Morgunblaðið - 08.12.2016, Blaðsíða 10

10 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. DESEMBER 2016FRÉTTIR
...með nútíma
svalalokunum
og sólstofum
Skútuvogur 10b, 104 Reykjavík, sími 517 1417, glerogbrautir.is
Opið alla virka daga frá 9-17 og á föstudögum frá 9-16
• Svalalokanir
• Glerveggir
• Gler
• Felliveggir
• Garðskálar
• Handrið
Við færumþér logn & blíðu
©The Financial Times Limited 2014. Öll réttindi áskilin. Ekki til endurdreifingar, afritunar eða endurritunar með neinum hætti. Öll ábyrgð á þýðingum er Morgunblaðsins og mun Financial Times ekki gangast við ábyrgð á þeim.
Af síðum
Varnarbarátta Evrópu gegn popúl-
isma gekk vel í nokkrar klukku-
stundir. Síðdegis á sunnudag kom í
ljós að öfgahægriframbjóðandi
hafði beðið lægri hlut í forseta-
kosningunum í Austurríki. En
góðu fréttirnar frá Austurríki viku
svo fyrir verri fréttum hinum meg-
in Alpanna. Matteo Renzi, for-
sætisráðherra Ítalíu, staðfesti að
hann myndi segja af sér eftir að
hafa tapað þjóðaratkvæðagreiðslu
um breytingar á stjórnarskrá
landsins.
Afleiðingarnar þjóðaratkvæða-
greiðslunnar á Ítalíu eru ekki jafn
augljósar og niðurstöður atkvæða-
greiðslunnar í Bretlandi í júní.
Bretarnir kusu að ganga úr ESB.
Ítalirnir hafa einfaldlega hafnað
nokkrum flóknum stjórnarskrár-
breytingum, sem margir sérfræð-
ingar vildu hvort eð er meina að
hefðu ekki verið fyllilega hugsaðar
til enda.
En samt eru Brexit og afsögn
Renzi hluti af sömu sögunni. Aldrei
hefur mætt jafn mikið á samstarfi
Evrópuríkja. Ákvörðun Bretlands
að segja skilið við Evrópusam-
bandið er mest sláandi sönnun
þess. En ef litið er til lengri tíma
gæti sú kreppa sem er að myndast
á Ítalíu reynst enn alvarlegri ógn
við tilveru ESB. Fyrir þessu eru
pólitískar, efnahagslegar og jafnvel
landfræðilegar ástæður.
Einarðir Evrópusinnar
Ítalía er, ólíkt Bretlandi, eitt af
sex stofnríkjum ESB. Evrópska
efnahagsbandalagið, EEC, var sett
á laggirnar með Rómarsáttmál-
anum sem var undirritaður árið
1957. Bretarnir hafa alltaf verið sú
ESB-þjóð sem haft hefur mestar
efasemdir um ágæti sambandsins
en Ítalir hafa venjulega verið ákaf-
ir fylgjendur þess að sameina álf-
una.
En viðhorf almennings á Ítalíu í
garð ESB hefur tekið miklum
breytingum – og stafar það af
langvarandi efnahagslegri stöðnun
landsins, vandræðum evrunnar og
ótta við innstreymi ólöglegra inn-
flytjenda. Ætti engan að furða að
Ítalir skuli vera lítt hrifnir af til-
hugsuninni um óbreytt ástand.
Ítalía hefur misst 25% af iðnaðar-
framleiðslu sinni frá því að fjár-
málakreppan reið yfir árið 2008.
Atvinnuleysi ungs fólks mælist
nærri 40%. Kemur því ekki á óvart
að margir Ítalir tengja tilkomu
evrunnar við þá djúpu niðursveiflu
sem hefur átt sér stað. Og vissu-
lega eru sumir hagfræðingar á
þeirri skoðun að evran hafi stór-
skaðað samkeppnisgetu Ítalíu,
svipt landið því tæki að geta veikt
eigin gjaldmiðil, og skapað
verðhjöðnunarástand sem gert hef-
ur skuldir meira íþyngjandi.
Við þessar kringumstæður er
mögulegt að Renzi verði einn af
síðustu forsætisráðherrum Ítalíu
sem standa fyrir hin hefðbundnu
jákvæðu viðhorf landsins til Evr-
ópusamstarfs. Í seinni tíð hefur
meira að segja hann tekið upp á
því að gagnrýna Brussel og
skiljanlega látið í ljós vonbrigði sín
með hve litla hjálp hefur verið að
fá vegna þeirra þúsunda flótta-
manna sem borið hefur að strönd-
um Ítalíu. Kröfur ráðamanna í
Berlín og Brussel um aðhald í
ríkisfjármálum hafa líka valdið
núningi við ríkisstjórn Renzi.
Þrátt fyrir það er Renzi í öllum
megindráttum fylgjandi Evrópu-
sambandinu. Hið sama verður ekki
sagt um stjórnarandstöðuflokkana
sem núna bíða á hliðarlínunni.
Stjórnarandstaða gegn ESB
Fimmstjörnuhreyfingin (ít.
