Morgunblaðið - 04.07.2016, Síða 18

18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 4. JÚLÍ 2016
Nú stendur til að
fara að afnema lög
um mannanöfn, hvað
sem það á nú að þýða.
Í umræðum um þetta
mál kom mér í hug
sögukennari minn í
MR, Sveinn Skorri
Höskuldsson, sem átti
það til að segja við
nemendur sína að
þeir skyldu nefna
börn sín eftir hinum
og þessum persónum Íslandssög-
unnar. Einu sinni var hann að
segja okkur frá aðdraganda
kristnitökunnar hér á landi og
gíslatöku Noregskonungs í því
sambandi. Einn þeirra gísla, sem
teknir voru, hét Svertingur Run-
ólfsson. Þá sagði Sveinn Skorri við
eina bekkjarsystur mína, sem
hann var að spyrja út úr um at-
burðinn: „Ef þér eignist einhvern
tíma myndarlegan son, þá skuluð
þér láta hann heita Sverting.“
Öðru sinni var Sveinn Skorri að
tala um Órækju Snorrason
(Sturlusonar), og sagði þá: „Ef ein-
hver ykkar eignast einhvern tíma
myndarlegan son, þá skuluð þið
láta hann heita Órækju.“ Náttúr-
lega átti þetta að vera
grín, því að jafnvel
þótt einhver okkar
hefði reynt að fá því
framgengt, að dreng-
irnir væru skírðir
þessum nöfnum, þá
stórefast ég um, að
það hefði verið hægt,
eða presturinn hefði
viljað það. Ég minnist
þess líka, að þegar ég
sagði frá þessu síðara
heima fyrir, þá sagði
móðir mín: „Af hverju
ekki að eignast strák
og stelpu og láta þau heita Humar
og Rækju?“ Ég stórefast um, að
nokkru okkar hefði dottið það í
hug eina mínútu, að þetta gæti
orðið raunhæfur möguleiki í fram-
tíðinni, sem virðist nú vera í aug-
sýn, ef fram heldur sem horfir. Af
hverju ætti líka íslenska þjóðin
ekki vilja láta börnin sín heita í
höfuðið á þeim fiskum, sem finnast
innan landhelginnar og færa okkur
björg í bú og milljónir í ríkiskass-
ann, þeim til heiðurs, eins og Bat-
mann, Supermann eða hvað ann-
að? Kannske maður eigi nú eftir
að sjá í símaskránni nöfn eins og
Þorskur og Humar Makrílssynir,
Rækja og Ýsa Hákarlsdætur, eða
einhver hávaxin stelpa væri látin
heita Langa og letiblóðið Skata!
Væri það svo út í hött, eða jafnvel
að fröken Lína langsokkur gæti
eignast nöfnu í framtíðinni? Hitt
er svo annað mál, hvort nokkrum
dytti það í hug í alvöru, en það
gæti gerst, þó að spurning sé,
hvort vígð skólasystkini mín og
kollegar kærðu sig um að þurfa að
skíra börn þessum nöfnum. Ég er
heldur ekki viss um, að blessuð
börnin yrðu mjög hrifin af að
þurfa að drattast með þvílík nöfn í
gegnum allt lífið. Þó að faðir minn
hafi verið sjómaður og foringi sjó-
manna um langan aldur, einnig
fisksali um tíma, og haldið mikið
upp á blessaða fiskana okkar, þá
efast ég um, að hann hefði viljað
láta börnin sín heita eftir þeim, og
hefði fundist það furðulegt, ef af-
komendur hans hefðu getað látið
skíra börnin sín fiskanöfnum, ef
þeim dytti það í hug.
Ég minnist þess líka, að ein
frænka mín vildi láta dóttur sína
heita Friðsemd eftir langömmunni,
en fékk það ekki, nema það væri
annað nafn, og það þurfti að fara í
manntöl langt aftur í aldir til þess
að athuga, hvort nafnið fyrirfyrnd-
ist nokkurs staðar þar, svo að það
fengist samþykkt. Það hefur líka
verið skopast með það, að ein vest-
firsk stúlka var látin heita Fimms-
umtrína, vegna þess að hún fædd-
ist fimm dögum fyrir trinitatis eða
þrenningarhátíð. Á síðustu öld,
meðan kommúnisminn var vel við
lýði, var algengt, að börn voru lát-
in heita eftir byltingarforingj-
unum. Móðir mín sagði mér frá
því, þegar hún var eitt sumar
gjaldkeri í Karfavinnslunni á Sól-
bakka við Önundarfjörð. Þegar
kom að launaútgreiðslum, þá kom
þar ungur maður, sem sagðist að-
spurður heita Karl Marx, svo að
móðir mín hélt að hann væri að
atast í sér og spurði, hvort hann
vildi ekki koma með Engels, Len-
in, Stalín og alla hina, en hann
sagðist heita þetta, þótt ég viti til
þess, að hann hafi alltaf skrifað sig
fyrra nafninu einu sér.
