Dagblaðið Vísir - DV - 11.08.2015, Blaðsíða 23

Vikublað 11.–13. ágúst 2015 Menning 19
Betra grænmeti
Betra kjöt
Betri ávextir
Fyrst og
fremst...
þjónusta
Minnisstæðar vinkonur
F
ramúrskarandi vinkona er
fyrsta bók Elenu Ferrante sem
kemur út í íslenskri þýðingu og
vonandi ekki sú síðasta. Hér er
á ferð bók sem bæði gagnrýnendur
og almennir lesendur hafa hrifst af,
en eins og alkunna er fer smekkur
þessara hópa ekki alltaf saman. Það
er alltaf gaman þegar þeir sameinast
í hrifningu.
Framúrskarandi vinkona er
fyrsta bókin í fjögurra bóka flokki
sem er uppvaxtar- og þroskasaga
vinkvennanna Elenu og Lilu. Líklegt
er að bækurnar séu að einhverju
leyti byggðar á lífsreynslu höfund-
ar, því varla er það tilviljun að að-
alpersóna bókanna og sögumaður
heitir Elena, eins og rithöfundurinn.
Reyndar er erfitt að fullyrða margt
þegar kemur að Elenu Ferrante, því
ekki er vitað hver hún er. Hún veitir
ekki viðtöl og kemur
ekki fram opinber-
lega og í bréfi til út-
gefanda síns sagði
hún að bækurn-
ar ættu að tala fyr-
ir sig sjálfar. Og svo
sannarlega talar
Framúrskarandi
vinkona til lesand-
ans. Bókin er kraft-
mikil, viðburðarík,
afar vel sögð og
áhrifamikil.
Aðalpersón-
urnar, Elena, dótt-
ir dyravarðar, og
Lila, dóttir skó-
smiðs, alast upp
í Napólí á sjötta
áratugnum í samfélagi þar sem of-
beldi telst sjálfsagður hlutur og kon-
ur jafnt sem karlmenn grípa til þess
í sjálfsbjargarviðleitni. Eins og sögu-
maðurinn Elena segir: „Við ólu-
mst upp við þá vitneskju að við ætt-
um að gera öðrum lífið erfitt áður
en þeir gætu gert okkur það erfitt.“
Menntunin verður flóttaleið Elenu
frá grimmd umhverfisins en leið-
ir einnig til þess að hún verður ekki
lengur hluti af þeim hóp sem hún
ólst upp með. Hin sérstæða Lila fer
aðra leið sem er í mikilli mótsögn
við eðli hennar.
Framúrskarandi vinkona er skrif-
uð af rithöfundi sem býr yfir mikilli
frásagnargáfu. Bók-
in er stútfull af lit-
ríku persónugalleríi.
Persónur eru óagað-
ar enda býður um-
hverfið ekki upp á
ögun, þær stjórnast
af tilfinningum sínum
og dyntum. Kynjun-
um er ætlað ákveðið
hlutverk, karlmönn-
um ber skylda til að
sýna vald sitt og kon-
um að lúta því. Stúlkur
eiga að verða kærustur
og síðan eiginkonur og
mæður. Þetta er saga
um vináttu tveggja
stúlkna sem lifa og
hrærast í þessum heimi
og bregðast við á ólíkan
hátt.
Bókin er sú fyrsta af fjórum og
að lestri loknum eru vinkonurn-
ar á unglingsaldri. Lesandinn get-
ur ekki annað en fyllst löngun til að
lesa næstu bók. Það er nær óhugs-
andi að fá ekki að vita meir um líf
vinkvennanna. Bókaforlagið ætti
að drífa í því að láta þýða næstu bók
áður en lesendur ná sér í hana í er-
lendri útgáfu. n
„Bókin er kraftmik-
il, viðburðarík, afar
vel sögð og áhrifamikil.
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@dv.is
Bækur
Framúrskarandi
vinkona
Höfundur: Elena Ferrante
Þýðandi: Brynja Cortes Andrésdóttir
Útgefandi: Bjartur
330 bls.
