Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.06.2017, Síða 16

R
agnar Hjörleifsson lenti í slysi þeg-
ar hann var 17 ára, fyrir 40 árum;
missti þá hægri fótinn fyrir neðan
hné. Síðan hefur hann notast við
margar kynslóðir af gervifótum en
segja má að útbúnaður sem hann fékk hjá Öss-
uri fyrir nokkrum árum hafi breytt miklu. Síðan
eru Ragnari í raun allir vegir færir eins og tvær
ferðir á hæsta tind landsins sýna.
„Ég gekk á Hvannadalshnjúk fyrir þremur
árum, sem var mikil áskorun; laumaði mér þá í
hóp með Íslenskum fjallaleiðsögumönnum, sem
er mikið fagfólk varðandi skipulagningu og ör-
yggismál og nú fólst áskorunin í því að end-
urtaka leikinn og bæta tímann. Það tókst; fyrri
ferðin tók fjórtán og hálfa klukkustund en nú
vorum við ellefu og hálfan tíma að fara á hnjúk-
inn og niður aftur,“ segir Ragnar við Sunnu-
dagsblað Morgunblaðsins, um ferð á hæsta tind
Íslands í vor. „Það var líka áskorun að fara á
hnjúkinn í tilefni þess að nú eru 40 ár síðan ég
missti fótinn.“
Foreldrar Ragnars voru bændur í Borgar-
firði og þar varð slysið. Fóturinn lenti í drif-
skafti og klipptist af. „Þá voru þyrlur ekki í boði
eða slík þjónusta svo það tók langan tíma að
koma mér á sjúkrahús. Fyrst var keyrt með
mig í veg fyrir sjúkraflugvél, sem lenti á litlum
flugvelli við Faxaborg og þaðan flogið til
Reykjavíkur. Ég missti aldrei meðvitund. Faðir
minn fór með mér í flugvélina og hann átti eðli-
lega mjög erfitt.“
Gervifótur ekki sama og gervifótur
Á þessum tíma var ekki nein markviss áfalla-
hjálp í boði, segir Ragnar. „Ég leit reyndar ekki
á þetta sem vandamál eða sem endalok fyrir
mig heldur að ég væri kominn í nýja stöðu sem
ég yrði að vinna úr. Ég hef aldrei litið á mig sem
fatlaðan og gerði mér ekki grein fyrir því fyrr
en löngu síðar hve slysið var mikið áfall fyrir
foreldra mína og aðra í fjölskyldunni. Þau voru í
miklu meira sjokki en ég,“ segir Ragnar þegar
hann rifjar upp þennan örlagaríka dag.
„Síðan ég lenti í slysinu hafa orðið gífurlegar
breytingar á gervifótum. Össur Kristinsson,
stofnandi Össurar, tók við mér fyrir 40 árum og
ég hef fylgt fyrirtækinu alla tíð.“
Gervifótur er sem sagt alls ekki það sama og
gervifótur, segir Ragnar.
„Það fyrsta sem var í boði fyrir mig var að ull-
arsokkur var settur upp á stúfinn og hörð hulsa
utan um hann sem fest var við gervifótinn. Þeirri
aðferð var beitt alveg þar til Össur Kristinsson
kom fram með tímamótauppfinningu sína, síli-
konhulsuna, sem var algjör bylting; næmið og
stöðugleikinn í sílikoninu var gífurleg breyting
til batnaðar og síðan hefur sú uppfinning verið
þróuð áfram. Össur sjálfur vann alla tíð af mikilli
elju og það var aðdáunarvert hverju hann áork-
aði. Teymi nýrra manna hefur tekið við kyndl-
inum af Össuri Kristinssyni og unnið tímamóta-
starf á heimsvísu, eins og menn vita.“
Ragnar segir tvennt standa upp úr af upp-
finningum Össurar: „Mestu breytingarnar sem
ég hef upplifað voru sílikonhulsan, árið 1983, og
öflugri ökkli sem kom fram fyrir nokkrum ár-
um; rafmagnsökkli sem skynjar umhverfið og
lagar sig að því, til dæmis hvort maður labbar
upp eða niður stiga. Þessi ökkli er eitt af flagg-
skipum Össurar í dag.“
Ekki eru mörg ár síðan Ragnar hafði tak-
markað úthald til gangs á hverjum degi. „Ég
varð mjög aumur eftir einfalda göngu, hafði í
raun takmarkað úthald á stúfnum, en eftir að ég
fékk þennan góða búnað þá styrktist hnjálið-
urinn, vöðvafesturnar við hnjáliðinn styrktust,
en hann ber mig í raun uppi, og smám saman
urðu til nýjar áskoranir og þar með Hvanna-
dalshnjúkur, sem ég átti tiltölulega auðvelt með
að fara á, hvað þá minni fjöll eins og Esjuna,
Akrafjall og Skarðsheiði. Breytingin er gífur-
leg.“
Ragnar, sem er 57 ára, var 17 ára þegar slys-
ið varð. Hann stundaði nám í Danmörku, út-
skrifaðist sem tæknifræðingur 1985 og hefur
unnið sem slíkur síðan. Hann segist hvorki hafa
verið sérstakur útivistarmaður í gegnum árin
eða áhugamaður um að ganga á fjöll. Það hafi
breyst með árunum.
„Þegar fólk eldist held ég það vilji oft takast á
við eitthvað annað en áður. Ég er ekkert öðru-
vísi en aðrir með það; varð því útivistarmaður
með aldrinum og auðvitað skipti útbúnaðurinn
máli og þar með færnin til að geta gert þetta.
