Morgunblaðið - 14.12.2016, Blaðsíða 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 14. DESEMBER 2016
Munið að slökkva
á kertunum
Logandi kerti ætti ekki
að færa úr stað
Elva Rakel
Fyrir skemmstu
ákvað Matvæla-
stofnun að upplýsa
neytendur um að hjá
fyrirtækinu Brún-
eggjum sé víða pott-
ur brotinn. Þar eru
allt of margir fuglar
á búunum, sem leiðir
til lélegs aðbúnaðar
fyrir fuglana auk
þess sem varan get-
ur ekki talist vistvæn eins og fram-
leiðandinn tekur skýrt fram á um-
búðum og í auglýsingum. Máli sínu
til stuðnings er Mast með mynd-
bandsupptökur og ljósmyndir úr
búunum frá fjölda eftirlitsferða
sem spanna margra ára tímabil.
Allt er rækilega skráð og myndað
og rekstraraðilum Brúneggja hafa
gefist mörg tækifæri til að gera úr-
bætur. Allt þetta hefur gengið á
árum saman án þess að Mast hafi
upplýst neytendur um málið. Fyrir
það fær Mast nú harða og rétt-
mæta gagnrýni. Þetta mál þekkja
flestir og ekki þarf að eyða fleiri
orðum í upprifjun á málinu.
Í febrúar 2012 upplýsti Mast að
nautabökur frá fyrirtækinu Gæða-
kokkum í Borgarnesi innihéldu
ekkert nautakjöt. Að sögn Mast
var tekið sýni úr einni kjötböku
sem sótt var í verslun í Kópavogi
og niðurstaðan að þeirra sögn að
ekkert kjöt væri í bökunni. Eig-
endur Gæðakokka fengu upphring-
ingu frá fjölmiðlum en Mast hafði
upplýst fjölmiðla en ekki haft neitt
samband við „sökudólgana“. Engar
ítrekaðar heimsóknir, engar aðvar-
anir, engar myndir, einungis sýni
úr einni böku. Eigendum Gæða-
kokka aldrei gefinn kostur á úrbót-
um áður en málið var gert opin-
bert. Fyrirtækinu var „slátrað“ á
einum degi. Allar verslanir hætta
að selja vörur fyrirtækisins, veltan
hrynur og fólk missir vinnuna. Á
grundvelli niðurstaðna Mast var
fyrirtækið Gæðakokkar kært fyrir
vörusvik. Á sama tíma og eigendur
Gæðakokka róa lífróður við að
reyna að halda fjölskyldufyrir-
tækinu á floti þarf fyrirtækið að
leggja út í mikinn kostnað við
málsvarnir fyrir dómstólum.
Gæðakokkar unnu málaferlin um
vörusvikin og í júní sl. var Mast
dæmt skaðabótaskylt vegna máls-
ins. Mjög lítið hefur verið fjallað
um þetta og fjölmiðlar hafa ekki
skoðað málið af sama áhuga og áð-
ur. Satt að segja voru flestir búnir
að gleyma kjötbökumálinu enda
komin tæp fjögur ár síðan vörur
Gæðakokka sáust í verslunum. Í
lok nóvember þegar Brúneggja-
málið kemur upp leyfir Jón Gísla-
son forstjóri Matavælastofnunar
sér að nota það að Mast hefur tap-
að málaferlunum við Gæðakokka
sem afsökun fyrir því að mál Brún-
eggja var ekki gert opinbert fyrr.
Jón bætir því við að Mast sé mjög
ósátt við dóminn. Hvernig getur
forstjóri opinberrar stofnunar hald-
ið áfram, löngu eftir að dómar eru
fallnir, að gera Gæðakokka tor-
tryggilegt? Hann er að ýja að því
að þarna hafi fallið rangur dómur
vitandi það að Mast tapaði málinu
vegna skorts á sönnunum. Þeir
gátu ekki sannað að
niðurstaða rannsókn-
arinnar væri rétt og þar
að auki voru þeir búnir
að eyða umræddri böku
sem kæran byggir á.
