Morgunblaðið - 04.07.2016, Qupperneq 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 4. JÚLÍ 2016
Sjávarútvegur er og
hefur verið und-
irstöðuatvinnugrein
þjóðarinnar og það hef-
ur ekki breyst þrátt
fyrir og sem betur fer
að aðrar greinar at-
vinnulífsins hafi sótt í
sig veðrið. Umræða um
skipulag fiskveiði-
stjórnunarkerfisins er
því miður of oft byggð
á misskilningi og er á ómálefna-
legum nótum. Þrátt fyrir ákveðna
galla fiskveiðistjórnunarkerfisins
hefur tekist að skapa þjóðhagslega
arðsama atvinnugrein sem skilar
þjóðarbúinu miklum tekjum og
tryggir að auðlindin er nýtt með
ábyrgum og arðsömum hætti. Þessi
staðreynd á að vera í forgrunni þeg-
ar rætt er um breytingar sem eiga
að auka sátt um fiskveiðistjórnunar-
kerfið. Það verður að vanda vel til
verka ef breyta á kerfi sem skilar
slíkum árangri að það þykir fyrir-
mynd fyrir aðrar þjóðir.
Fyrirsjáanleiki
Aukin fjárfesting hefur orðið í
sjávarútvegi á undanförnum fáum
árum. Hún er nauðsynleg, en póli-
tísk óvissa og ytri aðstæður hömluðu
henni um tíma og var fjárfesting í
greininni langt undir því sem eðli-
legt var og stefndi í óvissu um þróun
hennar vegna þess. Úr þessu hefur
sem betur fer ræst og
heilmikil endurnýjun
og nýsköpun orðið. Við
mögulegar breytingar
verður að skapa sjáv-
arútvegsfyrirtækjum
langtímaöryggi í starf-
semi sinni. Flestir
stjórnmálaflokkar
hafa verið sammála
um að útfæra þetta at-
riði með langtíma-
samningum við veiði-
réttarhafa. Þannig eru
skapaðar forsendur
fyrir fjárfestingum þar sem horft er
til lengri tíma.
Veiðigjöld
Veiðigjöld hafa verið innheimt í
mörg ár og lengst af deilt um upp-
hæð þeirra. Aldrei hafa verið inn-
heimt hærri veiðigjöld en á þessu
kjörtímabili. Flóknir útreikningar
um afkomu veiða mismunandi stofna
við mismunandi aðstæður hafa verið
tilefni deilna. Óhætt er að fullyrða að
stórkarlalegar yfirlýsingar um fleiri
tuga milljarða í veiðigjöld geta
aldrei orðið að veruleika og því
sigldu stjórnvöld á síðasta kjör-
tímabili stöðugt í strand í tilraunum
sínum um breytingar á kerfinu. Mik-
ilvægt er að veiðigjöld séu innheimt
af veiðihluta greinarinnar en fisk-
vinnslunni ekki refsað fyrir að há-
marka verðmæti afurðanna. Ég held
ég geti fullyrt að allir þeir sem hafa
komið nálægt útreikningum á veiði-
gjöldum á síðustu árum séu sam-
mála um að mikilvægt sé að einfalda
kerfið frá því sem nú er.
Markaðurinn
Víða er kallað eftir því að láta
„markaðinn“ ráða ferð þegar kemur
að því að móta grunn fyrir útreikn-
ing veiðigjalda. Sumir ganga svo
langt að segja að allur afli skuli fara
á opinberan markað. Slíkt væri mik-
ið óráð eins og frændur okkar í Nor-
egi hafa fengið að reyna. Svona fyr-
irkomulag myndi setja markaðsstarf
fyrirtækja í uppnám og leiða til
lækkunar á útflutningsverðmæti
sjávarafurða. Ég vil ganga svo langt
að fullyrða að enginn sem kynnir sér
málið vel vilji það. Hitt er svo annað
mál að mikilvægt er að finna leiðir til
að auka framboð á almennum mörk-
uðum og það getum við gert án þess
að setja langtímasamninga við stóra
erlenda kaupendur í uppnám.
