Fréttablaðið - 06.01.2018, Blaðsíða 92

af ljóðaþýðingum Kristjáns Árna-
sonar allt frá fornkvæðum Grikkja
og Rómverja til nýstárlegri samtíma-
ljóða, auk nokkurra frumsaminna
ljóða Kristjáns. Frábær bók sem of
lítið hefur farið fyrir í flóðinu en á
þó efalítið eftir að eiga langa lífdaga.
En gróskan í ljóðlistinni er þó
ekki síst hjá ungum skáldum. Starf
Meðgönguljóða, þegar það var hvað
kröftugast, leikur þar efalítið stórt
hlutverk en þar hafa fjölmörg ung
skáld fundið bæði vettvang og stuðn-
ing á undanförnum árum. Eitthvað
sem getur reynst ómetanlegt fyrstu
skrefin fram á ritvöllinn. Ungu skáld-
in virðast einnig mörg eiga það sam-
eiginlegt að hafa setið á skólabekk í
ritlistinni innan Háskóla Íslands og
á meðal þeirra virðist gæta mikilla
áhrifa frá Sigurði heitnum Pálssyni
og er það vel enda ljóðið kjarni
tungumálsins og bókmenntanna svo
vísað sé til orða skáldsins. Þrátt fyrir
allar hrakspár þá er það samt svo að
ljóðið einfaldlega lifir og lifir og lengi
lifi ljóðið!
Þýðingasafnið stækkar
Annað sem er íslenskum bókmennt-
um og bókmenntaunnendum mikil-
vægt og á vonandi eftir að lifa lengi
eru þýðingar. Vandaðar þýðingar á
bæði á sígildum snilldarverkum og
nýjum ferskum bókmenntum utan
úr hinum stóra heimi margfalda
stærð heimsins fyrir alla áhugasama
lesendur og höfunda. Að þýða góðar
bókmenntir felur í sér mikla áskorun
og glímu við tvö tungumál sem er
örmáli á borð við íslenskuna gríðar-
lega mikilvægt.
Miðað við smæð samfélagsins
erum við Íslendingar í raun ágætlega
stödd hvað varðar snjalla þýðendur
og afköst þeirra snjöllustu eru líka
með talsverðum ólíkindum. Bless-
unarlega hafa flestir útgefendur áttað
sig á því að jólabókaflóðið er ekki
endilega besti tíminn til þess að gefa
út vandaðar bókmenntaþýðingar.
Útgáfa þýddra verka dreifist því
betur yfir árið og fjölbreytnin virðist
vera að aukast með hverju árinu.
Til marks um þessa fjölbreytni
má t.d. horfa til þeirra verka sem eru
tilnefnd til Íslensku þýðingarverð-
launanna í ár. Þar er að finna sígild
meistaraverk á borð við Walden
eða Lífið í skóginum eftir Henry
David Thoreau, í þýðingu Elísabetar
Gunnarsdóttur og Hildar Hákonar-
dóttur, Veisla í greninu efir Juan
Pablo Villalobos, í þýðingu Maríu
Ránar Guðjónsdóttur, ljóðabókina
Sorgin í fyrstu persónu efir Ko Un, í
þýðingu Gyrðis Elíassonar, Orlandó
eftir Virginíu Woolf í þýðingu Soffíu
Auðar Birgisdóttur, og loks Doktor
Proktor eftir Jo Nesbö í þýðingu Jóns
Stefáns Kristjánssonar. Klassík, sam-
tímabókmenntir, ljóð, barnabók-
menntir. Allt er þetta óendanlega
mikilvægt fyrir framgang og þroska
íslenskra bókmennta sem og mikil-
vægur liður í að vernda og viðhalda
íslenskunni.
Á árinu fengu íslenskir lesendur
reyndar einnig aðra snilldarþýð-
ingu á verki eftir Virg-
iniu Woolf en Mrs.
