Dagsbrún - 01.05.1894, Blaðsíða 10

82
lipp eitt og hið sama rúm ií einum og sama tíma. Kú vitum ver, að
smáagnirnav í stálbút þessum snerta ekki hver áðra. því að vér getum
þrýst þeim saman í enn þá minna rúm. Alt fyrir það iiafix ofl þeirra á-
hrif hvort á annað. Iin nú erum vúr komnir í úgongurnar. Yísinda-
mennirnir eru að reyna að komast í skilning um það, hvernig aflið frá
sólunni geti klofið rúmið sem slcilr hana frájörðunni, og haft áhrif á
hana. Þeir álita það ómögulegt, að aflið geti verið til þar sem ekkert
efni er, og því segja þeir, að þetta rúm milli jarðar og sólu hljóti að
vera fvlt með mjög þunnu efni, sem þeir kalla ljósvaka (ether), og
flytjji svo þetta örþunna.ofni aflið á miíli. Þeir segja, að millibilin í
stálbútnum hljóti að vera fylt upp með Ijósvaka, svo að aflið geti kom-
ist eftir ljósvakanum frá einni smáögn til auuarar. En nú skuluð þér,
vinir mínir, sjá ógöngur þær sem vér erum í komnir. Eí að liver einu
blettr rúmsins væri fyltr einhverju líkamlegu efni, þá yrði alt rúmið
faStr óholr líkami, og öll hreifing, liverju nafni sem nefnist, yrði alveg
ómöguleg. ' En sé rúmið ekki fastr líkami, þá hlýtr aflið að vera til,
þar sem ekki eru fastir eða óholir líkamir. Ef meun nú skilja þetta,
þá iiijóta þeir hinir sömu að sjá, að þetta er algjorðr dauðadómr yfir
þeim, sem segja að ekkert sé til nema efnið, eöa hið líkamlega, Því
hér er það sýnt að aflið getr verið til án líkama. Þessvegnu eru meiín
ekki nauðbeygðir til þess, að byggja tilveru aflsins á tilveru efnisins,
eða liins líkamlega lieims. Og liér stöndum vér fraromi fyrir niðrstöðu
þeirfi, sem hinn náfnfrægi vísindamaðr Faraday komst að, og var hanu
hinn langmesti efnafræðingr samtíðar sinnar. Hann sagði, að ef vér
reyndum að skifta smáögnum efnisins (líkama eins eða lilutar) í smærri
og smærri agnir, þá gætum vér komist svo langt, að vér findum eitthvað
leyndardómsfult, er vér að eins getum nefnt „a point of force“ (óskift-
anlegan párt aflsins)*. Hvað er þá þetta einfalda efni 1 Það getr eng-
inn maði' sagt í víðri veröld. Enginn maðr veit hvar það sé, eða hvað
það sé. Ef vér leitum að því, þá líðr það úr greipum vorum sem
skuggi væri. Efuið er því ekki sérlega einfalt eða auðskilið, heldr
liinn mesti leyndardómr heimsins.
Enu er eitt. Ég get alls eigi skýrt það, að ég hefi hugsanir og
tilfinningar, ef að ég er materíalisti (materíalisti er sá, sem að segir að
. * Point þvðir hér depil, sem hvorki hefir breidd. lengd eða
þykt. ’ ÞYÐ.