Þjóðarsátt um sjávarútveg
Ég hef í nokkurn tíma velt fyrir
mér mögulegri lausn á þeim ágrein-
ingsatriðum sem rakin eru hér á
undan og legg því til að eftirfarandi
leið verði skoðuð með það í huga að
ná þjóðarsátt um þessa mikilvæg-
ustu atvinnugrein landsmanna. Það
má segja að í hugmyndum þessum
felist blanda helstu tillagna að lausn-
um sem fram hafa komið, þ.e. áfram
verði miðað við að kerfið byggi á
hlutdeildarkerfi, innheimtu veiði-
gjalda, samningaleið, fyrningarleið
og markaðsleið.
1. Gerður verði langtímasamn-
ingur við veiðiréttarhafa þar sem
uppsagnarákvæði er með þeim hætti
að þau hamli ekki eðlilegum lang-
tíma fjárfestingum.
2. Veiðigjöld verði tiltekið hlutfall
aflaheimilda. Veiðigjöld væru þá
greidd í upphafi fiskveiðiárs þannig
að ákveðið hlutfall heimildanna í
hverri tegund yrði greitt til ríkisins
sem fullnaðargreiðsla á veiðigjöld-
um vegna yfirstandandi fiskveiðiárs.
3. Við þessa leið kæmu tugir þús-
unda tonna árlega til ráðstöfunar hjá
ríkinu sem andlag veiðigjalda. Ríkið
myndi síðan eftir skýrum leikreglum
bjóða nýtingarrétt á þessum afla-
heimildum innan viðkomandi fisk-
veiðiárs til þeirra sem starfa í grein-
inni. Reikna má með að mismunandi
sjónarmið geti verið uppi þegar velja
á leið til að selja eða ráðstafa með
öðrum hætti þessum heimildum. Í
mínum huga er mikilvægt að allar
útgerðir geti átt kost á aðgengi að
þessum aflaheimildum þó engin einn
eigi að geta tekið stóra sneið af kök-
unni á hverjum tíma. Sé kerfið út-
fært með skynsamlegum hætti á það
að geta auðveldað kvótalitlum að-
ilum og nýliðum að ná í aflaheimildir
auk þess sem mjög líklegt er að
framboð á afla á fiskmörkuðum auk-
ist til muna.
Það er mjög mikilvægt fyrir okk-
ur öll að vel takist til við mögulegar
breytingar á fiskveiðistjórnunar-
kerfinu. Miklir þjóðhagslegir hags-
munir eru undir auk afkomu fjöl-
margra fyrirtækja og einstaklinga.
Alþingi hefur að mínu mati brugðist
hlutverki sínu í þessu máli á und-
anförnum árum. Óábyrgir stjórn-
málamenn hafa talið það stefnu sinni
til framdráttar að halda uppi ágrein-
ingi um fiskveiðistjórnunarkerfið og
sett fram fullyrðingar sem ekki fá
staðist. Slíkur málflutningur er ekki
til sátta fallinn. Afkoma í sjávar-
útvegi er mjög breytileg eftir út-
gerðarflokkum og verðmæti mis-
munandi afurða er mjög ótryggt til
lengri tíma. Þeir sem í greininni
starfa hafa iðulega haft mikið hug-
myndaflug og aðlögunarhæfni til að
laga rekstur sinn að breyttum að-
stæðum á hverjum tíma. Sennilega á
fjölbreytileiki kerfisins stóran þátt í
því. Það er því mikilvægt fyrir þjóð-
arbúið og greinina sjálfa að við
leggjumst öll á eitt við að viðhalda
fjölbreytileikanum í stað þess að
veiðiheimildir færist á fáar hendur.
Hér stangast eflaust á í huga ein-
hverra sjónarmið sem snúa að hag-
ræðingu, en í fjölbreytileikanum eru
fólgin mikil verðmæti sem ekki má
glata. Ég ber þá von í brjósti að með
nánari útfærslu á þeim atriðum sem
ég hef hér nefnt megi skapa grund-
völl þjóðarsáttar um mikilvægustu
atvinnugrein þjóðarinnar.
Þjóðarsátt um sjávarútveg
Eftir Jón
Gunnarsson » Aldrei hafa verið inn-
heimt hærri veiði-
gjöld en á þessu kjör-
tímabili.
Jón Gunnarsson
Höfundur er alþingismaður.
Golli
Kraftur Stuðningsmenn landsliðsins létu finna fyrir sér í gær, ekki síður en liðið sjálft. Þegar upp er staðið eru allir Íslendingar sigurvegarar, innan vallar og utan, á Íslandi og í Frakklandi.