Dalloway kom út í
þýðingu þess snjalla
þýðanda Atla Magnús-
sonar. Að auki getur
að líta fyrsta flokks
samtímabókmenntir á
lista yfir nýjar þýðingar
á borð við Kalak eftir
Kim Leine í þýðingu
Jóns Halls Stefánsson-
ar, Hnotskurn eftir Ian
McEwan í þýðingu Árna
Óskarssonar, Barna-
gælu eftir Leïlu Slimani,
í þýðingu Friðriks Rafns-
sonar, Grænmetisætuna
eftir Han Kang, í þýðingu
Ingunnar Snædal, svo
aðeins fátt eitt sé nefnt.
Eitt er víst að gróskan
í þýðingum er umtals-
verð og í raun til marks
um að íslenskir lesendur
vilja hafa aðgang að sem
breiðustu safni gæðabókmennta á
íslensku. Þetta er safn sem stækkar
blessunarlega frá ári til
árs.
Að lesa meira og
meira
Talandi um grósku og
þörf fyrir aðgang að
úrvali vandaðra bók-
mennta þá koma barna-
bókmenntirnar upp í
hugann. Þrátt fyrir að
fjöldi bóka fyrir börn og
unglinga komi út á hverju
ári, mikill meirihluti í
aðdraganda jóla, þá er
samt þörf á að gera betur.
Barna- og unglingabækur
eru oft fljótlesnar og dug-
legustu lestrarhestarnir
mjög afkastamiklir. Auk
þess er hér verið að sinna
afar breiðum og ólíkum
hópi lesenda, þar sem yngsti
og elsti hluti hópsins eiga í
raun ekkert sameiginlegt,
þannig að fjöldi útgefinna
titla segir litla sem enga sögu.
Ef litið er á þær ljómandi
fínu bækur sem eru til-
nefndar til Íslensku bók-
m e n n t a v e r ð l a u n a n n a
sést þessi breidd eða öllu
heldur þessi vandi glögg-
lega. Skrímsli í vanda, eftir
Elísu Jóhannsdóttur höfðar
til barna sem eru að byrja
að lesa eða jafnvel yngri.
Þitt eigið ævintýri eftir
Ævar Þór Benediktsson er
ætluð krökkum á barna-
skólaaldri. Er ekki allt í
lagi með þig? Eftir Elísu
Jóhannsdóttur og Vertu
ósýnilegur: Flóttasaga
Ishmaels eftir Kristínu
Helgu Gunnarsdóttur
höfða til unglinga. Og
loks er það hin bráð-
skemmtilega Fuglar
eftir Hjörleif Hjartarson
og Rán Flygering sem gæti helst
flokkast sem fræðandi skemmtiefni
fyrir alla fjölskylduna.
Með því að horfa til aðeins þess-
ara fimm bóka sést vel hversu þörfin
fyrir fjölbreytta og öfluga útgáfu er
mikil af þeirri einföldu ástæðu að
krakkar vaxa upp úr lesefni. En ef
þau ítrekað upplifa að þau hafi ein-
faldlega „ekkert að lesa sem þau
langar til þess að lesa“ er hætt við að
þau snúi sér að öðru. Þess vegna er
líkast til ekkert eins mikilvægt fyrir
bókmenningu Íslendinga og að við
förum að sinna þessum lesendum
af mun meiri krafti og alvöru og til
þess að slíkt eigi að ganga upp þurfa
stjórnvöld að taka þátt.
Þessi vandi blasir til að mynda
við þegar kemur að útgáfu á bóka-
röðum fyrir bæði börn og ungl-
inga. Stuðningurinn dugir ekki til
þess að útgefendur hafi undan og
ungu lesendurnir næla sér í næstu
bækur á ensku eða hætta að lesa. Á
sama tíma má sjá hversu ótrúlegum
árangri höfundur eins og Gunnar
Helgason hefur náð með því að sinna
sínum lesendum frá ári til árs. Bækur
Gunnars jafnvel fylgja hans helsta
lesendahópi aldurslega með því
að viðfangsefnin taka mið af aldri
og þroska hans dyggustu lesenda.