Eftir stendur eitt blað
með einhverjum rann-
sóknarniðurstöðum sem
engin sönnun er á bak
við.
Samkvæmt skýrslum
Mast hefst mál Brú-
neggja löngu áður en
mál Gæðakokka kemur upp í febr-
úar 2012. Væri ekki rétt að for-
stjóri Mast gerði grein fyrir þess-
um gríðarlega mismun á
meðhöndlun á þessum málum
tveimur. Hvers vegna var Gæða-
kokkum „slátrað“, án aðvörunar og
án haldbærra sönnunargagna, í
fjölmiðlum á sama tíma og for-
svarsmönnum Brúneggja var gef-
inn mjög ítrekaður frestur til úr-
bóta árum saman þrátt fyrir að
Mast hafi mikinn fjölda gagna til
að byggja á. Neytendur eiga rétt á
að fá að vita ástæður þessa og ekki
síst eigendur Gæðakokka, sem enn
sjá ekki fyrir endann á málaferlum
við Mast. Hvað gerði það svona ár-
íðandi að slátra litlu fjölskyldufyr-
irtæki svona hratt og örugglega að
menn gáfu sér ekki tíma til að afla
áreiðanlegra sannana? Hvernig
getur opinber stofnun tekið lifi-
brauðið af fjölskyldu og stórskaðað
mannorð viðkomandi án þess að
hafa meira í höndum? Hvernig get-
ur dómur sem fellur á miðju ári
2016 verið ástæða þess að Mast
þegir þunnu hljóði um ástandið hjá
Brúneggjum frá árunum 2010-
2016? Gæðakokkar var bara lítið
fjölskyldufyrirtæki sem hóf starf-
semi sína í bílskúr í Mosfellsbæ, óx
svo og dafnaði með þrotlausri
vinnu eigendanna, sem voru búnir
að leggja allt sitt undir. Eigendur
eiga rétt á að fá að vita hvers
vegna hið opinbera ákvað að stoppa
þetta eins og um væri að ræða ein-
hverja alræmda kannabisræktun.
Undirritaður starfaði fyrir
Gæðakokka frá árinu 2006 til byrj-
un árs 2009 og var því hættur
störfum þremur árum áður en um-
ræddir atburðir áttu sér stað. Ég
get því ekki fullyrt að það hafi ver-
ið kjöt í bökunni umræddu frekar
en að Mast geti fullyrt að það hafi
ekki verið. Það er hins vegar aug-
ljóst að í svona vinnslu þar sem að
fyllingin fyrir kjötbökurnar er lög-
uð í 100 lítra potti að það sést mjög
greinilega ef grunnhráefnið vantar
í uppskriftina. Það þarf verulega
yfirsjón starfsmanns þegar það
vantar 30% hráefnisins í pottinn.
Er það mögulegt að starfsmaður
sjái ekki muninn á því að það séu
50 en ekki 80 lítrar í 100 lítra
potti? Ég læt lesendum um að
dæma hversu líklegt sé að það hafi
gerst.
Af brúnum
eggjum, kjöt-
bökum og Mast
Eftir J. Trausta
Magnússon
J. Trausti Magnússon
»Eftir stendur eitt
blað með einhverj-
um rannsóknarniður-
stöðum sem engin sönn-
un er á bak við.
Höfundur er matreiðslumeistari.
Áhrif líkamlegrar
snertingar eru ótvíræð.
Rannsóknir hafa til
dæmis sýnt fram á að
ungbörnum gengur
mun betur ef þau fá
knús og faðmlag. Þau
vaxa hraðar, og byrja
fyrr að skríða og ganga.
Þau eru auk þess með
betra ónæmiskerfi, sofa
betur og eru virkari. Ef ungbörn fá
ekki snertingu getur það haft áhrif á
tilfinningalegan þroska þeirra. Tiff-
any Field, prófessor í barna- og geð-
lækningum við Háskólann í Miami,
segir að snerting sé jafn mikilvæg
fyrir vöxt og velferð barna og hollt
mataræði og hreyfing.
