Dagsbrún - 01.05.1894, Blaðsíða 8

éftír merkíngu þeírrí sem í því orðí ligg'r, eða kvort það sé a n d i.
Það er aðalhnútrÍDn, sem umrœðart snýst um.
Vér skulum nú fyrst kalla það ,,efni.“ En ef vér gjörum það, þá
verðum vór og um ieíð að snúa alveg við þýðingu þessa orðs. Vér
verðum þá að játa það, að efnið geti hugsað, geti fundið til, geti elsk-
að, getí hatað, geti fundið til löugunar og eftirsóknar, geti tilbeðið
annað efni.
En nú skuhmi vér stiga annað sporíð. Vér erum vanir að ætla að
„efni“ sé mjög einfaldr hlutr, vér ætlum að v'ér vitrvm um þuð alt, sem
unt er að vita, en álítum hins vegar, að ,,sálin“ eða „andinn'* sé hinn
inikli leyndardómr alheimsins. Efnið, segjum vér, er hvers dags am-
hátt; vér troðum það undir fótum vorum, vindrinn blæs því í andlit
V'ort, vér hnoðum úr því múrsteina, vér byggjum með því hús vor.
Vér þekkjum það vel þotta líkamlega efni, sem í öllu er. En andfnn
er liið lesyfndaniómsfulla í náttúrunni. En nú skal ég segja vðr og
ég vil biðja yðr að hugsa nákvæmlega út í það, ég get sagt- yðr, að
liíð eína i þessum heimi, sem vér höfum nokkra vissa þekkingu ú,
það er einmitt andinn eðr hugrinn. Að nokkurt efni sé til er að
eins ályktun, en engin vissa. ^ nieðvitund vorri er sálin eða hugr-
ínn (rnind) hiö eína, er vér höfum noklcra beina og óræka þekkingu
á. Hvað er það sem vér vitum um alheímínu, um sólirnar og sólna-
kerfin og hina ýmislegu hluti og hin ýmislegu öfl í heimi þessum ?
Vér getum að eíns þekt og athugað myndir þessa alls og endrskin
þess, er það speglr.r sig í meðvitund vorri. Til sönnunar þessu skaí
ég skýra það enn betr. Ég rétti út hendina og snerti skfifborðið
hjá mér. Ég segi þá: Þarna er. eitthvað hart. En hvað meina ég
með því? Ég meina hvorki meira eða minna en það, að þarna sé
afl, sem þjóti upp eftir tilfinningartauginui í handleggnum á mér,
upp í heílann, og einkenni sig fyrir meðvitund minni, sem eitthvað,
er veiti snertingu handar minnar mótspyrnu. En hvað þetta sé, sem
Veiti hendinni þarna mótstöðu, veit enginn maðr í víðri veröld. Tök-
um annað dæmi af litum : Ég held á hók í liendinni og er bandið
hlátt. Hvað meina ég nú, er ég segi að bandið sé blátt. Ég meina
að eins það, að í vissri ljósmrtu, flytst tilfinniug sú et’tir sjónartaug-
inni upp í heila minn, sem einkennir sig sem blár litr fyrir með-
vitund minni. Ef að það væri að nóttu til, og logaði á gasljósi,
þá mundi litrinn sýnast grænn. I hlutnum sjálfum er hvurki hlákka