Tónleikar eru líka sjónræn upplifun
n Berglind María Tómasdóttir ræðir samspil nútímatónlistar og sjónrænna listgreina n Cycle Music and Art Festival hefst á fimmtudag
Svona en ekki hinsegin
Það er þá ekki málið að tónlistin
geti ekki lengur staðið ein og sér –
og þurfi á annarri örvun að halda
– heldur er einfaldlega verið að
endurskoða hefðirnar og spyrja aft-
ur grunnspurninga um hvernig best
sé að skapa, framreiða og upplifa
tónlist?
„Já, en það hvernig klassískir tón-
leikar og í kjölfarið nútímatónleikar
eru settir upp er ekkert svo gamalt
fyrirbrigði. Það er í raun frekar nýtt
að tónleikahallir séu eitthvert hof í
sjálfu sér – það verður bara viðtek-
ið á 19. öldinni. Þetta form þar sem
ósnertanlegir tónlistarmenn spila á
stalli og hinir nema á alveg oft rétt
á sér og ýmis tónlist sem er sér-
staklega skrifuð fyrir þær aðstæð-
ur. En það er svo ótrúlega mikið af
tónlist sem þarf þetta ekki. Stund-
um er jafnvel betra að áheyrendur
fái að sitja alveg upp hljóðgjafann,
og það er heldur ekkert sem segir
að það megi alls ekki klappa á milli
verka. Þetta eru siðir sem eiga sér
ekkert svo langa hefð, kannski bara
einhver 150 ár. En klassísk tónlist
hefur verið sérstaklega slæm með
þetta, að vera íhaldssöm og ríghalda
í hefðir. Og ákveðin gerð nútímatón-
listar – sérstaklega Evrópumegin
– er svo eiginlega helmingi verri.
Fólkið sem fer að gera þessa tegund
tónlistar kemur úr ákveðnu kerfi og
er svo innstillt inn á það að hlutirnir
eigi að vera svona en ekki hinsegin,“
segir Berglind.
„Maður vonar að sem flestir mæti
á þessa hátíð og fái innblástur – ekki
síst stofnanirnar. Þær þurfa mark-
visst að vinna áfram með sína miðla
hvort sem það er ópera, sinfónía eða
hefðbundnar hljómsveitir.“
Saknar vina sinna
Sjálf hefur Berglind mikið unnið
þvert á miðla og má þar til dæm-
is nefna að hún sýnir vídeóverk á
Cycle. Verkið hennar, sem verð-
ur sýnt í gamla Kópavogsbæn-
um, nefnist „Ég sakna vina minna“,
eða „I miss my friends“, og sýnir
þrjár vinkonur Berglindar sem hún
kynntist þegar hún var í námi í Kali-
forníu.
„Þetta eru þrjú vídeó af jafn-
mörgum konum þar sem þær sitja
bara og horfa í myndavélina,“ seg-
ir Berglind og bendir á að Andy
Warhol hafi verið fyrstur að gera
slíkt í svokölluðum Screen tests.
„Þær verða bara þarna þessar kon-
ur, ein við eldhúsborðið og önnur
við sófann eða eitthvað svoleiðis,“
segir Berglind.
„Það hafa margir gert eitthvað
svipað en fyrir mig er þetta bara
einföld tilraun til að taka fólk með
mér. Þá getur maður átt svona
stund með því án þess að það sé á
staðnum.“ n
Hlustað á umhverfið Þýska tónskáldið
og hljóðlistakonan Christina Kubisch stend-
ur fyrir göngutúr á Cycle þar sem gestir geta
hlustað á rafsegulbylgjur í umhverfinu með
sérstökum heyrnartólum.
Black Box Music Simon Steen Andersen hlaut tónlistarverðlaun Norðurlandaráðs í fyrra
fyrir hljóðinnsetninguna Black Box Music.
List í óvenjulegum rýmum Myndbands-
verk Berglindar Maríu, „I miss my friends“,
verður sýnt í gamla Kópavogsbænum.
„Það hvernig klass-
ískir tónleikar og í
kjölfarið nútímatónleik-
ar eru settir upp er ekk-
ert svo gamalt fyrirbrigði.
Það er í raun frekar nýtt
að tónleikahallir séu eitt-
hvert hof í sjálfu sér.