Norðurslóð - 15.12.1987, Blaðsíða 2

NORÐURSLOÐ
Útgefendur og ábyrgðarmenn:
Hjörtur E. Þórarinsson, Tjörn, Svarfaðardal
Jóhann Antonsson, Dalvík
Afgreiðsla og innheimta: Sigríður Hafstað, Tjörn
Sími 96-61555
Ljósmyndari: Rögnvaldur Sk. Friðbjörnsson
Prentun: Dagsprent hf.
Litíð tíl baka
Þessi grcin er ekki lciðari í þeim skilningi að fyrir verði tekið eitthvert
umhugsunarefni, það rætt ug reynt að krytja til mergjar. Heldur ckki
forystugrein ætluð til lestrar í Ríkisútvarpinu fyrir alþjóð til íhugunar.
Hins vegar er ætlunin að fara um það nokkrum orðum, að nú er
þetta hlað, Norðurslóð, orðin 10 ára gömul fyrir nokkrum dögum og
er því að feta sig áfram fram á næsta tug sinna aldursára.
Trúlega hafa ekki margir búist við því í upphafinu að þetta fyrir-
tæki, svarfdælskt byggðarblað, yrði langlíft í landinu, jafnvel ekki
sjálfir aðstandendur þess og stofnendur, minnugir hins fornkvcðna úr
Hávamáluin að:
Arsánum akri trúi engi madur,
né til (of) snemma syni.
I>ví að veiiur ræihir akri en vit syni,
hætt er þeirra hvort.
Nú er það hins vegar orðin staðreynd að cngin þau illviðri hafa
geysaö, að nægt hafí til að drepa nvgræðinginn, sem vaxið hefur að
viti og árum og mætti ætla að hann væri kominn yfir mesta hættu-
skeiðið.
Það virðist svo sem margir áskrifendur Norðurslóðar hafi lialdiö
hlaðinu saman og hafa sumir hverjir lagt í að fá það allt bundið í eina
eða tvær bækur. Hafi vantaö einhver blöð inn í hafa þessir rncnn get-
að fengið það, sem týnst hefur, hjá útgefendunum. Þetta er orðin
töluvert þykk bók þar sem allir 10 árgangarnir koma saman eða alls
nokkuð á 7. hundrað síður. Það er töluvert fróðlegt og skemmtilegt
að lletta þcssari stóru bók og sjá hvernig lilaðið liefur þróast.
Fyrstu árin var það ósköp sviplítið og grátt á vangann, en í mars
1980 fékk það andlitslyftingu, sem gjörbreytti útliti þess. Þá varð til
merkið, Stóllinn í kringluramma, og það sem mcira máli skipti, blái
liturinn í blaöhausnum liæði á forsíðu og baksíöu.
A þriggja ára afmælinu 1980 kom í fyrsta sinn út jólablað með for-
siðu í inörgum lituni. Það var altaristafla Arngríms niálara, sem er í
Uröarkirkju. Síðan hafa öll jólabföð, verið með útsíðurnar í lituin.
Segja má að kominn sé föst hefð á efnisval blaðsins og uppsetn-
ingu. Þátturinn Tímamót hefur t.d. verið á sínuni stað á baksíðunni
allt frá upphafí. Þar er nú hægt að fræðast um skírn inikiö á 2. Iiundr-
að liarna og um andlát flcstra, seni dáið hafa í héraðinu á þessu
árahili. Um 30 minningargrcinar liafa birst í blaðinu og 40-50 viðtöl
við fólk, oft í tilefni mcrkisafmæla, sumt af viðtölunum undir fyrir-
sögninni Heiman ég fór. Þá hafa komið margar greinar undir fyrir-
sögninni Má ég kynna, stutt viðtöl við fólk, sein nýlega hefur flust inn
í byggðarlagið.
Frá uppbafl hefur sérstök áhersla verið lögð á að vanda til Jóla-
blaðsins, enda má fullyrða, aö í því liafi komið margar stórmerkar
greinar t.d. af þeiri tegund, sem flokka má undir þjóðlegan fróðleik
úr heimabyggð. Ilcfiir Noröurslóö verið fengsæl á sfíkan efnivið og
hafa margir mætir menn sýnt hug sinn til bfaðsins með því að lcggja
því til grcinar til fróðleiks og skemmtunar. Þá hefur Ijóðagetraun af
sérstakri gerð verið í öllum jólablöðunum og notið mikilla vinsælda
aö því er virðist. Og að lokum skal nefnd jólakrossgátan, sem jafnan
er með svarfdælsku ívafi og hefur stytt mörgum manni stundirnar um
jólin.