Ég staðhæfi líka, að eineltið og
stríðnin í skólum landsins er nógu
mikið fyrir út af alls kyns hlutum,
stórum sem smáum, þótt ekki
verði nú farið að stríða blessuðum
börnunum okkar út af nöfnunum,
sem þau bera og snúa út úr þeim,
svo að nöfnin yrðu þeim hin mesta
áþján, sem ég kannast svo sem við
út af mínu síðara nafni, sem er þó
hátíð hjá öðrum nöfnum, sem börn
framtíðarinnar gætu þurft að
heita, og ég geti svo sem ekki
kvartað. Ég mundi a.m.k. ekki öf-
unda þann strák í skóla, sem
þyrfti að heita Þorskur, enda vita
allir að sá er yfirleitt nefndur
þorskur og jafnvel þorskhaus sem
þykir ekki vaða í vitinu. Gæti ein-
hver hugsað sér að láta son sinn
heita þvílíku nafni? Það held ég
varla.
Menn skyldu því skoða málið
vandlega, áður en manna-
nafnanefnd verður aflögð með öllu
og fólk getur látið börnin sín heita
hvað sem hverjum dettur í hug og
þau gætu verið lögð í einelti fyrir
vikið svo að viðkomandi foreldrar
iðrist gerða sinna í þeim efnum.
Það verður ekki aftur tekið. Mér
finnst því mjög misráðið að leggja
af allt aðhald í þessum efnum og
vona að þingmenn hafi vitið meira
og leggi ekki mannanafnanefndina
alfarið niður því að það þarf vissu-
lega að hafa eftirlit með þessu, ef
ekki á illa að fara, og hið mesta
óráð að hleypa þessu með öllu
frjálsu.
Eftir Guðbjörgu
Snót Jónsdóttur »Menn skyldu skoða
málið vandlega áður
en mannanafnanefnd
verður aflögð með öllu.
Guðbjört Snót
Jónsdóttir
Höfundur er guðfræðingur
og fræðimaður.
Um mannanöfn og ónefni
Nú þegar við höfum
kosið okkur nýjan for-
seta á lýðræðislegan
hátt er full ástæða til
að óska Guðna Th. Jó-
hannessyni, eiginkonu
hans og fjölskyldu til
hamingju með kjörið
og farsældar og bless-
unar í framhaldinu.
Það er bæn mín að
störf hans og verk
verði okkur öllum til framfara og
heilla.
Þakkir til annarra
frambjóðenda
Þá finnst mér einnig rík ástæða til
að þakka hinni frambærilegu, sann-
arlega hæfu og geðþekku Höllu Tóm-
asdóttur fyrir hlýja og hrífandi nálg-
un á menn og málefni með sínu
geislandi viðmóti sem eftir var tekið
og smitaði út frá sér. Enda skilaði það
henni frábærum árangri. Vonandi
fáum við að sjá meira af þeirri konu í
framtíðinni og nýta og njóta hennar
krafta, hugrekkis og hugsjóna.
Einnig ber að þakka þjóðhetjunum
okkar miklu, mikilvægu og mögnuðu,
Davíð Oddssyni og Andra Snæ
Magnasyni sem eru ólíkir um margt
en samt ekki svo þegar allt kemur til
alls. Báðir unna þeir hag lands og
þjóðar, vilja vel og er þakkarvert að
fá tækifæri í kosningum að fá slíka
aðila til að ljúka upp augum okkar og
leiða til umhugsunar. Þeir eiga sann-
arlega báðir meira en allt gott skilið.
Eins ber að þakka öllu því góða
fólki sem lagði það á sig að gefa kost á
sér til embættisins fyrir framlag sitt.
Þetta voru ólíkir einstaklingar um
margt með misjöfn viðhorf, þó ótrú-
lega svipaðar skoðanir þegar allt
kemur til alls. Fólk með virðing-
arverða reynslu en mis-
jafna. Fólk sem lagði
sjálft sig á borð þjóð-
arinnar af einlægni en
festu og alveg örugglega
knúið áfram af fallegu
hjartalagi og með hag
þjóðarinnar og landsins
í huga. Þeim ber að
þakka fyrir fróðleik og
skemmtanagildi og fyrir
að opna augu okkar fyr-
ir málefnum, auka víð-
sýni okkar og skilning
og fyrir að hjálpa okkur
að koma auga á fordómana í okkur
sjálfum, dómhörku og vanþakklæti.
