Útsýn - 15.10.1945, Blaðsíða 15

—BÆKUR—
Sigurður Gröndal hefur
ritað nokkrar bækur og hlot-
ið fyrir notalega dóma.
Þessi síðasta bók hans:
Svart u,esti viS kjólinn er
smásagnasafn, liðlega ritað,
en efnið smávaxið og nokk-
uð einhæft.
Rithöfundareinkenni Sig-
urðar er mikil fvásagnar-
gleði og nokkur síílleikni,
En smásöguformið virðist
ekki fara honum vel. Undir-
aldan í frásögu hans er svo
sterk, að smásagan fer út
um þúfur. Hnitmiðunin er
ekki nógu örugg og nákvæm.
Engu að síður er Sigurður
Gröndal skáld. En það er
skáldsagan miklu fremur en
smásagan, sem hentar hon-
um. Hann er of stór fyrir
smásöguna. Rómaninn mundi
fara honum betur.
Kristur og Anilvristur.
II.
— LEONARDO DA VINCI —
Rússneski skáldsnillingur-
inn Dmitri Mereskowski
hefur ritað skáldverk í þrem
bindum, er hann nefnir:
Kristur og Antikristur.
Fyrsta bindi þessa skáld-
verks lieitir á íslenzku: Þú
hefur sigraó, Galilei; annað
bindi: Leonardo da Vinci;
og þriðja bindi er um Pétur
mikla.
Sá, sem þetta ritar, sagði
í fyrra um bókina: Þú hefur
sigrað, Galilei: „Bók þessi
er mikilúðlegt og fagurt
skáldverk, er lýsir afburða-
vel miklum átökum í hug-
arheimum manna. Höfund-
urinn er líka oft leiddur til
sætis við hlið hinna stór-
frægu samlanda sinna og
snillinga: Dostoévski, Tur-
genév og Tolstoj. Þá frægS
á liann fyrst og fremst aði
þakka skáldsagnasafni, er
hann nefnir: Kristur og
Antikristur. í því safni eru
þrjár skáldsögur. Er sú, sem,
hér um ræðir, fyrsta sagan
í því safni, og þó alveg sjálf-
stætt skáldverlc“.
Bókaútgáfa Leifturs hefur
frá upphafi vega, gefið út
góðar bækur og á myndar-
legan hátt. í fyrra kom
fyrsta bindi þessa skáld-
verks á markaðinn, og nú
ÚTSÝN
fyrir skömmu liefur annað
bindi, Leonardo da Vinci,
komið út á vegum Leifturs.
Er aðalsöguhetjan hinn stór-
frægi ítalski málari, Leonar-
do da Vinci (1452—1519).
Leonardo da Vinci er einn
af frægustu mönnum, sem,
uppi hafa verið — sem mað-
ur er hann frægari en Mi-
chelangelo eða Shakespeare
eða Mozart — vegna þess aði
síðari kynslóðir hafa kjörið'
hann fulltrúa endurreisnar-
tímans. Hann er hið glæsi-
lega tákn þeirrar ástríðu að
drottna yfir heiminum á öll-
um sviðum. En sú ástríða
var megineinkenni endur-
reisnartímans á Italíu (1350
— 1550), en þann veg var
tagður grundvöllur að þeirri
menningu, er síðar hefur
rutt sér til rúms í Evrópu.
Leonardo er fulltrúi öllum
öðrum miklum mönnum
fremur. Vér getum ekki
hugsað oss hann eingöngu
sem einstakling, er etur og
drekkur, lifir og leikur jafn-
an leik við aðra menn. Vér
sjáum hann frá upphafi vega
stækkaðan af sögninni um;
hann, þar sem menn standa
álengdar og horfa og hvísla,
er hann gekk um strætin í
Florenz eða Milano. „Þarna
fer hann til þess að mála
Kvöldmáltíðina", sögðu þeir
hver við annan. Og vér
hugsum undir eins um
myndina sem frægasta mál-
verk í heimi, áður en byrjað
var á henni. Hver maður
vissi, að hann liafði í höfð-
inu frægustu myndina, að
hann var fæddur til þess að
mála hana; hefja endur-
reisnina á hæsta stigið . . .
