Morgunblaðið - Sunnudagur - 14.05.2017, Blaðsíða 42

42 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14.5. 2017
LESBÓK
Stofuhiti heitir ritgerð sem Berg-ur Ebbi Benediktsson sendifrá sér á dögunum þar sem
hann veltir fyrir sér nútímanum og
okkur sem byggjum þann nútíma. Í
ritgerðinni koma fyrir sjálfsmyndir,
Bob Dylan, David Beckham, fagur-
fræði, rasistafaggar, upplýsingahafið
(sem er ekki til), útsýni, sannleikur-
inn, nándin, Tupac frá Amnesty í To-
ronto og hvítar snúrur svo dæmi séu
tekin.
Bergur segir að Stofuhiti sé óvenju-
leg bók að formi til. „Þetta er ritgerð
og ritgerð má þess vegna kalla langan
pistil, óskáldlega frásögn eða jafnvel
esseyju en það er dálítið fráhrindandi
að nota það orð, það virkar hálf fræði-
legt, eins og þetta sé of gott fyrir les-
andann. Þetta á sinn stað í íslenskri
bókmenntasögu og frægustu dæmin
eru þegar Halldór Laxness og Þór-
bergur Þórðarson skrifuðu ritgerðir á
sama tíma og þeir voru að skrifa sínar
stóru skáldsögur, en miklu fleiri hafa
skrifað svona bækur.“
– Þú nefnir Halldór og Þórberg
sem dæmi, en þeir skrifuðu sínar rit-
gerðir yfirleitt til birtingar í blöðum
eða tímaritum og síðar var þeim safn-
að saman í bók. Stofuhiti er annars
eðlis, því efni hennar hefur ekki birst
annars staðar.
„Mér fannst ekki mjög spennandi
að bjóða fólki upp á samansafn af
pistlum, þó að ég gæti örugglega valið
eitthvað sem gæti fyllt bók og ég verið
ánægður með. Þessi ritgerð er þó að
einhverju leyti byggð á þeim hug-
myndum sem ég hef notað í marga
pistla í gegnum árin, en ég hef verið
að skrifa pistla með hléum í rúm tíu
ár.
Hugmyndirnar eru þó ekki bara úr
pistlum, heldur líka uppistandi, sem
er listform sem byggist mikið á sam-
tali þar sem ég hlusta á hvað fólk er
óákveðið með eða kvíðið yfir, því fólk
hefur gaman af því sem það er óör-
uggt með. Svo líka úr útvarpi, eða
hlaðvarpi í mínu tilfelli, en ég hef verið
með hlaðvarp í þrjú og hálft ár, búinn
að gera yfir hundrað þætti með
Snorra Helgasyni þar sem við náum
að byggja upp allskonar hugmyndir
og pælingar í samtölum,“ segir Berg-
ur og bætir við að öðrum þræði hafi
bókin orðið til vegna þess að útvarp og
hlaðvarp og uppistand séu svo óá-
þreifanleg form, þar fara pælingar í
loftið og eru svo horfnar. „Það á sér-
staklega við með uppistandið, við
skiptum oft um efni og ég man til
dæmis sjálfur varla hvað ég var með
fyrr þremur árum, þannig að ég er
líka að reyna að taka saman það sem
ég hef verið að pæla í undanfarin ár,
alls ekki allt, heldur það sem mér
finnst standa upp úr, og koma því í
bók þannig að ég geti svo byggt á því í
framtíðinni.“
Lagt á djúpið
– Þú segist byggja á hugmyndum sem
þú hefur verið að velta fyrir þér yfir
árin, en það hafa væntanlega ýmsar
nýjar hugmyndir kviknað við skrifin
og svo þykir mér líklegt að sitthvað
hafi farið í aðrar áttir en þú bjóst við.
„Algjörlega, þetta var bara það sem
ég notaði til að fá fókusinn þegar ég
var að byrja. Besta leiðin til að fá hug-
myndir er einmitt að byrja að skrifa,
byrja að orða hugsanir sínar, það er
svo ótrúlegt hvað getur gerst þegar
maður leggur á djúpið.“
– Ég hélt að þetta væri pistlasafn
áður en ég byrjaði að lesa bókina en
komst svo að því að hún er allt annars
eðlis og í henni er mikið samhengi,
það eru ýmsir þræðir sem binda hana
saman.
„Ég skrifaði þetta í nokkurn veginn
sömu röð og það birtist í bókinni, en
ég held að samhengið komi helst frá
frásagnargleði, það er innbyggt í alla
um leið og þeir byrja að tala þá mynd-
ast samhengið. Ég reyndi samt að
vera ekki of mikið að búa til samfellt
verk úr þessu því maður vanmetur oft
lesendur, þeir búa til samhengi í hug-
anum. Í þessu tilfelli er ég að þreifa í
myrkri með allskonar pælingar og ég
veit að lesandinn klárar margar af
þessum pælingum sjálfur.
Ég vildi hafa smá samtal jafningja í
þessu og það á ekki að vera erfitt; eins
og segir í bókinni snýst þetta bara um
að vera ekki fáviti, að vera hæfilega
hófstilltur og ekkert allt of góður með
sig, en auðvitað er smá áhætta að taka
sjálfan sig inn í dæmið. Ég veit að
sumum finnst asnalegt þegar maður
er að skrifa um sjálfan sig, en mér
fannst það kúl, ekki vegna þess að ég
hafi lifað eitthvað öðruvísi eða áhuga-
verðri ævi, heldur einmitt vegna þess
að ég hef lifað svo venjulegri ævi.
