SÍBS blaðið - 01.02.2015, Blaðsíða 12

SÍBS BLAÐIÐ 2015/112
hjá konum um 31% vegna geðraskana og 35%
vegna stoðkerfisraskana, en sambærilegar tölur
hjá körlum voru 40% og 17%.
Félagslegir þættir
Fyrir utan heilsufar hafa félagslegir þættir áhrif
á algengi örorku. Má þar einkum nefna hærri
aldur, lágt menntunarstig og atvinnuleysi. Það
er þekkt að atvinnuleysi hefur neikvæð áhrif
á heilsufar. Í nýlegri rannsókn frá Noregi kom
fram að líkur á örorku hjá fólki um fertugt með
stoðkerfisraskanir voru allt að 42% eftir atvinnu-
leysistímabil. Um 8000 einstaklingum var fylgt
eftir í 18 ár og þegar leiðrétt var fyrir aldri og
menntunarstigi minnkuðu líkurnar á örorku en
voru þó um 25%. Svipaðar niðurstöður hafa
fengist í Finnlandi, en þar hafði atvinnuleysi
hjá tvíburum með bakverki marktækt forspár-
gildi um örorku. Í nýlegri rannsókn Sigurðar
Thorlacius og Stefáns Ólafssonar voru áhrif
atvinnuleysis á heilsufar og örorku á Íslandi
skoðað fyrir tímabilið 1992 til 2007. Á tímabil-
inu voru tvö skeið með auknu atvinnuleysi,
1993-1995 og 2002-2003. Á báðum tímabilum
jókst nýgengi örorku. Þeir ályktuðu að á tímum
atvinnuleysis væri fólk með heilsubrest þvingað
af vinnumarkaði fremur en að atvinnuleysi hefði
neikvæð áhrif á heilsu fólks. Að mínu mati er
líklegt að hvorutveggja eigi við. Sigurður og
Stefán leggja til að starfsendurhæfing verði
aukin á Íslandi.
Endurhæfing á Reykjalundi
Reykjalundur var reistur af SÍBS og fyrsti sjúk-
lingurinn var innskrifaður í febrúar 1945. Margir
berklasjúklinganna sem komu fyrst á Reykjalund
voru ungir að árum. Stofnunin hét upphaflega
Vinnuheimilið að Reykjalundi og þar var strax
frá upphafi rekin starfsendurhæfing og voru hér
bæði vinnustofur og vísir að iðnskóla. Hug-
takið endurhæfing var þá varla til í íslensku en
fyrsti íslenski endurhæfingarlæknirinn, Haukur
Þórðarson, kom til starfa á Reykjalundi eftir
sérnám í Bandaríkjunum upp úr 1960. Endur-
hæfingarlækningar eru meðal yngstu sérgreina
í læknisfræði. Endurhæfing nær til hvers konar
aðgerða sem miða að því að öðlast, auka eða
viðhalda færni til að lifa og starfa. Endurhæfing
miðar að bættum lífsgæðum með aukinni
sjálfsbjargargetu og sjálfstæði. Þegar sjúklingur
sem kemur til endurhæfingar og telst vera
óvinnufær en vill komast aftur til starfa má segja
að öll endurhæfing sé í eðli sínu starfsendur-
hæfing. Á Reykjalundi hefur þó verið starfrækt
sérstakt teymi í starfsendurhæfingu frá árinu
1999. Upphaflega starfaði það á sérstökum
þjónustusamningi við TR. Frá sama tíma var
starfrækt endurhæfingaramatsteymi hjá TR sem
m.a. sendi sjúklinga á Reykjalund og í Hringsjá.
Í grein í Læknablaðinu frá 2002 kemur fram að
árangur starfsendurhæfingar fyrstu starfsárin
væri góður og segir m.a. í ályktun höfunda:
„Árangur af starfsendurhæfingu á vegum TR
er svipaður og af starfsendurhæfingu á vegum
Tryggingastofnana í Svíþjóð. Árangurinn sýnir að
væntingar um að starfsendurhæfing geti komið í
veg fyrir örorku hafa staðist.“
Eins og áður er fram komið eru algengustu
orsakir örorku á Íslandi geðraskanir og stoð-
kerfisraskanir. Á árunum 2004 til 2011 fór fram
rannsókn á verkjasviði Reykjalundar þar sem
sérstaklega voru skoðuð áhrif hugrænnar atferl-
ismeðferðar hjá fólki sem kom í endurhæfingu
vegna þrálátra verkja. Alls tóku 115 sjúklingar
þátt í rannsókninni og var þeim fylgt eftir í 3
ár. Áður hafði verið gerð rannsókn á árangri
meðferðar á verkjasviði á árunum 1997-1999.
Alls tóku 158 sjúklingar þátt í þeirri rannsókn. Í
fyrri rannsókninni var árangur meðferðar mjög
góður, en um 18% sjúklinganna voru vinnufærir
fyrir meðferð en um 50% eftir meðferðina og um
60% voru vinnufærir einu ári eftir meðferð.
Í síðari rannsókninni var einnig um góðan
árangur að ræða, en þá var ríflega þriðjungur
sjúklinga vinnufær fyrir meðferð, en tæp 60%
þremur árum eftir meðferð (sjá mynd). Gerð var
heilsuhagfræðileg úttekt á niðurstöðum rann-
sóknarinnar sem kom mjög vel út.

36% 36%
47%
51%
57%
Göngudeild Innlögn Útskrift Eftirfylgd 1 ár Eftirfylgd 3 ár
Vinnufærni
Endurhæfing nær
til hvers konar
aðgerða sem miða
að því að öðlast,
auka eða viðhalda
færni til að lifa og
starfa.