Morgunblaðið - 08.12.2016, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. DESEMBER 2016 13SJÓNARHÓLL
 


  
  

             
BÓKIN
Það þóttu stórtíðindi síðasta vor
þegar Ali al-Naimi var óvænt sagt
upp störfum sem olíumálaráðherra
Sádi-Arabíu. Hann hafði þá gegnt
þessu mikilvæga
embætti í um tvo ára-
tugi og í jafnlangan
tíma verið andlit
OPEC og olíugeirans
í heimspressunni.
Nú hefur al-Naimi
sent frá sér ævisögu
sína og rekur þar
hvernig ungur og fá-
tækur bedúíni varð
einn af valdamestu og
frægustu mönnum
heims. Titill bók-
arinnar er Out of the
Desert: My Journey
From Nomadic Bedo-
uin to the Heart of Global Oil.
Saga al-Naimi er um leið spegill á
sögu Sádi-Arabíu. Ráðherrann fyrr-
verandi, sem núna lifir í vellyst-
ingum, lýsir því hvernig hann var níu
ára gamall þegar hann eignaðist sitt
fyrsta skópar, og minnist þes að
bæði vatn og mat var erfitt að fá. Það
var bæði fyrir sakir heppni og
óheppni að hann fékk starf sem
skrifstofustrákur hjá Aramco, að-
eins tólf ára gamall. Rétt eins og líf
al-Naimi var að taka miklum breyt-
ingum var nýtt blómaskeið að hefj-
ast í Sádi-Arabíu. Fyrirtækið studdi
hann til menntunar
og bandarískir yfir-
menn hjálpuðu al-
Naimi að fikra sig
upp metorðastig-
ann, alla leið upp í
forstjórastöðuna
hjá Aramco.
Þeir sem eru á
höttunum eftir bita-
stæðu slúðri úr
innstu hringjum
OPEC og konungs-
fjölskyldu Sádi-
Arabíu munu verða
fyrir vonbrigðum
við lestur bók-
arinnar. Al-Naimi kann að þegja yf-
ir leyndarmálum, og gæti það að
hluta skýrt það hvernig hann komst
svona langt í lífinu. Eða eins og
hann segir sjálfur þá var það „mikil
vinna, heppni og að kunna að láta
yfirmenn mína líta vel út,“ sem var
lykillinn að velgengni hans.
ai@mbl.is
Ali al-Naimi segir frá
göngunni á toppinn
Hin svokallaða „einnotahyggja“ hefur rutt sér tilrúms síðustu ár og áratugi. Einnotahyggjanfelst í því að vart er spáð í því lengur hvort gera
eigi við hluti heldur er þeim einfaldlega hent og nýir
keyptir í staðinn. Þetta á við um allt frá fötum og skóm til
raftækja og stærri heimilistækja. Stundum er það vissu-
lega svo að viðkomandi hlutur er það laskaður að viðgerð
svarar ekki kostnaði, en það kemur fyrir að hlutum er
hent sem lítið mál væri að laga og
gætu þannig enst mun lengur en
ella. Þessi einnotahyggja er í
ákveðinni þversögn við aukna
umhverfisvitund landans sem um
þessar mundir reynir að draga úr
eigin kolefnisspori eftir því sem
kostur er. Þegar hlut, sem gæti
átt mörg ár eftir í líftíma, er hent
á haugana og nýr keyptur í stað-
inn þarf að farga gamla hlutnum
með tilheyrandi kostnaði og um-
hverfisáhrifum og kaupa nýjan í
staðinn sem hefur mögulega ver-
ið framleiddur einhvers staðar
úti í heimi og svo fluttur hingað
til lands. Allt telur þetta víst við
útreikning kolefnissporsins.
Ríkisstjórn jafnaðarmanna og
græningja í Svíþjóð hefur lagt fram lagabreytinga-
tillögur sem ætlað er að vinna gegn þessari einnota-
hyggju og samhliða draga úr kolefnisspori Svíþjóðar. Til-
lögurnar felast annars vegar í því að virðisaukaskattur af
viðgerðum á ýmsum hlutum, s.s. fatnaði, skóm, reið-
hjólum o.fl. er lækkaður úr 25% í 12%. Hins vegar felast
tillögurnar í því að þeir sem skattskyldir eru í Svíþjóð
geta fengið frádrátt frá tekjuskatti sem svarar til helm-
ings vinnuliðar af viðgerðakostnaði stærri heimilistækja,
eins og þvottavéla, ísskápa, uppþvottavéla o.s.frv.
Með þessu vilja frændur okkar Svíar skapa efnahags-
legan hvata fyrir eigin þegna til að nýta hluti betur og því
má segja að um sé að ræða skattaafslátt sem sé meðal
annars ætlað að stýra Svíum í átt frá einnotahyggjunni.
Markmið og tilgangur þessara tillagna er þó víðtækari,
því þeim er einnig ætlað að draga úr kolefnisspori Sví-
þjóðar og stuðla að aukinni atvinnusköpun í tengslum við
ýmiss konar viðgerðarþjónustu, sem væntanlega verður
meiri eftirspurn eftir, nái tillögur sænsku ríkisstjórnar-
innar fram að ganga. Tillögurnar eru lagðar fram sam-
hliða fjárlagafrumvarpi næsta árs í Svíþjóð og nái þær
fram að ganga munu þær taka gildi frá og með 1. janúar
2017. Herlegheitin eru þó ekki ókeypis en áætlað er að
sænska ríkið verði af um 740
milljónum sænskra króna í
skatttekjur verði tillögurnar að
raunveruleika, en það jafngildir
tæplega 9 milljörðum íslenskra
króna.
Það sem er hins vegar áhuga-
vert að sjá er að vinstri sinnuð
stjórn jafnaðarmanna og græn-
ingja í Svíþjóð er reiðubúin til að
nýta skattaafslætti svo búa megi
til efnahagslega hvata til að ná
ákveðnum markmiðum í um-
hverfismálum. Hérlendis hefur
sambærilegri nálgun verið beitt
hvað varðar rafvæðingu bílaflot-
ans, en frá árinu 2012 hefur ver-
ið heimilt að fella niður virðis-
aukaskatt eða telja til
undanþeginnar veltu fjárhæð að ákveðnu hámarki við
innflutning og skattskylda sölu nýrra rafmagns-, vetnis-
eða tengiltvinnbifreiða. Heimildin átti að falla niður um
síðustu áramót en var framlengd um eitt ár við samþykkt
síðustu fjárlaga og mun því að óbreyttu falla niður um
næstu áramót.
Það verður því áhugavert að sjá hvort Alþingi, sem
sett var í þessari viku einmitt til að ræða fjárlög næsta
árs, muni beita sér fyrir því að framlengja heimildina
fyrir niðurfellingu virðisaukaskatts á rafbíla. Það er svo
aldrei að vita nema hugmyndaríkir þingmenn muni taka
frændur okkar Svía sér til fyrirmyndar og nýti skatt-
kerfið í auknum mæli til að búa til efnahagslega hvata
sem stuðlað geti að hvoru tveggja í senn, aukinni um-
hverfisvernd og lægri sköttum.
Skattaafslættir í
þágu umhverfisins
LÖGFRÆÐI
Garðar Víðir Gunnarsson
héraðsdómslögmaður á LEX
”
Það er svo aldrei að vita
nema hugmyndaríkir
þingmenn muni taka
frændur okkar Svía sér til
fyrirmyndar og nýti skatt-
kerfið í auknum mæli til
að búa til efnahagslega
hvata sem stuðlað geti
að hvoru tveggja í senn,
aukinni umhverfisvernd
og lægri sköttum.