Morgunblaðið - 03.11.2016, Page 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. NÓVEMBER 2016
Fyrirtæki og verslanir
Heildarlausnir í umbúðum
Pappir v borðar v pokar v bönd
skreytingarefni v teyjur v kort
pakkaskraut v sellófan
www.danco.is
Heildsöludreifing
Laufey Rún Ketilsdóttir
laufey@mbl.is
„Það eru dæmi um að Alþingi hafi
gripið inn í launaþróun hjá þeim hóp-
um sem falla undir valdsvið kjara-
dóms og kjaranefndar áður og nú
kjararáðs en við höfum ekki skýr
dæmi eða fordæmi sem væru til þess
fallin að svara því hversu langt mætti
ganga í þessu tilviki,“ segir Trausti
Fannar Valsson, dósent í stjórnsýslu-
rétti við lagadeild Háskóla Íslands,
spurður hvort Alþingi geti breytt
ákvörðun kjararáðs um launahækk-
un forseta Íslands, þingmanna og
ráðherra frá 29. október síðastliðinn.
Ákvörðunin hefur sætt gagnrýni
frá því hún var kynnt og hafa verka-
lýðsleiðtogar meðal annars frá ASÍ
og VR stigið fram og krafist þess að
Alþingi afturkalli ákvörðunina því
hún brjóti á bak aftur sameiginlega
launastefnu sem aðilar vinnumark-
aðarins hafa sæst á.
Ákvörðunin kveður á um að þing-
fararkaup skuli nema 1.101.194 krón-
um á mánuði og laun forsætisráð-
herra að meðtöldu þingfararkaupi
skuli vera 2.021.825 krónur á mánuði.
Laun annarra ráðherra að meðtöldu
þingfararkaupi verði 1.826.273 krón-
ur á mánuði.
Byggja á almennum forsendum
Þá eru laun forseta Íslands einnig
hækkuð og verða 2.985.000 krónur á
mánuði frá og með 1. nóvember.
Laun forseta eru hins vegar stjórnar-
skrárvarin með þeim hætti að ekki
má lækka launin á kjörtímabili hvers
forseta. Að sögn Trausta geti því
hvorki Alþingi né kjararáð ákveðið
að lækka laun forsetans.
„Við höfum dæmi um það að Al-
þingi hafi breytt þeim forsendum
sem kjararáð á að starfa eftir og þær
breytingar hafi leitt til launalækk-
unar. Í kjölfar lagabreytingar 2008
kvað kjararáð upp allnokkra úr-
skurði um lækkun launa vegna þess
að Alþingi hafði ákveðið með lögum
að kjararáð skyldi lækka laun um 5-
15%, þannig að það er því alls ekki
útilokað,“ bætir hann við en ein-
staklingar eigi almennt ekki eignar-
réttarvarin laun sem þeir hafa ekki
unnið fyrir og því ætti að vera hægt
að lækka laun til framtíðar í
ákveðnum tilvikum.
„Ég tel því að Alþingi geti með al-
mennri lagasetningu lækkað laun
þingmanna og ráðherra til framtíðar.
Í þessu tilviki yrði úrskurðurinn
væntanlega ekki felldur úr gildi með
lögum heldur yrði launakjörum ann-
aðhvort breytt til framtíðar eða kjar-
aráði falið að taka nýja ákvörðun um
laun á grundvelli ákveðinna for-
sendna,“ segir Trausti en það veki þó
upp spurningar um hvort Alþingi
væri þar að grípa með of sértækum
hætti inn í launakjör ákveðins hóps
undir kjararáði.
Í ákvörðun kjararáðs síðastliðinn
laugardag kemur fram að eðlilegt sé
að þingfararkaup sé hið sama og
ákvörðuð mánaðarlaun héraðsdóm-
ara, enda væru þessir hópar hliðsett-
ir handhafar tveggja þátta hins þrí-
skipta ríkisvalds. Ákvörðun launa
þingmanna og ráðherra fylgir því
fyrri ákvörðun ráðsins varðandi kjör
dómara. „Það yrði þá að vera einhver
einstaka þingmaður sem þyrfti að
láta reyna á hvort þingið hefði gengið
of langt gagnvart jafnræðisreglu
stjórnarskrárinnar, þar sem aðrir
hópar sem heyra undir kjararáð hafa
verið að fá hækkanir og þessi hækk-
un fylgdi í kjölfarið á þeim ákvörð-
unum og byggist að vissu marki á al-
mennum forsendum sem kjararáð
hefur sett í sínum úrskurðum,“ segir
Trausti.
