Kvennalistinn - 01.04.1983, Blaðsíða 3

Aprfl 1983
hf
SIÐA 3
Ef hingað til lands kœmi í opinbera heimsókn
Marsbúi og vœri, eins og gert er við góða gesti, leiddur
fyrir helstu ráða- og fyrirmenn þjóðarinnar og fengi
að kynna sér helstu valdastofnanir landsins, þá hlyti
hann með réttu að álykta sem svo að þetta land byggi
aðeins eitt kyn (ef hann þá þekkti það hugtak), sem
hefði svo sér að baki og til aðstoðar einhvers konar
vinnudýrategund. Eitt afþvífáa sem hugsanlega gœti
ruglað hann í ríminu vceri, ef honum yrði boðið að
Bessastöðum. Þar myndi blasa við honum vera, sem
liti út einsog vinnudýrategundin. - En sem kurteis og
vel upp alinn Marsbúi, myndi hann auðvitað ekki
spyrja hvað ylliþessum ruglingi, heldur bara undrast í
hljóði.
Er þessi sýn Marsbúans rétt
eða er hún mikið á skjön við þann
veruleika sem við blasir? Ég hygg
að sé margfrægum prósentu-
reikningi beitt, sé útkomanauð-
fundin og hún er sú sama og
Marsbúans. Þjóðfélag þar sem
karlar ráða lögum og lofum og
valda- og áhrifaleysi kvenna blas-
ir alls staðar við. Það þarf svo sem
hvorki prósentureikning né
Marsbúa til rökstuðnings, veru-
leikinn einn nægir. Veruleikinn
er staðreynd og talar sínu máli,
þrátt fyrir og þvert á löggjöf um
jafnrétti.
e-Og hvað hefur svo þetta lög-
festa jafnrétti fært konum? Hefur
það fært konum völd á við karla?
Hefur það fært konum laun á við
karla? Hefur það fært konum
endurmat á störfum kvennainnan
og utan heimilis? Hefur það í
raun fært konum jafnrétti til
menntunar? Hefur það fært kon-
um jafna stöðu á við karla til að
stunda félagslíf, menningu
o.s.frv.? Svarið við þessum
spurningum er nei og lengi mætti
telja enn og svarið yrði áfram nei.
Móðurréttur
Það er ekki aðeins það að jafn-
réttislöggjöfin hafi á borði fært
konum harla lítið jafnrétti, held-
ur hefur hún beinlínis í ýmsu
skert rétt þeirra. í nafni jafnréttis
sitja konur ekki einar að smánar-
lega stuttu fæðingarorlofi. í nafni
jafnréttis hafa þær ekki lengur
fortakslausan' umráðarétt yfir
börnum sínum, þó þær hafi í lang-
flestum tilfellum borið hita og
þunga af uppeldi þeirra og
umönnun. Móðurréttinum var
fórnað í nafni jafnréttis. í nafni
jafnréttis var skattalöggjöfinni
breytt á þann veg, að það gerir
mörgum giftum konum enn erf-
iðara fyrir að vinna utan heimilis
en áður var. Það er svo létt að
færa rök fyrir því að það borgi sig
ekki. í nafni jafnréttis skulu nú
öll starfsheiti karlkennd. í nafni
jafnréttis er hægt að bregða fæti
fyrir allar hugmyndir um tíma-
bundin forréttindi kvenna, til að
hjálpa þeim að ná jafnrétti. Já
það hefur miðað hægt og lítið.
Enn eru konur í verst launuðu
störfunum, enn standa þær utan
valdakerfisins að mestu, enn eru
þær verr menntaðar er karlmenn
og enn bera þær í yfirgnæfandi
meirihluta meginþungann af
heimilishaldi, uppeldi og
umönnun barna, aldraðra og
sjúkra, allt til að karlar geti ó-
truflaðir notið jafnréttislöggjaf-
arinnar.
Og síðast en ekki síst hefur
jafnréttislöggjöfin í raun firrt
karlmenn ábyrgð á stöðu - eða