Þegar ég fékk rafmagnsökkla af fyrstu kynslóð
frá Össuri jókst færni mín strax. Ég áttaði mig
ekki á því alveg strax en mér gekk sífellt betur
og betur. Hnjáliðurinn sjálfur og krossböndin
styrktust mjög mikið. Vöðvar við hnjáliðinn
höfðu rýrnað en þegar ökklinn er orðinn líkari
venjulegum ökkla styrkist allt á ný. Ef maður
labbar á einföldu kústskafti er það eins og
hækja eða staur en þegar ökklinn er farinn að
líkja eftir náttúrulegum fæti, verður hreyfingin
á hnénu og álagið eins og á heilbrigðum fæti.
Mestu máli skiptir hvernig tengingin er á milli
hnésins og gervifótarins og því er óhætt að
segja að allt hafi breyst þegar ég fékk vandaðri
ökkla.“
Ragnar fór á Hvannadalshnjúk á fjaðrandi
gervifæti með hæl sem hann segir ákjósanlegan
í verkefnið.
Íslenskir fjallaleiðsögumenn skipulögðu ferð-
ina. „Þeir bjóða upp á reglulegar ferðir þangað,
voru til dæmis með nokkra hópa daginn sem ég
fór. Fararstjóri á þeirra vegum sér til þess að
allt sé eins og það á að vera, til dæmis að farið sé
eftir öllum öryggisreglum. Mjög fagmannlega
var að öllu staðið.“
Þau voru fjögur saman; Ragnar, nýsjálenski
fararstjórinn Mike Howard, Þórður Hjalti Þor-
varðarson bæklunarlæknir og sjúkraþjálfarinn,
Ída Braga Ómarsdóttir. „Ég var því í mjög góð-
um höndum og hafði gaman af því að skora á
þau Þórð og Ídu að koma með. Hvorugt gat í
raun skorast undan og tiltölulega auðvelt var að
ná öðru með mér í svaðilförina þegar hitt var
búið að samþykkja. Þau eru nefnilega hjón, en
ég kynntist þeim reyndar sínu í hvoru lagi.“
Ragnar hefur verið í þjálfun á Grensásdeild
Landspítalans undanfarin þrjú ár en þar starfar
Ída sem yfirsjúkraþjálfari. „Þeim sem misst
hafa fót er boðið að koma þangað í þjálfun, einn
klukkutíma í senn tvisvar í viku, sem er mjög
gott. Þar kynntist ég Ídu og Þórður hefur líka
gert við mig á sjúkrahúsinu!“
Þegar Ragnar gekk á Hvannadalshnjúk hið
fyrra skipti, fyrir þremur árum, var það fyrst og
fremst til að ögra sjálfum sér. Hann vildi takast
á við áskorunina. „Ég vildi setja mér eitthvert
nýtt markmið, ögra sjálfum mér og sjá hvað ég
gæti. Þetta er kannski heimskulegt en samt dá-
lítið gaman!“
Þegar spurt er hvort ekki megi líta á ferðir
hans á hnjúkinn sem skilaboð þess efnis, hvað
sé mögulegt, ef viljinn sé fyrir hendi, svarar
Ragnar:
„Jú, þarna hittirðu naglann á höfuðið. Þau
skilaboð sem mér finnst hægt að lesa út úr þess-
um ferðum eru þau að þegar fólk lendir í ein-
hvers konar áfalli þarf það að hugleiða hvernig
það ætlar að vinna úr því. Hvernig viljum við
lifa lífinu? Hvað viljum við gerum úr sjálfum
okkur? Ætlum við að nota áfallið sem afsökun;
til þess að þurfa ekki að vakna á morgnana, svo
ég nefni dæmi. Til þess að þurfa ekki að vinna?
Öllum er einhvern tíma illt einhvers staðar.
Hvernig vinnur fólk úr því?“ spyr hann.
„Össur einn og sér leysir ekki vandamálin
fyrir þá sem lenda í svona aðstæðum, maðurinn
sjálfur og hugarfar hans er aðalatriðið. Maður
verður að vinna rétt úr hlutunum, gera eins vel
og maður getur úr því sem maður hefur. Það er
ekki sjálfgefið að allt takist, hvort sem um er að
ræða sjúkdóm eða slys, en miklu skiptir að finna
eigin styrkleika og vinna með hann.“
Sumir tóku ofan!
Þau Ragnar fóru á Hvannadalshnjúk laug-
ardaginn 20. maí. „Við lögðum af stað rétt fyrir
klukkan fjögur um nóttina, löbbuðum upp í
snjólínu, sem er góð Esjuhæð og þar sem jökull-
inn byrjar eru allir settir saman í öryggislínu.
Hún tryggir að ef einhver fellur ofan í sprungu
fer hann ekki mjög djúpt. Hinir sem standa sjá
til þess. Farið er vel í gegnum allar öryggis-
reglur; til dæmis hvernig á að bregðast við ef
einhver fellur í sprungu.“
Hann segir færið hafa verið mjög gott þenn-
Mikil áskorun fyrir
einfættan að ganga á
Hvannadalshnjúk
Ragnar Hjörleifsson er einn fjölmargra sem undanfarið hafa gengið á hæsta tind landsins,
sjálfan Hvannadalshnjúk í Vatnajökli. Það væri varla í frásögur færandi nema vegna þess að
Ragnar missti hægri fótinn fyrir neðan hné í slysi fyrir 40 árum og notast við gervifót.
Skapti Hallgrímsson skapti@mbl.is
Á toppnum! Ragnar Hjörleifsson, Þórður
Hjalti Þorvarðarson, bæklunarlæknir,
sjúkraþjálfarinn Ída Braga Ómarsdóttir,
og fararstjórinn Mike Howard.
Útsýnið af Vatnajökli
er fallegt í góðu veðri.
VIÐTAL
16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25.6. 2017