Lög kjararáðs kveða skýrt á um að
við ákvörðun launa þeirra sem heyra
undir ráðið skuli gæta innbyrðis sam-
ræmis í starfskjörum þeim sem ráðið
ákveður og þau séu á hverjum tíma í
samræmi við laun í þjóðfélaginu hjá
þeim sem sambærilegir geta talist
með tilliti til starfa og ábyrgðar.
Umdeildar ákvarðanir
Þrisvar hefur reynt á breytingu
Alþingis á launakjörum sem ákveðin
voru af kjararáði, annars vegar árið
1992 þegar bráðabirgðalög voru sett
á ákvörðun launa tiltekins hóps en of
langt þótti gengið í breytingum með
þess konar lagasetningu með tilliti til
jafnræðis.
Þá gekk héraðsdómur árið 2006
þar sem Alþingi gerði breytingar
með lögum á kjörum dómara. Það
var ekki talið standast því lagasetn-
ingin beindist sérstaklega að dóm-
urum og sjálfstæði dómstóla þótti
ógnað. Þá bar Seðlabankastjóri, Már
Guðmundsson, ákvörðun kjararáðs
um lækkun launa hans undir dóm-
stóla en fékk henni ekki hnekkt.
Óljóst hve langt Alþingi má ganga
 Gætu lækkað laun þingmanna og ráðherra til framtíðar  Gripið væri með of sértækum hætti í
launakjör ákveðins hóps  Lög kveða á um innbyrðis samræmi launa þeirra sem heyra undir ráðið
Morgunblaðið/Eggert
Formenn stjórnmálaflokkanna Umræður í sjónvarpssal að loknum kosningunum um nýliðna helgi.
„Ég hef fullan skilning á því að
fólki þykir þetta vera úr öllum takti
við það sem hefur verið að gerast í
kjaramálum á öllu landinu á undan-
förnum misserum,“ sagði Bjarni
Benediktsson á Bessastöðum í gær
um ákvörðun kjararáðs um launa-
hækkanir alþingismanna, ráðherra
og forseta. „Það sem ég vil fyrst og
fremst beita mér fyrir að komi til
þess að þingið grípi inn í þessi mál
þá reynum við að skapa grundvöll
fyrir varanlega lausn.“ Þá þurfi
einnig að svara hvort áfram eigi að
standa í lögum að þingmenn eigi að
njóta sambærilegra kjara og aðrir
sem gegna viðlíka ábyrgð.
„Rennur ekki í minn vasa“
„Ég bað ekki um þessa kaup-
hækkun. Ég vissi ekki af þessari
kauphækkun. Ég þarf ekki þessa
kauphækkun,“ sagði Guðni Th. Jó-
hannesson, forseti Íslands, á Bessa-
stöðum í gær spurður út í launa-
hækkun kjararáðs. „Ákveði þingið
að þessari ákvörðun verði hnekkt
með einhverjum hætti leyfi ég mér
að ítreka að ég yrði fullkomlega
sáttur við það. Þangað til sé ég til
þess að þessi hækkun renni ekki í
minn vasa.“
Úr takti við stöðu
kjaramála á landinu
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Kjör Forsetinn sagði einnig að með-
limir kjararáðs væru ekki vont fólk.
Árið 2006 lagði Halldór Ásgríms-
son, þáverandi forsætisráðherra,
með samþykki bæði stjórnar og
stjórnarandstöðu, fram frumvarp á
Alþingi þar sem lagt var til að nýj-
asti úrskurður Kjaradóms, forvera
kjararáðs, um ákvörðun launa for-
seta Íslands og annarra embættis-
manna yrði afnuminn. Frumvarpið
var í kjölfarið afgreitt á Alþingi
sem lög.