Upphaflega var engin forystugrein í blaöinu en þegar Ríkisútvarpið
tók að flytja slíkar greinar úr svokölluöuni landsinála- og héraðsblöð-
uni einu sinni í viku sá Noröurslóð sér leik á borði að láta rödd sína
liljóma á öldum Ijósvakans. Fyrsti leiðarinn birtist í október 1980 og
síðan hefur hann verið þar á sínum stað í hverju blaði og fara þeir því
senn að nálgast hundraðið. Ritstjórarnir hafa skipst á um að skrifa
leiöarana og gjarnan hyllst til að taka fyrir efni, sem er þess eðlis að
hafa í senn staðbundið gildi fyrir íbúa byggðarlagsins en jafnframt
víöari skírskotun til almcnnings, sem hlustar á þennan þátt í útvarpinu.
Nú þegar Norðurslóð er að byrja annan áratuginn er staða þess að
því leyti sterk að lesendur þess halda við það tryggð og sýna það með
ýmsu móti. Mjög margir liafa sagt sem svo: Norðurslóð hefur algera
sérstiiðu meðal bíaöa á mínu heimili. í hcnui er hvert einasta orð lesið
og sumt inarglesið, þótt önnur blöð fari í ruslakörfuna, janvel án þess
að liafa verið opnuð. Áskrifendur eru hátt í þúsundið og hefur talan
lítið sem ekkert breyst í mörg ár. Þetta er góður grundvöllur fyrir
áframhaldandi útkomu hlaðsins. En vitaskuld þarf meira til en trygga
kaupcndur og lesendur. Það þarf líka útgefendur sem hafa tíma og
áhuga og það þarf líka einhvcrja endurnýjun í liöinu, því ella staðnar
blaöiö og glatar að lokuni ölluin ferskleika sínuin. Þarna er framtíöin
óráðin.
Hér er þó ekki ætlunin að láta skína í neinn uppgjafahug. Núver-
andi útgefendur eru enn vinnufærir verkamenn á akrinum og munu
ekki leggja frá sér verkfærin alveg á næstunni, og síðan kunna aö
koma framá sjónarsviðið nýir liðsmenn áður en varir. Hver veit?
j þeim bjartsýnisanda viljum við kveðja lcsendur og scnda þeim
öllum hugheilar kveðjur og óskir um gledilegjól og farsælt komandi
ár.
Starf'sf'ólk Norðurslóðar undirbýr jólablaðið. Ljósmynd: KEH
Dagbók Jóhanns
á Hvarfi
Með þessum pistli hefst þáttaröð,
sem á að birtast hér í blaðinu reglu-
lega allt næsta ár. Það er dagbók
Jóhanns bónda Jónssonar á Ytra-
Hvarfi, sem hann hélt árin 1888-
1900. Ekki er þó svo að skilja, að hér
sé um að ræða dagbókarfærslurnar í
heild sinni, heldur er þetta útdráttur
gerður af sonardóttur Jóhanns, Aðal-
björgu Jóhannsdóttur frá Sogni.
Dagbókin eða bækurnar eru nú
geymdar í Héraðsskjalasafninu á
Dalvík. Aðalbjörg hefur bætt við í
svigum nokkrum skýringum.
Ritstjórar Norðurslóðar teija, að
þessar heimildir, svo stuttorðar sem
þær eru, geymi svo mikinn fróðleik
og dragi upp svo skýra mynd af
atvinnulífi og umstangi manna hér í
byggðarlaginu fyrir 100 árum síðan,
aö núlifandi Svarfdælingum hljóti að
þykja fengur í að fá þær upp í hend-
urnar, þótt í útdrætti sé. Því um leið
og þær greina frá, hvað Jóhann á
Hvarfi var að sýsla, varpa þær um
leið skýru Ijósi á lífsbaráttu almenn-
ings í svarfdælsku samfélagi á þessum
tíma.
Jóhann á Hvarfi var að sjálfsögðu
bóndi að atvinnu með vakandi áhuga
á búskapnunr þótt hann ynni lítið að
honum sjálfur, þegar hér er komið
sögu. nema við hevskap á sumrunt.
Hinsvegar leynir sér heldur ekki, að
sjósókn frá Böggvisstaðasandi á hug
hans hálfan a.m.k. Við lestur þessara
bóka sjáum við í huganum þessa
stöðugu umferð manna af sveitabæj-
unum ofan á Sand til róðra og fram-
eftir aftur með björg í bú. „Að fara
ofan“ 'er orðalag sem gengur aftur
nálega á hverri síðu í einhverri mynd
og þýðir að fara framan úr sveitinni
og niður að sjó. Manni verður ljósara
en áður, hve mjög lífsbarátta for-
feðra okkar hér í dalnum var sam-
tvinnuð af búskap og sjósókn. Hvor-
ugt mátti bregðast, ella var lífshætta
á ferðunt.