Leonardo er forboði þess,
sem maðurinn á að verða,
þegar hann kemur í ríki sitt.
Hann spáði ekki einungis
um hinn nýja listamann eða
hinn nýja vísindamann,
heldur og um hinn nýja
mann, sem á að losna úr
erfðaviðjunum og sjá, finna
til, hugsa og starfa í öllum
efnum af guðlegum sjálfsdáð-
um. Þess vegna er hann oss
ævintýrahetja, en ævintýri
hans gerist ekki í fortíð,
heldur í framtíð. Því að spá
hans hefur hvergi nærri
rætzt enn. Og sjálf vísindin,
er hann stofnaði til, kenna
oss live erfitt það er mönn-
unum að losna við erfðirnar.
Það virðist skrítið, að Le-
onardo söng orsakasam-
bandinu lofsöng eins og
Guði. 1 vilja þess fann hann
frið og frjálsræði.
„Ó, dásamlega nauðsyn,,
þú lætur af æðstu vizku all-
an árangur vera beina af-
leiðing af orsökum þínum,
og eftir æðstu og órjúfan-
legum lögum hlýðir allt starf
náttúrunnar þér sem skjót-
ast má verða“.
Það er erfitt fyrir oss
Norðurmenn að skilja skiln-
ingsástríðu Suðurmannsins,
jafnvel að sjá, að hún er á-
stríða. Erfiðast af öllu er
oss að sjá, að í slíkum mönn-
um sem Leonardo er feg-
urðarástríðan sjálf skilnings-
þorsti. Vér draumóramenn-
irnir með útlagatilfinning-
una getum aldrei eins og
hann fundið. að fegurð og
veruleiki sé allt eitt. Oss er
eftirlíkingin hversdagslegt
mál, honum var hún skáld-
skapur. Vísindin sjálf voru
skáldskapur, og ekkert var
Ijótt nema missýningin.
„Náttúran hefur af náð sinni
séð svo um, að alls staðar i
heimi má finna eitthvað til
að líkja eftir. Náttúran brýt-
ur aldrei lög sín. Það eruih
vér, er reynum að finna
frjálsræði í lagaleysi, sem
er vanþekking, ljótleiki, mis-
sýning. Lygin er svo sví-
virðileg, að þó að hún lof-
aði hin miklu verk Drottins,
þá væri það móðgun við guð-
dóm lians“. Þarna er trú
Leonardos; og sé hún enn
of köld fyrir oss, þá er bað
af því, að vér höfum ekki i.
oss hinn hreina andans eld
hans.
Vér höfum gott af því, Is-
lendingar, að kynnast slík-
um manni og samtíð hans í
túlkun hins rússneska snill-
ings.
Björgúlfur ólafsson læknir
hefur þýtt bæði hin út-
komnu skáldverk Meres-
eins og kunnugt er, góður
rithöfundur; og svo hug-
fanginn hefur liann verið af
þessum ritverkum, einkum
því fyrra, að íslenzkan leik-
ur i höndum lionum. Er þess
að vænta, að bækur þessar.
seljist svo greiðlega, að inn-
an skamms komi út í þýðingu
eftir hann þriðja og síðasta
bindi þessa stórmerka rit-
safns.
Eiríkur Albertsson.
Hin víðkunna ástarsaga Mobergs:
KONA MANNS
er komin út í íslenzkri þýðingu Jóns Helgasonar
blaðamanns og fæst hjá bóksölum.
Þetta er berorðasta og djarfasta, en jafn-
framt snjallasta ástarsaga, sem skrifuð
hefur verið á Norðurlöndum á síðari
áratugum.
fslenzka þýðingin er óstytt og hvergi felld ór
setning.
Draupnisútgáfan.
Ábyrgðarmaður: F. R. Valdemarsson.
15