Norðurslóð - 14.12.1984, Síða 16

Hjörtur E. Þórarinsson
Minning úr moldu grafin
Stundum verða óvæntir hlutir til
að rifja upp gamlar minningar
Ijúfar eða sárar.
Oft heyrði ég á bernskuárum
mínum hér á Tjörn minnst á
sorgaratburð, sem gerst hafði í
fjölskyldu minni fyrir löngu
síðan, að því er mér fannst, en í
raun og veru hafði gerst fyrir svo
sem þrem áratugum þá.
Skyggnumst nú 86 ár aftur í
tímann.
Maí 1898
Prestshjónin á Tjörn, afi minn
og amma í föðurætt, sr. Kristján
Eldjárn Þórarinsson og Petrína
Soffía Hjörleifsdóttir, sitja í
örvilnan yfir yngri syni sínum
Hjörleifi, 7 ára gömlum. Hann
er í andaslitrunum eftir
nokkurra daga baráttu við einn
ægilegasta sjúkdóm þeirra tíma,
barnaveiki. Difterítis heitir
þessi sjúkdómur á læknamáli,
sem orsakaði m.a. skæða háls-
bólgu og gat lokað öndunar-
færum sjúklingsins, sem oftast
var barn, svo að hann gat að
lokum ekki dregið andann og
kafnaði með harmkvælum.
Vörn gegn þessum sjúkdómi
var kominn fram um þessar
mundir, en var ekki nógu vel
kunn hér á landi til að geta
bjargað Hjörleifi litla á Tjörn og
öðrum börnum, sem smituðust í
faraldrinum, sem gekk yfir á því
herrans ári 1898.
Missir þessa drengs var skelfi-
legt áfall fyrir foreldra og syst-
kini, eins og nærri má geta.
Hann var annar drengurinn,
sem móðirin hafði gefið nafn
föður síns. Hinn fyrri hafði
aðeins lifað í hálft ár og síðan
verið færður til moldarí reitnum
fram undan kirkjudyrunum.
Faðir minn og systur hans
minntust þessa bróður síns
jafnan með miklum trega og
klökkva, þegar þessara atburða
var minnst. Hann Hjöri varsvo
fjörugur og skemmtilegur, sagði
Hjörleifur Kristjánsson.
faðir minn, gjörólíkur mér, sem
var feiminn og innilokaður fram
eftir öllum aldri. Hjöri var svo
tápmikill, sagði Sesselja frænka
mín, sem var tveimur árum
yngri en hann. Hann bjargaði
lífi mínu, þegar ég datt niður í
lækinn ofan um snjóloft. Hann
hélt í mig meðan Olla systir
hljóp eftir hjálp, annars hefði
lækurinn hrifið mig með sér inn
undir skaflinn. Hjöri var hvers
manns hugljúfi, man ég að Olöf
systir hans sagði oft, alltaf
eitthvað að ærslast, stökk upp á
stóla og tónaði og sagðist ætla
að verða prestur, þegar hann
væri orðinn stór. Júlíus í Syðra-
Garðshorni kallaði hann alltaf
litla prestinn á Tjörn. Þeir voru
miklir vinir. Þannig lifði minn-
ingin um dána bróðurinn í huga
systkinanna.
En svo, þegar hann var 7 ára,
kom reiðarslagið, sem batt enda
á drauma drengsins og vonir
foreldranna honum til handa.
Vonarstjarna
vandamanna
hvarf í dauðans djúp
en drottinn rœður.
Þannig kvað Jónas um
frænda sinn Skafta Stefáns-
son á Völlum, sem ungur dó í
Kaupmannahöfn á sviplegan
hátt.
September 1984
Á fögrum degi seint í september
á þessu ári 1984, er verið að
grafa smáskurð frá kirkjunni á
Tjörn vegna jarðtengingar
rafmagns. Rafvirkinn tekur
strenginn út í gegnum kirkju-
grunninn alveg í horninu á milli
aðalkirkju og forkirkju. Þar er
legstaður síðustu prestshjón-
anna á Tjörn, þeirra Kristjáns
Eldjárns og maddömu Petrínu,
og stendur þar legsteinn þeirra.
Þarna kemur rafvirkinn niður
á sérkennilegan stein og tekur
hann upp til að skoða betur.
Þetta reyndist vera renningurúr
ljósleitum marmara um það bil
15 cm langur og5-6cm. breiður.
Það er brotið af öðrum
endanum, en á flötinn öðru-
megin er grafið nafn:
HJÖRLEYFUR KRISTJÁ
Það er augljóst, hvað þarna
vantar á nafnið, það eru stafirnir
NSS. Við nánari skoðun sjást
greinilega fleiri brotsár á stein-
inum, sem gefa til kynna að
þetta hefur verið lítill kross
sagaður úr marmaraplötu
sagaður úr marmaraplötu. Og á
krossinn hefur verið grafið nafn
litla drengsins prestshjónanna,
Hjörleifs Kristjánssonar.
Þetta var vissulega óvæntur
fundur. Aldrei var um það talað
hér á bænum, að neitt hefði verið
sett á leiði drengsins, sem var í
reitnum beint vestan við kirkju-
na. Heldur ekki man Sesselja
systir hans, sem enn er á lífi á 92.
aldursári eftir slíkum krossi.