En Jóhann á Hvarfi hafði fleiri
áhugamál en brauðstritið í þrengstu
merkingu. Hann hafði t.d. forgöngu
um samtök til verslunar og var virkur
í starfi Gránufélagsins. Hann gekkst
fyrir stofnun Sparisjóðsins og var
gjaldkeri hans fyrstu 15 árin. Einnig
fékkst hann við dýralækningar og
sparaði sér ekki sporin við að vitja
um veikar skepnur. Svo var hann að
sjálfsögðu í sveitarstjórninni allt frá
því að hún kom til eftir 1984.
Allt þetta og miklu fleira kemur
franr í dagbókunum. sem hann byrj-
aði að færa 1888, þegar hann var
rúmlega fimmtugur. Hann fór rólega
af stað og er næsta stuttorður allt
fyrsta árið. En strax næsta ár, 1889,
gerist hann langorðari og heldur því
út allt til aldamóta. Þá átti hann
skammt eftir ólifað, en hann andaðist
4. maí 1901.
Aðalbjörg hefur grafið það upp,
að heimilisfólk á Ytra-Hvarfi hafi
verið sem hér segir, þegar þessar
dagbókarfærslur hefjast: Jóhann
Jónsson bóndi og kona hans, Sólveig
Jónsdóttir. Börn þeirra Jórunn kona
Ólafs Jónssonar barnakennara, þau
bjuggu um skeið á Hallgilsstöðum í
Hörgárdal. Lilja kona Stefáns Hall-
grímssonar síldarformanns á Akur-
eyri. Þóra kona Jóns Hallgrímssonar
á Jarðbrú. Jóhann kaupfélagsstjóra í
Sogni. Tryggvi bóndi á Hvarfi. Enn-
frernur voru í heimilinu Sveinn fóst-
ursonur og systursonur bónda, Vil-
helmína tökubarn, Páll fjármaður.
Jóhannes vinnumaður, Kristín (kona
hans) vinnukona, Anna Friðrika
vinnukona, Sólveig (Solla, systir
Sveins, varð kona Gamalíels í
Skeggsstöðum), vinnukona, Ólafur,
maður Jórunnar, þau fluttust í
Hallgilsstaði um þetta leyti. Vinnu-
hjúin Jóhannes og Kristín eignuðust
son (Jóhann Scheving) og fluttust
burt á næsta ári. Þá kom sem vinnu-
maður Jón Þórðarson (Nonni) frá
Hnjúki.
En látum nú dagbókina tala.
Ritstj.
Anno 1888
1. janúar. Norðan stórhríð í nótt.
4. janúar. Hríðarupprof. Gift-
ust Jórunn og Ólafur, veislulaust.
7. 8. Páli á Skeggsstöðum birt
lögtak. (Fór fjármaður í Ytra-
Hvarf.)
8. janúar. Sparisjóðsfundur á
Tungufelli.
19. janúar. Var séra Kristján
(Eldjárn á Tjörn) í nótt, fylgdi ég
honum fram í Dælisengi.
21. janúar. Skrifaði ég Einari í
Nesi. (Ásmundssyni)
22. Fór Jóhannes (vinnumað-
ur) á Akureyri sinna erinda.
Kom bréf frá Magnúsi (Baldvins-
syni í Fagraskógi) um pöntunar-
fund. Fundur á Böggvisstöðum,
lofað sauðum.
26. Fór Baldvin (á Böggvis-
stöðunr) á byttu sinni á Hjalteyri
og Magnús í Fagraskógi. Útgert
við Gunnar (Einarsson) að
panta.
29. janúar. Messað á Völlum.
Lýst með Jóhannesi og Kristínu
hér lrá heimili (vinnuhjú J. Jóns-
son og K. Hansdóttir).
31. janúar. Fórum við Gísli á
Ytra-Hvarfshjónin Johann og Sólveig.
Hvarfi (G. Ilofi), Vilhjálmur á
Hjaltastöðum (V. Bakka), Ólaf-
ur (Hallgilsstöðum) og ókum
grjóti í kirkjugarðinn (á
Völlum). Með okkur var Jón á
Hnjúki (Nonni).
14. febrúar. Giltust Jóhannes
og Kristín að kvöldi.
21. febrúar. Mikil manna
umferð. Kom skip Þingeyinga
með vörur.
I. nrars. Kom Jón M. Upsurn
(J.M. Magnússon) og Jóhannes
sama stað (Jóhannesson).
