Dagblaðið Vísir - DV - 04.03.2016, Qupperneq 78

Helgarblað 4.–7. mars 2016
sér inn aukalega færi að miklu leyti
i menningartengda neyslu eins og
það er í dag. Þetta gæfi því mun fleir-
um tækifæri til þess að njóta,“ segir
Ingólfur.
Aðrir benda á að skilyrðislaus
grunnframfærsla myndi gefa fleirum
færi á að nýta allan eða hluta tíma
síns í listsköpun – hvort sem list
þeirra sé ætluð til sölu og dreifingar
eða einfaldlega fyrir eigin ánægju og
sjálfsþroska.
„Það er manneskjum eðlislægt
að gera list. Listsköpun er líffæri.
Notkun líffæra er ekki sérfræðistarf.
Engin manneskja er svo ómerkileg
að hún verðskuldi ekki að gera það
sem henni er eðlislægt,“ segir Krist-
inn Sigurður Sigurðsson, sviðslista-
maður í Finnlandi.
„Í praxís eru borgaralaun lista-
mannalaun fyrir alla. Listamanna-
laun fyrir alla eru nauðsynleg því
engin manneskja er svo ómerki-
leg að hún eigi ekki að fá að gera
það sem henni finnst skemmtilegt
(og mikilvægt). Að halda því fram
að listamannalaun eigi einungis að
vera fyrir suma en ekki aðra eru leif-
ar af hugsunarhætti þjóðfélags þar
sem eitt barn var valið til að fara
suður og læra á fiðlu meðan öll hin
börnin í þorpinu áttu að strita fyrir
kaupfélagið í verksmiðjunni – til
æviloka,“ segir Kristinn.
Meira frelsi frá valnefndum
Nokkrir viðmælenda DV nefna að
áhrif valnefnda jafnt sem markaðar-
ins á listsköpun einstaklinga myndu
minnka.
„Það er niðurlægjandi ferli að
sækja um listamannalaun. Það er
mikil vinna, afskaplega ólíkleg að
fá þau og vonlaust að ætlast til þess
að matsnefndir séu fullkomnar.
Það blundar listamaður í okkur öll-
um. Fullt af mann-, hag-, og sam-
félagsbætandi hugmyndum er ekki
að fá vængi í dag vegna ótta við af-
komu og nefndir,“ segir Guðmundur
Ingi Þorvaldsson, leikari og fram-
kvæmdastjóri Tjarnarbíós.
„Stærsti plúsinn í þessu að mínu
mati væri sá að engum listamönn-
um væri hyglað af nefndum og ráð-
um. Allir hefðu möguleika á að
reyna að skapa sér feril sem lista-
menn en markaðurinn myndi al-
farið sjá um að vinsa úr hverjir gætu
gert starfið að fullri vinnu,“ segir
Ingólfur.
„Á sama hátt og grunnfram færsla
myndi losa um nevrótískt samband
launþegans við vinnuveitandann,
þar sem fullorðið fólk er dæmt til að
vera í subbulegu valdasambandi við
hvert annað myndi samband lista-
manna við markaðsöflin/menn-
ingarstofnanirnar breytast,“ segir
Kari Grétudóttir myndlistarkona.
Hún telur að með því fjárhags-
lega frelsi sem borgaralaun geti veitt
muni listamenn græða tíma og fá
ríkari tækifæri til að gagnrýna stofn-
anir og valdaaðila í menningar-
iðnaðinum án þess að eiga á hættu
á að missa lífsviðurværi sitt.
Völd markaðarins minnka
Hermann Stefánsson rithöfund-
ur segir að ef allir íbúar landsins
fengju skilyrðislausa grunnfram-
færslu myndu líklega einhverj-
ar skáldsögur, sem ekki verða til í
dag vegna skorts á fjármagni, verða
skrifaðar. Það væri þó ekki endi-
lega ljóst hvort þær kæmu út, enda
geti markaðurinn verið harður hús-
bóndi.
„En samt gætu almenn borgara-
laun hugsanlega valdið því að skáld-
sögur tækju minna mið af markaðn-
um. Fremur en að finna sig knúna til
að skrifa það sem lesandinn veit fyr-
ir og vill heyra myndu skáldsagna-
höfundar almennt hafa efni á að leita
að nýjum sannleika,“ segir Hermann.
Hann segir að um þessar
mundir ýti stór útgáfufyrirtæki oft
vondum skáldskap að almenningi
og þessu gætu borgaralaun mögu-
lega breytt. „Hugsanlega myndu
borgaralaun til lengri tíma hafa þau
áhrif að bókaútgáfur yrðu fleiri og
smærri og jafnvel hugsjónaríkari. Sú
maóíska, kapítalíska hagræðing sem
í „bestsellerisma“ felst yrði minni.
Það myndu spretta upp alls kyns
smærri forlög. Í þeim þarf að vera
mjög fjölþætt, nauðsynleg fagþekk-
ing sem tilheyrir bókaútgáfu eigi þau
að verða til góðs,“ segir Hermann.
Listamannalaun eru
ekki borgaralaun
Hermann tekur fram að borgara-
laun séu ekki það sama og starfslaun
listamanna enda séu þau greidd úr
sérstökum verkefnatengdum sjóð-
um og Birna Þórðardóttir, ferða-
skipuleggjandi og fyrrverandi for-
maður stjórnar listamannalauna,
tekur í sama streng.
Hún bendir á að forstjórar,
bankastjórar, útgerðarmenn og ráð-
herrar muni áfram fá sín laun í sam-
félagi borgaralaunanna – en hins
vegar séu listamenn teknir út fyrir
sviga.