En samt hefur hann verið til
og það er m.a.s. hægt að geta sér
til um, hver hefur gert hann eða
a.m.k. grafið nafnið. Það hefur
verið Stefán Þórarinsson gull-
smiður og útskurðarmaður,
bróðir séra Kristjáns á Tjörn.
Hann hafði átt heima í Gull-
bringu 1887-1891, næst eftir
Arngrími málara og Þórunni,en
bjó svo á Akureyri þaðan í frá til
dauðadags. I kirkjugarðinum á
Tjörn, sunnan við kirkjuhúsið er
legsteinn yfir Jón bónda
Kristjánsson á Ingvörum, sem
lést 1898 í blómalífsins. Áletrun
á steininum, sem er íslenskt
blágrýti, er eftir Stefán. Um það
er full vissa. Leturgerðin á stein-
inum er nákvæmlega sú sama og
er á marmaraplötunni.
Þetta virðist liggja í augum
uppi. Stefán hefur verið beðinn,
eða tekið það upp hjá sjálfum
sér, að gera þennan litla kross í
minningarskyni til að setja á
leiði Hjöra litla frænda hans
fyrir framan kirkjudyrnar, þar
sem öll leiði eru nú ómerkt nema
leiði Arngríms málara, enda var
þar strax settur sterkur járn-
kross, sem betur þolir tímans
tönn en brothættur marmarinn.
Að öllum líkindum hefur litli
krossin mjög fljótlega orðið
fyrir einhverju slysi og brotnað í
a.m.k. 4 parta. Brotinu með
áletruninni hefur verið haldið til
haga. Þegar svo prestshjónin
létust með stuttu millibili, á
árunum 1916 og 17 og voru
jarðsett við horn kirkjunnar,
hefir einhverjum, sem vissi um
brotið af krossi Hjörleifs
heitins, þótt tilhlýðilegt að
stinga því þar niður í moldina.
Þannig var þá á táknrænan hátt
litli drengurinn aftur kominn í
skjól foreldra sinna, sem
kvöddu hann með svo sárum
trega tæpum tveimur áratugum
áður.
Þannig skilaði moldin aftur
minningu um Hjörleif Kristjáns-
son, eitt síðasta fórnarlamb
barnaveikinnar voðalegu hér í
sveit.
Jóhann Kr.
Pétursson
Komin eru leiðarlokin.
Lífsins gáta ráðin er.
Undan sínum ævislitum
enginn getur forðað sér.
Fyrir bleika feigðarljánum
fyrr eða síðar hnígur hver.
Þœg var hvíldin þreyttum manni.
Þrauta sárra slokknuð glóð.
Oft og tíðum œvigata
ærna lá á brattans slóð.
Þungt var stundum fyrirfæti,
færðin reyndist miður góð.
Ungur fór hann yfir hafið
ókunnugra landa til.
Efalaust þá orðið hefur
í hans lífi þáttaskil.
Vistin lengst I Vesturheimi
varaði’ um áratuga bil.
Einhvernveginn aldrei naut hann
umhyggju hins nýja lands.
Reikaði stundum raunamœddur
refilstigu einfarans.
Heim til Fróns og föðurtúna
flaug þá löngum sefi hans.
Furðu hár að vexti var ’ann
Vart munu um það dæmi tvenn.
Kunnur af um veröld víða.
Verða mun svo lengi enn.
Höfuð bar og herðar yfir,
hvar sem fór hann - aðra menn.
Hvar sem frænda leiðir lágu
landi og þjóð til sóma var.
Víða um lönd og einnig álfur
Islands nafn og hróður bar.
Hreinum sínum heiðursskildi
hélt á lofti, allstaðar.
Hrófatildri og heimsins prjáli
hafði aldrei mætur á.
Greindi fljótur rétt frá röngu,
rökin aldrei brugðust þá.
Vandaður til verka og orða.
Virðing fylgdi og œra há.
Ar og daga orðstír Ijómar
yfir víðan landahring.
Kappans horfna hvergi fyrnist
kostagnótt og hyggja slyng.
Þjóðin krýnir þökk og heiðri
þennan gengna Svarfdæling.
Frændi kær, nú farinn ertu
fyrirheitna landsins til.
Er þar birta ævarandi.
Engin dægra- og náttaskil.
Þar er góðum gott að vera,
guðs í friði, Ijósi og yl.
H.Z.
Þökkum innilega samúö og hlýjan vinarhug
við andlát og útför
Hólmfríðar Þorsteinsdóttur
frá Efstakoti.
Systkini og aðrir vandamenn.
Frá Fóstbræðrasjóði
Fóstbræðrasjóður mun veita námsstyrk á þessu
skólaári sem fyrr. Styrkhæfireru allirfyrrverandi
nemendur Hús.abakkaskóla, sem stunda nám
eða hyggjast stunda nám í búnaðar-kennslu-og
samvinnufræðum.
Umsóknir sendist formanni skólanefndar Húsa-
bakkaskóla, Guðrúnu Lárusdóttur á Þverá, fyrir
15. janúar 1985.
Sjóðsstjórn.
I6 - NORÐURSLÓÐ