8. mars. Fórum við Jón á
Hreiðarsstöðum (J. Baldvin
Runólfsson) á Sandinn að skoða
bátinn (þeirra bát).
10. apríl. Bjart að morgni svo
éljadrög vestlæg, rérum inn hjá
Haga 25 á skip og vænt lok. Kom
Þorsteinn úr legu með 8 kúta og 9
beitur. ísrek.
II. apríl. Norðan stórhríð,
gegnum heim af Litla-Árskógs-
sandi vegna íss, og hríðar, skild-
um eftir bát og áhöld. Frost 7
gráður.
12. apríl. Innistaða fyrir
skepnur. Útlit ljótt.
21. apríl. Frost vægara, logn,
lagís míkill, lögðum tvisvar,
fengum 201 á skip. Fóru piltar
heim en við Jón eftir.
22. apríl. Bræddum bátinn.
Borgaði Guðnrundi eina krónu,
minn hlut, svo beitt og róið á
hans bát, 20 í hlut þá nótt.
24. apríl. Gengum heim.
Aflaðist undan Nesinu í Vestur-
ál, 20-90 í hlut í gær.
16. maí. Norðan bálveður.
23. maí. Hláka. Greiðir ís lítið
eitt.
26. maí. Sent hér úr dalnum
, með ntarga hesta að sækja síld
(til Akureyrar).
28. maí. Fóru enn margir að
sækja síld, allir með 1 Vi strokk á
tveirn hestum.
17. júní. Sett fram fiskiskip í
gær (Akureyri. Sér í ís fyrir utan.
24. júní. Hlýinda veður. Fór
Jóhannes ofan. Varð ekki róið
fyrir ís. Afbeitt ný síld.
28. júní. í gærkvöldi kom
fyrsta dankt skip að Hrísey.
30. júní. Rérum Laxa, (bátur
Jóhanns og Jóns á Hreiðarsstöð-
um) 50 í hlut allt fullorðið, ís
nokkur.
1. júlí. Rérum, köstuðum af í
Vogum, höfðunr kippað og seil.
2. júlí. Gott veður, kippað var
á alla báta á Sandi vænn fiskur. ís
fer minkandi við Sandinn. Afli
enn í dag ágætur. Rérum ekki,
nema Sigurður í Árgerði á okkar
bát, seilaði. (Sig. Sigurðsson
Draupnisformaður).
12. júlí. Hættum á Laxa. Flutti
heim kornmat, tók tvær tunnur í
Lukkunni (skip Gránufélagsins).
13. júlí. Fóru stúlkur í jaktina
og keyptu smadót. Byrjað að slá.
20. júlí. Lá skip Jónassens hér
við Sand.
22. júlí. Fór Jóhannes og Solla
að þvo fisk á Sandinum (Jóhannes
vinnumaður) og Sólveig Hall-
grímsdóttir (síðar kona Gamalíels
á Skeggsstöðum).
1. ágúst. I nótt dreif lognsnjó
yfir allt, varð hvítt en tók af eftir
dagmál. Komu hákarlaskipin
með góðan afla.
2. ágúst. Fór Jói litli eftir há-
karli inn á Litla-Árskógssand
(Jóhann í Sogni).
16. ágúst. Jóhannes fékk 50 í
hlut síld og hnísu.
18. ágúst. Kom Gísli á Hvarfi
með síld úr neti sem hann lét
liggja-
20. Drengir (Jóhann og
Sveinn) réru með Jóhannesi á
byttu fengu 30 í hlut (Sv. Bróðir
Sollu uppalinn á Hvarfi 13 ára).
21. ágúst. Fór Sveinn ofan eftir
fiski. Komu hákarlaskipin með
mikið af hákarli, Mínerva og
Baldur.
25. ágúst. Kom Friðrik í
Steinnesi og lagði inn í sparisjóð-
inn 200 kr. Síld allstaðar. Sjást
blöðruselir hér á firðinum.
Arnarnesbræður (Jón og Friðrik
Antonssynir) fengu 1 í gær.
9. september. Hætt heyskap.
10. september. Fór Páll (fjár-
maður) í Klaufabrekknakot.
Skorið í fingur í 3. sinn. Fór Sól-
veig fram í Kot að gera gamal-
kýrkaup, 40 kr. Hirturn reipi og
lagað í hjalli, vorfiskur fluttur úr
(hjalli).
13. Farið á stað til gangna
almennt.
16. Teknir sauöir, vigtað hér.
18. Sauðir vigtaðir, geymdir í
vöktum, á Hreiðarsstöðum,
Tungufelli, Ytra-Holti. Hamri og
Böggvisstöðum.
Framhald á bls. 18