Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.07.2002, Blaðsíða 10

revised on one pediatric ward in the University Hospital of
Iceland in 1996 and a nurse-led family oriented intervention
was introduced. The purpose of this study was to describe the
intervention for infants ’ sleep problems and to evaluate out-
comes by a quasi-experimental design with regard to infants’
sleep patterns before the intervention and two months after
hospital discharge. All infants up to the age of two who were
hospitalized for sleep problems over a two-year period (1996-
98), and their parents, were eligible for study. Use of sedative
medication at the time of hospitalisation was the only exclusive
criteria. The final sample consisted of 33 infants, 33 mothers
and 30 fathers. Sleep patterns were studied by a weekly diary
and by interviews with both parents. The followingfive domains
were assessed: 1. Length of night sleep, 2. Night waking, 3.
Settlingfor night sleep, 4. Day naps, 5. Irritability of infant over
daytime. The intervention was oriented on the following
principles: Correction of day-sleep rhythm; Supporting self-
comforting capabilities of the infant; Developmental guidance
of parents in regard to temperamental characteristics, develop-
mental status and infant response pattern. Parents took
responsibility for executing a negotiated care plan and fathers
were actively involved in its operationalisation.
Significant changes occurred in the increase of length of
daily sleep and decrease in frequency of night wakings.
Changes were also significant for settling for night sleep
problems, problems with day naps and infants’ irritability
over daytime. It is concluded that the sleep problems of infants
changed markedly afier the family oriented intervention.
Key words: Sleep problems, infants, intervention, family,
nursing, Iceland.
Svefnvandamál eru talin eitt algengasta umkvörtunarefni for-
eldra ungra barna hjá barnalæknum og á heilsugæslustöðvum.
Samkvæmt könnun, sem gerð var hér á landi, stækkar sá
hópur, sem á við svefnvandamál að stríða, úr 15% við þriggja
mánaða aldur í 20% við eins árs aldur (Eygló Ingadóttir,
Hilma Sveinsdóttir, Hólmífíður Þórðardóttir, Hulda Gísladótt-
ir og Lilja H. Hannesdóttir, 1992). Rannsóknir frá Bretlandi
og Bandaríkjunum styðja niðurstöður íslenskra rannsókna þar
sem tíðni svefnvandamála ungbarna reyndist vera á milli 10
og 30% (Leeson, Barbour, Romaniuk og Warr, 1994; Messer
og Parker, 1998; Minde o.fl., 1993; Sadeh, 1994; Scott og
Richard, 1990). Faraldursfræðileg rannsókn frá Svíþjóð með
úrtaki 2518 barna á aldrinum 6-18 mánaða sýndi að 59%
barnanna höfðu einhver vandamál tengd því að fara að sofa og
38% barnanna höfðu einhver vandamál tengd því að vakna
upp á næturnar (Thunström, 1999).
Talið er að svefnvandamál bama geti haft veruleg áhrif á
líðan foreldra og starfshæfni fjölskyldunnar (Daws, 1989;
Wolke, Gray og Meyer, 1994). Séu þau alvarleg að mati for-
eldra og ekkert verði að gert, geta þau haft alvarleg langvar-
andi áhrif á andlegan og líkamlegan þroska barnanna (Stores
og Wiggs, 1998).
138
Einungis fannst ein rannsókn sem lýsti árangri meðferðar
sem fól í sér innlögn barns á sjúkrahús. Rannsóknin, sem er frá
Ástralíu, lýsir árangrinum á eftirfarandi hátt: 86% bamanna
sváfu vel 3 mánuðum eftir meðferð, það er að segja að þau
vöknuðu sjaldnar en 3svar á nóttu og vöktu stutt í hvert skipti.
Hinum börnunum sem batnaði ekki (14%), vöknuðu 3svar eða
oftar upp á nóttu og þau áttu einnig í erfiðleikum með að fara
að sofa. Áströlsku börnin vora 8-12 mánaða gömul. Atferlis-
meðferð, sem þau fengu, er nefnd „controlled crying“ (Leeson
o.fl., 1994). Þessi tegund atferlismeðferðar var mest áberandi í
rannsóknum um 1990 og byggist á aðferðum Ferber (1985).
Þessi meðferð hefur einnig verið kölluð „checking“. Meðferðin
er útfærð á eftirfarandi hátt: Eftir að barnið hefur verið lagt í
rúmið sitt til að sofúa fara foreldrar fram en koma inn aftur
eftir 5 mínútur. Þeir stoppa í 2-3 mínútur og fara síðan aftur
fram og eru frá í 10 mínútur. Þá er farið inn aftur í stuttan tíma
og þetta er endurtekið. Tíminn, sem foreldrar bíða frammi, er
sífellt lengdur, þó ekki meira en upp í 15 mín. fyrsta daginn.
Daginn eftir er byrjað á að koma inn fyrst eftir 10 mín. og það
lengt upp í 20 mín. og þriðja daginn er byrjað eftir 15 mín.
Síðan em þessi tímabil lengd koll af kolli (Ferber, 1985).
Leeson o.fl. (1994) velta fyrir sér réttmæti þessarar meðferðar
gagnvart baminu þótt þeir beiti henni í sinni rannsókn.
Minde, Faucon og Falkner (1994) lýsa annarri atferlismeð-
ferð sem hefur notið aukinna vinsælda og er kölluð „shaping
technique“. Meðferðin felst í því að foreldrið situr á stól inni
hjá barninu þegar það er að sofna en gerir sem minnst fyrir
bamið á meðan. Foreldrið færir sig síðan ijær barninu stutta
vegalengd á hverjum degi. Þannig dregur foreldrið sig í hlé
þangað til það er komið út úr herberginu.
Sálgreinandinn Daws (1989) hefúr töluvert aðrar áherslur í
meðferð barna með svefnvandamál en atferlisfræðingar.
Vandamál er að hennar mati til staðar þegar foreldrar skilja
ekki hegðun barnsins. Hún reynir fyrst og fremst að hjálpa
foreldum að skilja hvers vegna bamið sefur illa, það grætur
þegar það vaknar og kallar eftir aðstoð þeirra. Hún fæst einnig
við meðhöndlun aðskilnaðarkvíða foreldra, það er þegar
foreldar eiga erfitt með að skilja við sofandi barn.
í íslenskri rannsókn með úrtaki 194 ungbarna með svefn-
truflanir kom fram að algengasta meðferð, sem börnin höfðu
fengið, var lyfjameðferð og atferlismeðferð með „controlled
crying“ (Arna Skúladóttir, 2001). Um helmingur barnanna
(48%), sem leituðu til göngudeildar Landspítalans í Fossvogi
árið 1999 vegna svefnvandamála, hafði fengið lyijameðferð
með róandi lyfjum fyrir komu á spítalann. Messer og Parker
(1998) hafa bent á að lyfjameðferð leysi ekki svefnvandamál
til lengdar. Niðurstöður rannsóknar Richman (1985) sýndu að
nokkur skammtímaárangur var af notkun róandi lyfja en til
lengri tíma var árangur nær enginn. Þrátt fyrir að notkun
róandi lyfja virðist vera algengt úrræði hér á landi við svefú-
vandamálum ungra barna hafa engar rannsóknir verið gerðar á
árangri þeirra.
Tilgangur þeirrar rannsóknar, sem hér er lýst, var að kanna
Tímarit hjúkrunarfræðinga ■ 3. tbl. 78. árg. 2002