Árangurinn hefur líka ekki látið
á sér standa og það eru eflaust ófá
ungmennin sem eiga lestrarkunn-
áttu sína og færni Gunnari mikið
að þakka. Að lesa meira og meira er
nefnilega lykillinn að svo ótrúlega
mörgu í nútímasamfélagi og þessu
þurfa stjórnvöld að átta sig á.
Til gagns og gamans
Það er mikil og sterk ævisagnahefð
á íslenskum bókamarkaði en það er
þó sitthvað sem bendir til þess að
breytingar séu að eiga sér stað. Ævi-
sögum stjórnmálamanna og annarra
áberandi einstaklinga úr þjóðlífinu
virðist fara fækkandi á sama tíma og
ævisögum rithöfunda og jafnvel fleiri
listamanna, byggðum á ævi þeirra
og þeirra nánustu, fjölgar jafnt og
þétt. Hvort þetta er jákvæð eða nei-
kvæð þróun er svo auðvitað
smekksatriði en bókmennta-
lega séð hvarflar nú óneitan-
lega að manni að þetta sé
frekar til bóta. Það hefur í hið
minnsta oft verið erfitt að verj-
ast þeirri tilfinningu við lestur
ævisagna stjórnmálamanna
að þær þjóni einkum þeim til-
gangi að skrifa þeirra útgáfu af
sögunni. Í þannig bókum er
oft ekkert síður forvitnilegt að
skoða hvað er ekki þar að finna
en það sem stendur á síðunum.
Það á þó svo sannarlega
ekki við fjölskyldusögu rit-
höfundarins Mikaels Torfa-
sonar þar sem ekkert er dregið
undan. Hið sama má mögulega
segja um bók Jóns Gnarr, Jóka,
um ævi eiginkonu hans og einn-
ig koma upp í hugann nokkrar
magnaðar þýðingar. Hvort hér
eru á ferðinni áhrif frá erlendum
höfundum á borð við Karl Ove
Knausgaard verða aðrir að segja til
um en þetta er í það minnsta for-
vitnileg þróun.
Útgáfa hvers kyns forvitnilegra
fræðibóka er bæði mikil og fjölbreytt
þrátt fyrir þröngan markað. Þessi
verk eiga það þó alla jafna sam-
eiginlegt að vera síður bundin af
jólabókaflóðinu og útgefendur
mættu gjarnan hafa í huga að
fyrir þessar bækur er jafnvel
betra að koma út á öðrum árs-
tíma. Stofuhiti Bergs Ebba er gott
dæmi um slíka vel heppnaða
útgáfu að sumri til á góðri bók
sem skoðar samfélag okkar með
nýstárlegum og skemmtilegum
hætti. Sagnfræði og náttúru-
vísindi eru reyndar oftar en ekki
fyrirferðarmest í þessari útgáfu
enda áhugi leikmanna umtals-
verður á þessum fræðum og þess
er óskandi að framhald verði á
þeirri þróun að út komi aðgengi-
legar bækur um forvitnileg fræði
sem nýtast bæði sérfróðum sem
leikmönnum. Bækur sem eru rétt
eins og allar góðar bækur eiga að
vera; lesendum sínum til bæði gagns
og gamans.
KOMDU
Í
– dásamleg deild samfélagsins
OPIÐ UM HELGAR FRÁ KL. 11 – 17
K
V
IK
A
↣
6 . j a n ú a r 2 0 1 8 L a U G a r D a G U r40 H e L G i n ∙ F r É T T a B L a ð i ð
0
6
-0
1
-2
0
1
8
0
4
:1
7
F
B
1
2
0
s
_
P
1
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
9
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
2
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
2
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
E
A
C
-B
8
F
4
1
E
A
C
-B
7
B
8
1
E
A
C
-B
6
7
C
1
E
A
C
-B
5
4
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
B

F
B
1
2
0
s
_
5
_
1
_
2
0
1
8
C
M
Y
K