Movimiento 5 Stelle), sem grínist-
inn Beppe Grillo leiðir, lék stórt
hlutverk í að fella Renzi.
Fimmstjörnuhreyfingin er ósveigj-
anleg í þeirri kröfu sinni að Ítalía
endurheimti sjálfstæði sitt frá
Brussel og hefur flokkurinn lagt til
að halda þjóðaratkvæðagreiðslu
um að segja skilið við evruna.
Grillo lítur líka á flokk sinn sem
hluta af þeirri bylgju almennrar
óánægju með hefðbundnar sam-
félagsstofnanir (e. anti-establish-
ment) sem riðið hefur yfir Vestur-
lönd. Hann fagnaði sigri Donalds
Trump í forsetakosningunum
vestanhafs sem sigri yfir „frí-
múrurunum, stóru bönkunum og
Kínverjunum“.
Ástæður þess að popúlisminn á
Ítalíu kann á endanum að verða
meiri ógn við ESB en Brexit hefur
ekki bara að gera með hefðbundna
tryggð Ítalíu við Evrópuhugsjón-
ina. Það er ekki síður mikilvæg
staðreynd að Ítalía notar evruna
en Bretland hefur haldið sig við
sinn eigin gjaldmiðil. Þó að Brexit
verði sársaukafullt og flókið mál
að leysa ógnar það hvorki tilveru
evrópska myntbandalagsins né
skapar hættu á að leysa fjár-
málakreppu úr læðingi. En ósigur
Renzi í þjóðaratkvæðagreiðslunni
kann að hleypa af stað keðjuverk-
un sem gæti gert hvort tveggja.
Bankakerfi á vonarvöl
Mest aðkallandi er sú hætta sem
blasir við ítalska bankakerfinu.
Endurvakinn ótti um mögulega
efnahagskreppu þýðir að fyrir-
huguð endurfjármögnun illa
staddra fjármálastofnana er í
hættu, og þá sérstaklega hjá
Monte dei Paschi di Siena. Það
gæti leitt til þess að kallað verði
eftir að ríkið leysi bankana úr
snörunni, sem gæti reynst erfitt í
ljósi þess að ríkissjóðurinn er nú
þegar mjög skuldsettur. Það gæfi
fjárfestum tilefni til að hafa
áhyggjur af umfangi skulda ríkis-
sjóðs á ný, sem gæti leitt til hærri
vaxta og stefnt greiðsluhæfi
ítalska ríkisins í voða.
Það yrði mun erfiðara fyrir ESB
að hjálpa Ítalíu en að „bjarga“
Grikklandi. Í ljósi þess hvað
ítalska hagkerfið er stórt myndi
væntanlega þurfa mun meiri fjár-
hæðir, sem myndi að líkindum
leiða til pólitísks uppþots á þýska
þinginu, sérstaklega þegar haft er
í huga að Þjóðverjar halda þing-
kosningar í september. Á þeim
tímapunkti gætu endalok evrunnar
aftur orðið að afar raunhæfum
möguleika.
Afmæli eða erfidrykkja?
Á móti má líta til þess hæfileika
Ítala að þrjóskast áfram, bæði á
sviði stjórnmála og efnahagsmála,
en takast alltaf að forða því að allt
fari í kaldakol. Evrópusambandinu
virðist hafa tekist að þróa með sér
svipaða hæfileika á þeim lang-
dregnu árum sem evran hefur ver-
ið í hættu.
En jafnvel þótt Ítölum takist að
mynda nýja ríkisstjórn og koma í
veg fyrir bankakreppu eru horf-
urnar ekki góðar þegar litið er á
heildarmyndina. Hagkerfi Ítalíu er
að staðna og hinn pólitíski kjarni
landsins er að molna. Þjóðernis-
sinnar og lýðsskrumsflokkar eru
líka að sækja í sig veðrið í öðrum
ESB-löndum, þar með talið á
Spáni, í Póllandi, Frakklandi og
Hollandi.
Bretland hyggst í mars afhenda
formlega tilkynningu um þá
ákvörðun að ganga úr ESB. Í
sama mánuði er fyrirhugað að leið-
togar Evrópusambandsins komi
saman á Ítalíu til að fagna því að
liðin verða 60 ár frá undirritun
Rómarsáttmálans. Eins og málin
eru að þróast verður sú samkoma
meira í ætt við erfidrykkju
en afmælisveislu.
Ítalía stefnir framtíð Evrópu í óvissu
Eftir Gideon Rachman
Afsögn Matteo Renzi í
kjölfar þjóðaratkvæða-
greiðslunnar á Ítalíu á
sunnudaginn gæti hrundið
af stað atburðarás sem
hefði afdrifaríkar afleið-
ingar fyrir ESB.
AFP
Matteo Renzi forsætisráðherra tilkynnti afsögn sína á sunnudaginn í kjölfar niðurstöðu þjóðaratkvæðagreiðslu um
breytingar á stjórnarskránni, en enn á eftir að koma í ljós hvaða afleiðingar þessi atburðarás hefur á ESB.