„Þá kemur að listamönnum – já
– á ekki að leggja niður listamanna-
laun – að hafa listamenn á borgara-
launum, með ofurforstjórum, út-
gerðarauðvaldinu, öllum þeim er
græða á vinnu annarra – hvort held-
ur svart og sykurlaust eða beint
samkvæmt regluverkinu. Undarleg
áráttan að hatast út í skapandi lista-
menn, hvort heldur er innan ritlistar,
myndlistar, tónlistar, sviðslistar eða
hönnunar,“ segir Birna.
Guðmundur Andri Thorsson rit-
höfundur segir að borgaralaun ættu
ekki að leiða til þess að listamanna-
laun eða styrkir til listsköpunar yrðu
lagðir af.
„Borgaralaun, hví ekki það? Endi-
lega skoða það – en af hverju eru
listamenn nefndir sérstaklega og
talað um að borgaralaun komi á ein-
hvern hátt í stað listamannalauna?“
spyr Guðmundur Andri. „Hví ekki
til dæmis verkfræðingar hjá hinu
opinbera? Hvers vegna ætti ekki að
vera hægt að segja við lögfræðinga
í ráðuneytum, að þeir fái borgara-
laun og þurfi ekki frekari umbun af
hálfu samfélagsins fyrir framlag sitt?
Starfsfólk Vegagerðarinnar – er ekki
nóg að vísa því á borgaralaun og von-
ast til að sem flestir snúi sér að vega-
framkvæmdum þegar borgaralaun
eru tekin upp, líka þar sem „mark-
aðurinn“ telur ekki gróðavon í þeim?
Einhver kynni að svara því til að þetta
séu sérhæfð störf sem samfélagið
þurfi á að halda – en hið sama gildir
um listir. Í þessari framsetningu felst
sú hugsun að listamannalaun eigi
fremur en önnur laun heima með
bótagreiðslum. Þá er litið framhjá
því að listir eru sérhæfð starfsemi
sem færir samfélaginu margvísleg
verðmæti, mælanleg en einkum þó
ómæld,“ segir hann. n
62 Menning
„Á sama hátt og
grunnframfærsla
myndi losa um nevró-
tískt samband launþeg-
ans við vinnuveitandann
myndi samband lista-
manna við markaðsöfl-
in/ menningarstofnan-
irnar breytast.
– Kari Grétudóttir, myndlistarkona
Guðmundur Andri Thorsson Birna Þórðardóttir
Ingólfur Þórarinsson
Hermann Stefánsson
Kari Grétudóttir
Kristinn S. Sigurðsson
Guðmundur Ingi Þorvaldsson
M
enningarverðlaun DV fyrir
árið 2015 verða veitt í 37.
skipti miðvikudaginn 9. mars
í Iðnó. Verðlaunin eru veitt í
níu flokkum: kvikmyndum, leiklist,
dansi, tónlist, myndlist, arkitektúr,
hönnun, bókmenntum og fræðum.
Auk þess veitir forseti Íslands sérstök
heiðursverðlaun og lesendaverðlaun
dv.is verða afhent, en þessa dag-
ana gefst lesendum tækifæri til að
kjósa sigurvegara lesendaverðlaun-
anna á http://www.dv.is/fbkosning/
menningarverdlaun-dv-2015/.
46 einstaklingar og hópar eru til-
nefndir til verðlaunanna í ár. Í tón-
listarflokknum eru það Mengi, Mis-
þyrming, Stórsveit Reykjavíkur,
Stelpur rokka! og Úlfur Úlfur. Í
leik listarflokknum eru það Selma
Björnsdóttir og Gísli Örn Garðars-
son fyrir Í hjarta Hróa hattar,
leikarar í sýningunni ≈ [Um það bil],
Eiríkur Örn Norðdahl og leikhóp-
ur Mávsins, Þorleifur Örn Arnar-
son fyrir Njálu og Kristín Eiríksdótt-
ir fyrir Hystory. Í dansflokknum eru
það Erna Ómarsdóttir og Íslenski
dansflokkurinn, Katrín Gunnars-
dóttir fyrir Macho Man, Melkorka
Sigríður Magnúsdóttir fyrir Milky-
whale, Reykjavík Dance Festival og
Walk+talk. Í kvikmyndaflokknum
eru það Fúsi, Hrútar, Öldin hennar,
Hvað er svona merkilegt við það?
og Bíó Paradís – heimili kvik-
myndanna. Í bókmenntaflokknum
eru það Linda Vilhjálmsdóttir,
Guðmundur Andri Thorsson, Auður
Jónsdóttir, Kristín Ómarsdóttir og
Halldór Halldórsson. Í fræðibóka-
flokknum eru það Dagný Kristjáns-
dóttir, Bjarni F. Einarsson, Þórunn
Sigurðardóttir, Gunnar Þór Bjarna-
son og Góssið hans Árna í ritstjórn
Jóhönnu Katrínar Friðriksdóttur. Í
myndlistarflokknum eru það Cycle,
Ferskir vindar, Ekkisens, Sequences
og Aðalheiður S. Eysteinsdóttir. Í
arkitektaflokknum eru eftirfarandi
verkefni tilnefnd: Íþróttamiðstöðin
í Grindavík, Orlofshús í Brekku-
skógi, Hjúkrunarheimilið Dyngja,
Íbúðir í Eddufell og Orka til fram-
tíðar. Í hönnunarflokknum eru
það Jungle Bar, Aníta Hirlekar, OR
Type, Knot-púðinn, Float og Brynjar
Sigurðsson. n
Enn hægt að kjósa
Menningarverðlaun DV veitt í níu flokkum auk
lesendaverðlauna sem notendur dv.is velja
Alltaf feti framar
gómsætur feti í salatið og með matnum