Heill forseta vorum
Nú er niðurstaða fengin og nú ríð-
ur á að við veljum þótt ólík séum og
nálgunin misjöfn að við sameinum
hugi okkar, hjörtu og hendur til
stuðnings nýjum forseta hvar í flokki
sem við kunnum að hafa skipað okk-
ur. Ég segi því af heilum hug: Heill
forseta vorum, Guðna Th. Jóhann-
essyni.
Ég hvet okkur til að biðja fyrir
honum og fjölskyldu hans. Uppörvum
hann og hvetjum með hugprýði, vel-
vild, hæfilegri en eðlilegri og sjálf-
sagðri virðingu sem honum ber. Mun-
um að hann er jú bara manneskja.
Bara einn af okkur sem þráir að fá að
þjóna okkur og láta gott af sér leiða.
Bæn fyrir forseta Íslands
Þeir sem treysta sér til að taka
undir með mér í meðfylgjandi bæn er
það að sjálfsögðu meira en velkomið:
Almáttugi Guð, skapari himins og
jarðar!
Blessaðu forseta Íslands, landið
okkar gjöfula, þjóðina okkar og allt
hið góða sem við getum haft fram að
færa. Hjálpaðu okkur að standa sam-
an, umbera hvert annað, virða og
taka tillit hvert til annars. Því þá líður
okkur svo miklu betur og þannig
farnast okkur best.
Blessaðu Guðna Th. Jóhannesson í
öllum störfum sínum. Veittu honum
dómgreind, yfirvegun og visku, þrek
og úthald í vandasömum verkefnum
sem og í einkalífi.
Veittu honum styrk. Gef að hann
mætti vinna af heilindum, vera okkur
fyrirmynd sem einn af okkur. Hjálp-
aðu honum að koma fram af auðmýkt.
Lát hann ekki ofmetnast. Hjálpaðu
honum heldur að starfa af einlægni
og sannfæringu, heiðarleika og heil-
indum með hag heildarinnar, þjóð-
arinnar allrar og alls mannkyns í
huga. Með kærleika, mannúð og mildi
að leiðarljósi.
Hjálpaðu honum að leggja sig
fram. Móta þú hann og hjálpaðu hon-
um að leita sér hvíldar, styrks og
hvatningar hjá þér sem nærir og
styður hefur allt að gefa.
Blessaðu Elizu, eiginkonu forset-
ans, börnin þeirra og fjölskylduna
alla. Gef að þau fái lifað sem eðlileg-
ustu lífi og hjálpaðu okkur samborg-
urum þeirra að taka tillit til einkalífs
þeirra og þarfa. Virða þau, koma eðli-
lega fram við þau og styðja þau. Já,
blessaðu þau og launaðu þeim.
Þess leyfi ég mér í einlægni að
biðja eins og ég er vanur, í nafni frels-
arans Jesú Krists. Amen.
Bæn fyrir forseta Íslands
Eftir Sigurbjörn
Þorkelsson
Sigurbjörn Þorkelsson
»Ég hvet okkur til að
biðja fyrir forset-
anum og fjölskyldu
hans. Uppörvum hann
og hvetjum. Sýnum hon-
um velvild og þá virð-
ingu sem honum ber.
Höfundur er rithöfundur
og aðdáandi lífsins.
Ýmis úrgangsefni
falla til á landinu, t.d.
við fiskvinnslu, sem
hægt er að nýta í
áhugaverðar vörur.
Mörg dæmi eru um að
slíkt hafi tekist með
góðum árangri. Hér
er bent á ný tækifæri
sem gætu hentað til
atvinnusköpunar en
það er hagnýting á
hreistri, síldarhreistri
og karfahreistri, og á hýalúrónsýru
úr fiskaugum. Úr síldarhreistri er
unnt að vinna perlugljáa eða silfur-
gljáa, sem er verðmætt efni sem er
einkum notað í snyrtivörur. Karfa-
hreistur er áhugavert fyrir list-
munagerð og sem föndurefni. Hýal-
úrónsýru er unnt að vinna úr
glerhlaupi fiskauga, en hún er not-
uð í snyrtivörur og lyf.
Framleiðsla á silfurgljáa úr
síldarhreistri – Verklýsing á vinnslu
perlugljáa er fyrir hendi á netinu,
sjá: www.raust.is (2. hefti 2004)
orkusjá úr síldarhreistri. Skemmti-
legt verkefni er að búa til orkusjá
úr síldarhreistri, sem er t.d. hægt
að búa til úr perlugljáa af hreistrinu
með einföldum búnaði. Hreistrið
losnar frekar auðveldlega af síldinni
og fellur þá til sem úrgangur þar
sem hún er verkuð eða meðhöndluð.