öllu heldur stöðuleysi kvenna, nú
er allt undir konum sjálfum kom-
ið. Ef eitthvað skortir á jafnrétt-
ið, eru þær bara ekki nógu dug-
legar að sækja rétt sinn. Enn bæt-
ist á syndaregistur kvenna.
En þegar nánar er að gáð bygg-
ist þetta jafnrétti sem boðið er
uppá í lögum, á herfilegu mis-
rétti. Því misrétti sem felst í því,
að það þjóðfélag sem konum er
nú boðið uppá að ná jafnrétti í, er
þjóðfélag karlmannsins, byggt á
hans hugmyndum, miðað að hans
þörfum og mótað af hans reynslu.
Hann hefur tekið sér þann rétt,
tekið sér segi ég, því það er eng-
inn náttúruréttur, að byggja sér
hús sem honum hentar til búsetu.
Hann hefur meira að segja notað
til þess nokkur þúsund ár. Nú
opnar hann dyrnar og segir við
konuna: „Gjörðu svo vel, allt
mitt er þitt, láttu bara eins og þú
sért heima hjá þér“. Og hvað er
það þá sem hindrar konuna í að
finnast hún eiga heima þarna og
hreiðra um sig. Einfaldlega það
að hún teiknaði ekki þetta hús,
byggði það ekki, réði ekki lit þess
eða lögun, herbergjastærð né
húsbúnaði. Er furða að hún vilji
byggja við. Eða jafnvel byggja
nýtt hús, sem er þá í fyllingu
tfmans hægt að tengja húsi karl-
mannsins með skemmtilegri
göngugötu, jafnvel yfirbyggðri.
Orð
Þannig blasir nú jafnréttislög-
gjöfin og jafnréttishugtakið við
konum. Og því fer eins og oft
áður þegar eitthvað reynist á
skjön, að það þarf að skyggnast
bak við orð og hugtök, athuga
réttmæti þeirra og gagnsemi. Og
fyrst konum gagnast hugtakið
jafnrétti ekki betur en nú horfir,
þá verður að finna annað. Og
hvert er þá andsvarið við þessum
jafnréttishugmyndum á forsend-
um karla? - Kvenfrelsi...
Jafnrétti er fallegt orð og
virðist við fyrstu sýn víðfeðmara
en orðið kvenfrelsi, þar sem orð-
ið kvenfrelsi tekur aðeins til frels-
is annars kynsins, þ.e. kvenkyns-
ins, og gefur óbeint til kynna að
til sé þá eitthvað sem kallist karl-
frelsi. En göngum varlega um
orðin.
Frelsi er stórt orð og auðvitað
ekki til í hreinni mynd. Frelsi eru
skorður settar. Otal aðstæður
bæði náttúru og samfélags tak-
marka frelsi hverrar manneskju,
hvers kyns sem hún er. En notum
þó orðið frelsi til hægðarauka.
Það er auðvitað ljóst að jafnrétti
allra karla innbyrðis er ekki fyrir
hendi og frelsi þeirra því mismikl-
ar skorður settar, en það breytir
ekki því að auk þeirra frelsistak-
markana sem samfélagið setur
körlum jafnt sem konum, er sú
staðreynd sem hefur dugað til að
takmarka frelsi kvenna, allra
kvenna, meira en karla, sú
staðreynd að þær ala börn og
annast þau.
Þessa vinnu inna konur af
hendi launalaust, svo nauðsynleg
sem hún þó er hverju þjóðfélagi.
Án hennar, engin börn, ekkert
þjóðfélag. Þessi ólaunaða vinna
kvenna hefur, þrátt fyrir að hún
er lofuð í orði, verið á borði ein
höfuðforsenda kvennakúgunar
og eru konur ekki búnar að bíta
úr nálinni með það. Tölur um
efnahag kvenna tala þar sínu
máli. Það þarf enginn að fara í
grafgötur með það hvað það
efnahagslega ósjálfstæði sem
flestar konur búa við sníður þeim
þröngan stakk. Hindrar þær í að
finnast þær með fullum rétti geta