Það að hafa lifað svona venjulegri
ævi og vera þetta gamall og svona
ráðvilltur fannst mér vísbending um
að hugsanlega liði öðrum þannig líka.
Ég held að mjög margir séu orðnir
fullorðnir, fjölskyldumenn og -konur,
og séu að pæla: Hvað á ég að titla mig
í símaskránni? Hvað á ég að segja við
þennan þegar ég hitti hann? Þess
vegna fannst mér í lagi að tala um mig
þó að ég sé ekkert merkilegur.“
Þreifað í myrkri
Í ritgerð Bergs Ebba Benediktssonar, Stofuhita, sem kom út á bók fyrir stuttu
dregur hann fram ýmisleg fyrirbæri úr nútímanum í leit að stóru sögunni og
leitast við að sýna örlítið samhengi í öllu saman með sófafræðum sínum.
Árni Matthíasson arnim@mbl.is
Fjórða og síðasta bókin í Napólí-fjórleik Elenu
Ferrante, Sagan af barninu sem hvarf, er komin
út. Í bókinni segir frá því er Elena er gift kona í
Flórens og gengur flest í haginn, en Lila komin
til áhrifa í þeim heimi glæpa, karlrembu og
klíkuskapar sem þær báðar fyrirlitu. Hinar bæk-
urnar þrjár eru Framúrskarandi vinkona, Saga
af nýju ættarnafni og Þeir sem fara og þeir sem
fara hvergi. Brynja Cortes Andrésdóttir þýddi,
Bjartur gefur út.
Sonur Lúsífers er seinni hluti tvíleiks eftir
Kristina Ohlsson þar sem Martin Benner og
Lucy Miller eru í aðalhlutverki.
Í fyrri bókinni, Vefur Lúsífers, tók Benner
að sér að verja látna konu sem sökuð hafði
verið um fimm morð, en í þeirri seinni leitar
hann að Mio, syni glæpaforingjans Lúsífers,
sem hótað hefur að ræna uppeldisdóttur Ben-
ners ella.
Nanna B. Þórsdóttir þýddi, JPV gefur út.
Lok Lúsíferstvíleiks
Þremur sekúndum Roslunds og Hellströms lauk
þar sem Piet Hoffman, flugumaður sænsku lög-
reglunnar, hefur nýtt líf eftir æsispennandi
glímu hans og lögreglumannsins Ewert Grens
við pólsku eiturlyfjamafíuna. Snemma í Þremur
mínútum tekur Hoffman svo að sér að lauma sér
inn í kólumbískan kókaínhring, en það dregur
heldur en ekki dilk á eftir sér og Ewert Grens
þarf að skerast í leikinn. Veröld gefur út, Sig-
urður Þór Salvarsson þýddi.
Þrjár mínútur flugumanns
Dag einn þegar Cecilia Fitzpatrick er að taka til
heima hjá sér finnur hún gamalt umslag sem stíl-
að er til hennar og á því segir: Opnist aðeins ef ég
dey. Henni verður eðlilega um þar sem eigin-
maðurinn er bráðlifandi. Skýringar hans á tilurð
umslagsins eru ótrúverðugar og svo fer að hún
opnar umslagið og við það hrynur líf hennar.
Leyndarmál eiginmannsins eftir Liane Moriarty
sat í tvö ár á metsölulista New York Times. Tind-
ur gefur út. Helgi Jónsson þýddi.
Leyndarmál eiginmannsins
Fyrir tveimur árum var 100 ára af-
mælis kosningaréttar kvenna fagn-
að með ýmsum hætti og þar á meðal
fyrirlestraröð sem helguð var ömm-
um og flutt var vorið 2015 á vegum
Rannsóknastofnunar í jafnréttis-
fræðum, RIKK. Upp úr þeim fyrir-
lestrum unnu fyrirlesarar síðan
greinar sem birtar eru í Fléttum,
ritröð RIKK, undir yfirskriftinni
Margar myndir ömmu.
Í inngangi greinasafnsins, sem
Irma Erlingsdóttir, einn ritstjóra
verksins, skrifar, segir hún að
markmiðið með fyrirlestraröðinni
og bókinni hafi verið að segja sögur
kvenna „sem lifðu þann tíma þegar
nútíminn hóf innreið sína á Íslandi í
lok 19. aldar og á fyrstu áratugum
20. aldar og varpa ljósi á hugmynda-
heim þeirra, framlag, stöðu og að-
stæður. Í fyrirlestrunum veltu
fræðimenn því fyrir sér hvaða áhrif
aukin kvenréttindi höfðu á líf for-
mæðra okkar og með hvaða hætti
þær tóku þátt í mótun nýs sam-
félags.“
Síðar í innganginum segir Irma
að erindin séu „tilraun til að kalla
fram sögur af konum þegar þær eru
enn að stórum hluta ósýnilegar“ og
„[s]ögur af ömmum bregða öðru
ljósi á söguna sem við teljum okkur
þekkja og setja hana í nýtt sam-
hengi“.
Í bókinni segir Guðmundur Hall-
Margar myndir ömmu
TÍMAMÓTARIT
Napólífjórleik lýkur