Þessi orkusjá er hitaskynjari sem
getur sýnt orkustreymi frá húðinni
eða yfirborðinu og vekur forvitni og
er oft tilefni líflegrar umræðu og
nýrra hugmynda. Silfurgljái eða
perlugljái (e. pearl essence) af
síldarhreistri er örsmáar þunnar
gúanín-kristallaflögur (um 0,5% af
hreistrinu) sem gefa yfirborðinu fal-
lega áferð. Vegna smæðar og ein-
stakra ljóseiginleika getur silfur-
gljái í sviflausn gert vökvaflæði
sýnilegt. Silfurgljái er notaður til að
húða skrautgripi, t.d. perlur, og í
snyrtivörur svo sem naglalakk,
varalit og augnskugga og ætti að
vera áhugaverður fyrir margs kon-
ar nýsköpun. Orkusjáin sýnir orku-
flæði, en það er t.d. glerhylki með
sviflausn af silfurgljáa í asetóni.
Silfurgljáinn sest til og
þarf að hrista hylkið til
að fá hann í sviflausn.
Þegar glerhylkinu er
þrýst að lófa eða fingri
myndast iðustraumar í
sviflausninni. Varma-
streymi frá húðinni hit-
ar þunnt lag af vökv-
anum og verður
orkustreymið sýnilegt.
Föndurefni úr karfa-
hreistri – Karfahreist-
ur er eins og litlar
skeljar og hentar til
listmunagerðar og sem föndurefni,
til dæmis í mósaíkmyndir. Hreistrið
er hreinsað, þurrkað og litað með
ýmsum litarefnum.
Verklýsingu er að finna á netinu,
sjá: www.raust.is (2. hefti 2004)
Föndurefni úr karfahreistri – Litað
og ólitað hreistur er notað við gerð
mósaíkmynda og til að skreyta með
ýmsum hætti, þ.e. líma á fleti
(pappír, plast, gler o.s.frv.). Hentar
bæði börnum og fullorðnum.
Hreistrið er úrgangur frá fisk-
vinnslu því að karfinn er (af)
hreistraður áður en hann er flak-
aður. Framleiðsla sem þessi er ekki
á markaði en gæti verið áhugaverð
fyrir þann sem er að leita að nýjum
tækifærum. Vert væri að kanna
fleiri tegundir af hreistri því mikill
munur getur verið á eiginleikum
þeirra eftir fisktegundum.
Hýalúrónsýra úr fiskaugum –
Fleiri tækifæri eru möguleg, svo
sem vinnsla á hýalúrónsýru til lyfja-
gerðar eða í snyrtivörur. Hýalúrón-
sýru má vinna úr glerhlaupi fisk-
augans, en karfi og þorskur eru
meðal þeirra fisktegunda sem hafa
stór augu. Glerhlaup augans er m.a.
úr hýalúrónsýru, sem er fjölsykra
samsett úr tveimur sykrusam-
eindum. Hýalúrónsýra hefur meðal
annars verið notuð í húðvörur og
við aðgerðir í augum.
Eftir Sigmund
Guðbjarnason
Sigmundur
Guðbjarnason
»Hvernig er unnt að
skapa verðmæti úr
verðlausum úrgangi?
Höfundur er prófessor emeritus.
Nýsköpunar-
hugmyndir
fyrir sumarið
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi umræðu í landinu
og birtir aðsendar greinar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vin-
samlega beðnir að nota innsendikerfi blaðsins. Kerfið
er auðvelt í notkun og tryggir öryggi í samskiptum milli
starfsfólks Morgunblaðsins og höfunda. Morgunblaðið
birtir ekki greinar sem einnig eru sendar á aðra miðla.
Að senda grein
Kerfið er aðgengilegt undir Morgunblaðslógóinu efst
í hægra horni forsíðu mbl.is. Þegar smellt er á lógóið
birtist felligluggi þar sem liðurinn „Senda inn grein“ er
valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er notað þarf not-
andinn að nýskrá sig inn í kerfið. Ítarlegar leiðbein-
ingar fylgja hverju þrepi í skráningarferlinu. Eftir að
viðkomandi hefur skráð sig sem notanda í kerfið er
nóg að slá inn kennitölu notanda og lykilorð til að
opna svæðið. Hægt er að senda greinar allan sólar-
hringinn.
Nánari upplýsingar veitir starfsfólk Morgunblaðsins
alla virka daga í síma 569-1100 frá kl. 8-18.