Nokkrum mánuðum áður eða í
desember 2005 hafði Garðar Garð-
arsson, formaður Kjaradóms, sent
Halldóri bréf þar sem hann greindi
frekar frá forsendum ákvörðunar
um hækkun og sagðist hafa staðið
frammi fyrir tveimur kostum, báð-
um vondum. Annars vegar hefði
dómurinn getað fylgt lagafyrir-
mælum og hækkað launin að við-
miðunarmörkum og mátt búast við
að óánægjuraddir heyrðust, en hins
vegar getað hækkað launin um að-
eins 2,5% og viðhaldið með því
„launamun sem augljóslega var
orðinn.“ Kjaradómur taldi sér skylt
samkvæmt lögum að taka fyrri
kostinn. Hvatti hann jafnframt til
þess að menn myndu ekki rasa um
ráð fram í breytingum á þessu kerfi
í hita leiksins.
Það var svo í kjölfar þessa inn-
grips Alþingis sem héraðsdómari
höfðaði mál fyrir Héraðsdómi
Reykjavíkur árið 2006 vegna laga-
setningarinnar þar sem niður-
staðan varð að lögin væru óskuld-
bindandi gagnvart honum.
Sambærileg staða er óneitanlega
uppi nú þegar kallað er eftir því að
Alþingi skerist í leikinn og breyti
ákvörðun kjararáðs með lögum og
afturkalli launahækkanir.
laufey@mbl.is
Alþingi afnam úrskurð
Kjaradóms árið 2006
Morgunblaðið/Ómar
Afnumið Úrskurður um launa-
hækkanir afnuminn með lögum.
Áður en kjararáð tók ákvörðun um
kjör forseta Íslands, alþingismanna
og ráðherra sendi ráðið bréf, dagsett
8. október 2015, til fjármála- og efna-
hagsráðuneytis þar sem því var gef-
inn kostur á að leggja fram grein-
argerð vegna málsins líkt og gert er
ráð fyrir í lögum um kjararáð. Einnig
var forseta Íslands, forseta Alþingis
og ráðherrum með bréfum dagsett-
um sama dag gefinn kostur á að koma
á framfæri sjónarmiðum við kjararáð.
Í ákvörðun kjararáðs sem birt var
29. október síðastliðinn kemur fram
að forsætisráðherra, fyrir hönd ráð-
herra í ríkisstjórn Íslands, segi í svari
sínu til ráðsins ekki viðeigandi að
hlutast til um eigin kjör eftir atvikum
með því að koma á framfæri sjón-
armiðum sínum við kjararáð. Ráð-
herra meti það svo að megintilgangur
laga um kjararáð sé að færa ákvarð-
anir um kjör æðstu embættismanna
undan áhrifavaldi þeirra sjálfra og að
gild rök liggi þar að baki. Biðst hann
því undan því að tjá sig um málið.
Þá sagði forseti Alþingis meðal
annars í svari sínu til kjararáðs að eft-
ir samráð við forsætisnefnd Alþingis
mundi forseti ekki tjá sig um launa-
kjör alþingismanna enda teldi hann að
kjararáð hefði þær upplýsingar sem
nauðsynlegar væru til að kveða upp
nýjan úrskurð. Hann væri þó tilbúinn
að veita ráðinu allar þær upplýsingar
sem óskað væri sérstaklega eftir.
Fjármála- og efnahagsráðuneytið
svaraði einnig kjararáði þar sem seg-
ir að ráðuneytið telji eðlilegt að kjar-
aráð horfi á þá launaþróun sem verið
hafi við athugun á því hvort end-
urmeta eigi laun þjóðkjörinna manna
og ráðherra og gæti jafnræðis við
töku ákvarðana.
Athygli vekur hins vegar að ekkert
svar virðist hafa borist frá embætti
forseta Íslands en embættinu var
sent bréf á sama tíma og öðrum um-
sagnaraðilum. Á þessum tíma, 8.
október 2015, gegndi Ólafur Ragnar
Grímsson embætti forseta Íslands og
hafði Guðni Th. Jóhannesson því ekki
aðkomu að málinu á þessu stigi.
laufey@mbl.is
Forseti Íslands kom ekki
sjónarmiðum til kjararáðs
 Forseti Íslands, forseti Alþingis og ráðherrar fengu bréf