Fullorðið fólk þráir ekki síður
snertingu og faðmlög. Vilborg Arna
Gissurardóttir, sem náði á Suðurpól-
inn eftir að hafa gengið ein síns liðs í
sextíu daga, lýsir því mjög vel í bók-
inni Ein á enda jarðar: „Óskaplega
var ég búin að bíða lengi eftir að
þrýsta örmum mínum um aðra mann-
eskju. Og ég gleymi mér um stund.
Það hvarflar ekki að mér að sleppa
faðminum, sem kann að vera neyð-
arlegt fyrir hina félagana, en það má
einu gilda; ég þarf nauðsynlega á
þéttu og góðu knúsi að halda.“
Áhrif innilegs og hlýs faðmlags eru
ótvíræð:
 Sú nærandi snerting sem felst í
faðmlagi skapar traust og öryggis-
tilfinningu, sem stuðlar
að opnum og heið-
arlegum samskiptum.
 Faðmlög leysa úr
læðingi hormón sem
kallað er oxytósín, en
það auðveldar tengsla-
myndun og eykur vellíð-
an. Sömu áhrifin koma
fram þegar við klöppum
gæludýrum. Sama
hormón lækkar blóð-
þrýsting og minnkar
þannig hættuna á
hjarta- og æða-
sjúkdómum.
 Faðmlag sem varir í að minnsta
kosti 20 sekúndur hækkar magn
serótóníns og dópamíns í blóðinu, en
þau eru vellíðunarefni sem hafa áhrif
á skapferli og almenna virkni.
 Faðmlög styrkja ónæmiskerfið
með því að örva hóstarkirtilinn, en
hann stjórnar framleiðslu líkamans á
hvítum blóðkornum, sem halda okkur
heilbrigðum og koma í veg fyrir sjúk-
dóma.
 Faðmlög losa spennu í lík-
amanum og lina verki með því að örva
taugaenda og auka blóðflæðið í
mjúku vefjunum.
 Faðmlög koma jafnvægi á
taugakerfið. Þegar við fáum knús
breytist leiðni í húðinni. Breytingin á
rakastigi og rafmagni í húðinni skap-
ar jafnvægi í taugakerfinu.
 Faðmlag eykur marktækt
magn hemóglóbíns í blóðinu, sem ber
ábyrgð á flutningi súrefnis til líffæra
eins og heila og hjarta. Aukning á he-
móglóbíni styrkir líkamann, kemur í
veg fyrir sjúkdóma og hraðar bata.
 Faðmlög styrkir sjálfsálitið. Frá
því við fæðumst sýnir snerting fjöl-
skyldumeðlima okkur að við erum
elskuð og sérstök. Faðmlögin sem við
fengum frá foreldrum okkar í æsk-
unni eru innstimpluð í taugakerfi
okkar.
 Orkuskiptin milli tveggja ein-
staklinga sem faðmast eru fjárfesting
í sambandinu. Snerting ýtir undir
samkennd og skilning og skapar
nánd.
 Faðmlög kenna okkur að gefa
og þiggja. Það er jafn mikilvægt að
taka á móti og vera móttækilegur fyr-
ir hlýju og að gefa og deila. Faðmlög
kenna okkur að ást er gagnkvæm.
 Faðmlög virka að mörgu leyti
eins og hugleiðsla og hlátur. Þau
kenna okkur að sleppa fram af okkur
beislinu og lifa í núinu. Við tengjumst
tilfinningum okkar, hjörtum og önd-
un.
 Faðmlög hafa engar aukaverk-
anir og ekki þarf lyfjaávísun frá
lækni. Þau eru einfaldlega undra-
meðal.
Faðmlög eru undrameðal
Eftir Ingrid
Kuhlman » Faðmlög hafa engar
aukaverkanir og
ekki þarf lyfjaávísun frá
lækni. Þau eru einfald-
lega undrameðal.
Ingrid Kuhlman
Höfundur er framkvæmdastjóri
Þekkingarmiðlunar.
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS
HVAR ER NÆSTA
VERKSTÆÐI?