Morgunblaðið - 28.02.2017, Blaðsíða 8

8 | MORGUNBLAÐIÐ
HB-System
ABUS kranar í öll verk
Smiðjuvegi 66 • Kópavogi • 580 5800 • www.landvelar.is
Stoðkranar Brúkranar
Sveiflukranar
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
L
esandi sendi blaðinu bréf til
að lýsa áhyggjum sínum af
að bílablaðamenn væru
orðnir gjarnir á að nota
orðið „jeppi“ til að lýsa alls kyns bíl-
um sem þó eru ekki jeppar með
réttu.
Þessi ábending lesandans er rétt
og brýn og raunar er ekki úr vegi að
skoða og skilgreina betur orðaforða
bílaheimsins. Bílalandslagið er í
stöðugri þróun og oft á íslenskan
erfitt með að halda í við ný hugtök
og skilgreiningar. Það flækir líka
málið að bæði eru hönnuðir bíla-
framleiðendanna duglegir við að
skapa ökutæki sem falla ekki að
gömlum skilgreiningum, og mark-
aðsdeildirnar velja stundum að kalla
hlutina ekki sínu rétta nafni. Flokk-
unarfræði bílaflórunnar er því allt
annað en einföld.
Safna tillögum á Facebook
Ef einhver þekkir þennan vanda
vel þá er það Ingibergur Elíasson
en hann hefur átt sæti í bíl-
orðanefnd allt frá stofnun. Nefndin
var sett á laggirnar árið 1990 af
Ingibergi, Jóni Baldri Þorbjörns-
syni, Finnboga Eyjólfssyni sem
kenndur var við Heklu og Guðna
Karlssyni, en þeir tveir síðastnefndu
eru fallnir frá.
Ingibergur nýtur þess í dag að
vera sestur í helgan stein, en hann
kenndi áður bíliðngreinar um ára-
tuga skeið hjá
Iðnskólanum í
Reykjavík og síð-
ar Borgarholts-
skóla, og vinnur
enn í hlutastarfi
hjá Iðunni
fræðslusetri. Á
Facebook halda
Ingibergur og fé-
lagar hans sem
nú sitja í orða-
nefndinni úti síðu sem finna má með
því að leita að „bílorðanefnd“ og er
þar vettvangur til að setja inn
spurningar um bílorð og gera til-
lögur nýjum þýðingum.
Ingibergur segir eðlilegt að þegar
bílaunnendur ræða áhugamálið sín á
milli sé gripið til orða úr öðrum
tungumálum, en um leið sé mikil-
vægt að standa vörð um íslensku bíl-
orðin og tryggja að þau skiljist rétt.
„Gildir það bæði í ritmáli, s.s. í
blaðagreinum, og ekki síst í fagmál-
inu þar sem allir verða að leggja
sömu merkingu í hugtökin svo ekki
fari allt í graut.“
Jeppar af ýmsum gerðum
Ingibergur bendir líka á hvernig
breytt tækni og ný hönnun getur
flækt málin. Er „jeppi“ gott dæmi,
og skyld orð eins og „jepplingur“,
„torfærujeppi“, „sportjeppi“ og
jafnvel „slyddujeppi“:
„Upphaflega var „jeppi“ notað til
að lýsa bifreið sem er með sjálf-
stæða grind, drif á öllum hjólum,
helst með aukinni veghæð og með
háu og lágu drifi. Nú er hins vegar
fjöldi bíla á markaðinum sem líta
kannski út eins og jeppar, og eru
jafnvel kallaðir jeppar, en eru t.d.
ekki með sjálfstæða grind eða með
sérstaklega mikla „vaðdýpt“.“
Jeppafjölskyldan er orðin svo fjöl-
breytt að snúið er að draga alla bíla
í rétta dilka. Þannig mætti reyna að
kalla t.d. Renault Captur örjeppa (e.
mini SUV) og Mitsubishi Outlander
smájeppa eða jeppling (e. compact
SUV). Bílar á borð við Audi Q7 og
Volvo XC90 eru kannski best kall-
aðir „sportjeppar“, eða „lúxus-
jeppar“ enda öflug og íburðarmikil
ökutæki sem eiga samt ekki endi-
lega erindi við allra verstu torfærur.
Ef þessari nálgun er fylgt þá situr
eftir hópur bíla á borð við Jeep Pat-
riot og Toyota FJ Cruiser sem
mætti kalla „jeppa“ með réttu enda
þannig vaxnir að eiga að ráða við
mikinn bratta, stórgrýti og djúpar
ár. En reyndar mætti allt eins nota
orðið „torfærujeppi“ fyrir þessa tvo
síðastnefndu bíla.
Stundum fer hugtakanotkunin
síðan eftir huglægu mati þess sem
talar. Er „slyddujeppi“ t.d. frekar
loðið hugtak, ögn niðrandi, og
stundum notað til að lýsa óbreyttum
jeppum. Er líka ekki óþekkt að sum-
ir ökumenn, þá ekki síst karlmenn,
vilji frekar segjast aka um á „sportj-
eppa“ en „smájeppa“ og sennilegt
að Freud sé með skýringuna á því.
Hér til hliðar má finna skýringar,
með myndum, á þeim orðum sem
oftast er gripið til þegar þarf að lýsa
bílum og finna þeim stað í bílaflór-
unni:
Í hvaða flokk fellur bíllinn?
Stundum getur hug-
takanotkunin í bíla-
heiminum orðið óljós.
Breyttar aðferðir við
hönnun og smíði, ný
tækni og jafnvel
breyttar áherslur í
markaðssetningu þýð-
ir að stundum er erfitt
að vita hvað er hvað.
Jeep Patriot má væntanlega með réttu kalla jeppa, og jafnvel torfæru-
jeppa. Hann ætti að ráða við stórgrýti, djúpar ár og metsnjókomu.
Morgunblaðið/Júlíus
Audi Q7 þykir vel heppnaður og ætti að ráða við krefjandi aðstæður, en það gæti verið réttast að kalla þennan bíl sportjeppa eða lúxusjeppa.
Ingibergur
Elíasson
Blendingur (e. crossover): Bíll sem blandar saman eiginleikum og stærð
jeppa og hlaðbaks, eða stallbaks. Setja mætti Audi Q3 í þennan flokk.
Sportbíll, ofurbíll, vöðvabíll (e. sports car, supercar, muscle car): Þó
það sé hálfgerð sletta hefur orðið sportbíll skotið rótum í íslenskunni. Er
reynandi að nota orðið „sportbíll“ til aðgreiningar frá „vöðvabíl“. Vöðvabílar
eru alla jafna bandarískir kaggar með öflugri vél, s.s. Mustang og Camaro,
en sportbílar eru öflugir og einnig liprir, oft evrópskir, og ekki jafn stórir um
sig og bandarísku tryllitækin. Porsche 911 og Audi R8 eru dæmi um ekta
sportbíla.
Mörkin milli sportbíls og ofurbíls geta verið óljós. Í flokk ofurbíla rata þó
einkum fokdýrir sportbílar sem fara út að ystu mörkum í krafti, aksturseig-
inleikum, íburði og verði. Bílar Koenigsegg, Bugatti og Pagani myndu fara í
þennan flokk.
 10