*
X

r

V

K
XKK
X
X
xxx

X;
T»x
XXX
X
XXX
X
X
XX
XXX

X
staðið upp og látið til sín heyra.
Það að vera öðrum háður um
efnahagslega afkomu elur á
minnimáttarkennd og efa-
semdum um að eigih skoðanir
eigi rétt á sér. Sérstaklega ef þær
ganga í berhögg við ríkjandi
skoðanir. Þannig neyðast konúr
til að taka þátt í og styðja eigin
kúgun, með þögninni. En það er
alþekkt að besta leiðin til að við-
halda kúgun er að láta þann kúg-
aða sjá um eigin kúgun. Það er
ódýrast og hagkvæmast, sparar
gæslusveitir. Það er þörf á kven-
frelsisbaráttu til að lyfta þessu oki
ósjálfstæðis af herðum kvenna,
svo þær geti rétt úr kútnum og
hafið upp raust sína.
Rödd í
þjóðfélagssinfóníunni
Það efnahags- og félagslega
misrétti, sem konur búa við er í
sjálfu sér næg ástæða fyrir kven-
frelsisbaráttu, en fleira kemur til.
Ég ætla ekki að fara að tíunda
það frekar hér, hve brýn nauðsyn
er á því að sjónarmiða kvenna,
sem þær hafa öðlast við þessa
ólaunuðu vinnu í aldanna rás, fari
að gæta í ríkum mæli í þessu
þjóðfélagi og víðar, aðeins að
undirstrika að því aðeins munar
um rödd kvenna í þjóðfélagssin-
fóníunni, að þær syngi með eigin
nefi, skilgreini sig sjálfar, sitt líf
og sín viðhorf og beri þau fram.
Reki kvennapólitík.
En hvað er þá kvennapólitík?
Um hana væri hægt að fara mörg-
um og flóknum orðum. Konur
um víða veröld eru að vinna að
því að koma því öllu skilmerki-
lega á blað. Vinna að kvenna-
rannsóknum, skapa konum nýja
sögu, skapa þeim fortíð, afhjúpa
líf, störf og menningu kvenna
sem hafa verið sveipuð þagnar-
hjúpi, stuðla að endurmati á öllu
því sem okkur hefur verið innrætt
um konur. Allt rennir þetta stoð-
um undir hvað kvennapólitík er,
er nauðsynlegur aflvaki og
ómetanleg aðstoð.
Auðiindir
En jafnvel sú kona sem aldrei
hefur lesið eina einustu bók um
kvennafræði, aldrei heyrt neina
fræðilega útskýringu á því hvað
kvennamenning er, aldrei tekið
sér orðið kvennapólitík í munn,
þarf ekki að láta hugfallast. Því
kvennapólitík er, þegar allt kem-
ur til alls, ekkert annað en að
hlusta eftir eigin rödd, taka mið
af eigin reynslu, draga ályktanir
af eigin hversdagsamstri og þeim
vandamálum, stórum og smáum
sem mæta okkur daglega, vera
óhræddar við að vita hvað við
viljum, hvað við viljum ekki og
bera svo niðurstöður okkar fram,
í nafni kvenfrelsis, þar til hlustað
er á rödd kvenna til jafns við
karla, þá fyrst getum við farið að
tala um jafnrétti.
Kvennapólitík þýðir nýtt gild-
ismat, ný viðhorf, hugarfars-
breyting. Kvennapólitík er að
setja spurningar við öll sjónarmið
sem lögð eru til grundvallar
arðsemisútreikningum. Setja nýj-
ar stærðir inn í dæmið í stað við-
tekinna. Leggja ekki aðeins þau
verðmæti sem mæld verða í pró-
sentum og krónum til grundvall-
ar, heldur önnur meiri, eins og til
dæmis velferð barna okkar og líf.
Hvaða arðsemissjónarmið ráða
því að betra þykir að malbika
götu en að skapa barni aðhlynn-
ingu og skjól, meðan foreldrar
vinna? Hvaða arðsemissjónarm-
ið ráða því að vænlegt þykir að
ganga hart að náttúru lands, og
auðlindum? Hvað ræður því að
það þykir arðbært að setja
gróðurland undir vatn? Hvað
ræður því að öllu er hent, ekkert
endurnýtt og ólífrænum efnum
og skaðlegum sífellt hlaðið upp
allt í kring um okkur? Hvað
ræður því mati að stríð sé vænlegt
til varðveislu friðar, að dauði sé
til verndar frelsi og lífi? Öll þessi
sjónarmið verða konur að setja
spurningarmerki við. Bregða á
þau ljósi kvennamenningar,
kvennapólitíkur, kvenfrelsis.
Ein leið þessarar kvenfrelsis-
baráttu er sú að bjóða fram sér-
stakan kvennalista til Alþingis.
Engan veginn sú eina og útilokar
enga aðra. Kvenfrelsisbaráttu
þarf að heyja á öllum víg-
stöðvum, utan þings og innan,
utan og innan veggja heimilisins,
innan lands og utan. Það að rödd
kvenna heyrist líka á Alþingi,
ótrufluð af sjónarmiðum karla,
hlýtur að vera tilraunarinnar
virði. Að konur sitji þar á sínum
eigin forsendum, kann að mjaka
þessu þjóðfélagi fram á við.
Látum að minnsta kosti enga leið
ókannaða.
Að standa
vörð um lífíð
Þó að baráttumál íslenskra
kvenna kunni að virðast fáfengi-
leg samanborið við það ástand
sem milljónir kvenna um allan
heim búa við, dregur það ekkert
úr nauðsyn kvennabaráttu hér á
landi, hér og nú, því með sömu
rökum mætti halda því fram að
ísland væri paradís á jörð, mælt á
alheimsmælikvarða og því engra
aðgerða þörf.
En auðvitað erum við ekki
stikkfrí. ísland er hluti af heild og
í þeirri heild er enginn jarðarbúi
undanskilinn, hvorki karl né
kona. Þau öfl sem mestu ráða í
heiminum í dag eru fjandsamleg
þessari heild allri, öllu lífi, þar
skal engu eirt, hvorki manni né
náttúru.
Ef við trúum því að konur hafi
eitthvað til málanna að leggja
sem gæti breytt þessari helstefnu
og sameinast um að halda vörð
um lífið, þá ber öllum íslenskum
konum að leggja sitt af mörkum,
eftir leiðum sem þær sjálfar kjósa
sér og nota til þess öll ráð, að sú
nóta sem þeim er úthlutað í al-
heimshljóðfærinu megi hljóma
kröftuglega og hreint.
Þórhildur Þorleifsdóttir.

s ic w *> c : cm k • P • • • 9 • • »• * • X ff • 9 ■ 9 « ■ ■ ■ «■» : ? w * 3 * PM pwp i : 9 r m 9 'm * • $ •r ■ S» 5 \ '
uyi * m C n ■ » C" • «411 nr» * Pjrm m • c . > « 3
• m • ■ ? : * • • : c 9 9 • . í 9 9m 9 • 9 w *
.9 i. •> m 9 • • Þ * o m 9 • n «n • , J. f m * • 5 • 9. í w • • • I <• >ftr»