Fréttablaðið - 23.03.2018, Qupperneq 17

Þórlindur
Kjartansson
Í dag
Brimborg Reykjavík: Bíldshöfða 8, sími 515 7040 I Brimborg Akureyri: Tryggvabraut 5, sími 515 7050
TILBOÐSVERÐ FRÁ
2.459.000 KR. ÁN VSK
TILBOÐSVERÐ 3.0
50.000 KR. MEÐ V
SK
CITROEN.IS
CITROËN JUMPY
MODUWORK - aukið flutningsrýmiNálægðarskynjarar að aftan
Þrjár lengdir
– allt að 4 metra
flutningsrými
FJÖLHÆFUR & STERKUR
LENGDIN SKIPTIR MÁLIBAKKAÐU AF ÖRYGG
I
KOMDU & MÁTAÐU
CITROËN JUMPY Í DAG!
AÐEINS Í NOKKRA D
AGA!
300.000 KR.
AFSLÁTTUR
GILDIR TIL 2
8. MARS!
Hvaða stælar eru það í Guði að vilja leiða fólk í freistni? Í bæninni sem Jesús kenndi
er ekki beðið um hjálp við að
stand ast freistingar, eða sneiða hjá
freistingum–heldur er Guð náðarsam­
legast beðinn um að toga mann ekki
beinlínis í átt til glötunar. Er lífið ekki
nógu flókið samt?
Því er oft haldið fram að hér sé
um ónákvæmni í þýðingu að halda,
og bæði prestar og fræðimenn velta
því stundum fyrir sér hvort ekki sé
réttast að leiðrétta bænina örlítið.
Meira að segja hinn „óskeikuli“ páfi í
Róm hefur léð máls á því að lagfæra
þetta orðalag. „Það er Satan sem leiðir
okkur í freistni, það er hans deild,“ er
haft eftir Frans páfa. Páfinn vill meina
að réttara væri að í bæninni sé leitast
eftir mótstöðuþreki til þess að stand­
ast freistingarnar.
Freistingarnar sigra
En orðalagið í bæninni er auðvitað
engin tilviljun. Það virðist nefnilega
vera nánast óbrigðull sannleikur um
mannlegt eðli, og hefur örugglega
ekki breyst frá því Fjallræðan var
flutt, að freistingarnar sigra vilja­
styrkinn fyrr eða síðar. Jafnvel þeir
allra viljasterkustu og öguðustu láta
á endanum undan freistingunum ef
þeim er stöðugt veifað framan í þá. Og
það sama gildir um mótstöðuþrekið
gagnvart freistingum eins og annað
líkamlegt og andlegt þrek—að það
þverr með áreynslu. Þetta hafa alls
konar sálfræðirannsóknir leitt í ljós.
Sá sem af óbilandi viljastyrk neitar sér
tíu sinnum um kleinuhring og kon­
fektmola yfir daginn finnur sjálfan
sig gjarnan á kvöldin með tóman kex­
pakka í höndunum, súkkulaðisleikjur
út á kinnar og mylsnu í náttfötunum.
Þótt mikilvægt sé að efla mótstöðu­
þrek sitt, er sennilega eina raunhæfa
leiðin til að falla ekki í freistni að
forðast freistingarnar en ekki standast
þær.
Þetta þekkja auðvitað allir þeir sem
hafa þurft að venja sig af einhverjum
ósiðum eða fíknum. Sá sem hefur
orðið háður áfengi þarf að byrja á því
að hella niður öllu sem til er á heimil­
inu og helst að forðast allar aðstæður
þar sem verið er að glenna framan í
hann brennivín. Þeir sem vilja draga
úr notkun snjallsímans komast yfir­
leitt að því að besta leiðin til þess er
að skilja hann við sig til lengri eða
skemmri tíma—og allir vita hver eru
líklegustu örlög súkkulaðis og sætinda
sem húsráðendur eiga í skápum fyrir
óvænta gesti.
Frelsið er yndislegt
Það er nefnilega pínlegt frá því að
segja fyrir okkur sem trúum umfram
allt annað á frelsi einstaklingins—að
mjög oft er okkur sjálfum alls ekki
treystandi til þess að taka bestu
ákvarðanirnar fyrir okkur sjálf. Við
þurfum sem sagt ekki bara að biðja
um styrk til að taka rétta ákvörðun—
heldur þurfum við að biðja um að val­
kostir okkar séu skilyrtir og takmark­
aðir; að við séum ekki leidd í freistni.
Mér varð hugsað til þessa nýlega
þegar ég barðist á hvítum hnúum
gegn ærandi löngun í bragðlausa og
ólystuga nikótíntöflu sem ég vandi
mig á að nota fyrir nokkrum árum.
Eins og margir hafði ég álpast til þess
að ánetjast sígarettum en fannst orðið
tímabært að láta af þeim ósið, enda
mátti heita augljóst að kappreykingar
í dúnúlpu á götuhornum í íslenskum
vetrarhríðum eiga ekkert skylt við
nautn en allt skylt við fíkn.
Mér reyndist hins vegar mun
erfiðara að hætta af fúsum og frjálsum
vilja heldur en að byrja af fúsum og
frjálsum vilja þannig að ég hlýddi því
ráði að svala þörfinni tímabundið
með þessum töflum. Þetta var mikið
óheillaskref því ég varð fljótlega jafn
ánetjaður töflunum eins og sígarett­
unum áður.
Geri ég það sem ég vil?
Af þessu tilefni gerði ég stutta könnun
á Facebook og bað um reynslusögur.
Tilgáta mín var sú að þeir sem reynt
hefðu að hætta að reykja með aðstoð
nikótínlyfja hefðu að jafnaði orðið
nákvæmlega eins háðir tyggjói, töflum
og plástrum eins og sígarettunum.
Þetta reyndist almennt vera rétt.
Fólk festist í nikótínlyfjunum í ár
og áratugi eftir að það hættir að
reykja. En þó voru á þessu áberandi
undantekningar. Þeir sem höfðu
hætt að reykja þegar nikótínlyfin
voru lyfseðilsskyld og höfðu fylgt
nákvæmlega fyrirmælum lækna um
skammtastærðir höfðu margir náð
að losa sig algjörlega undan fíkninni,
á meðan hinir sem nutu þess frelsis
að geta skammtað ofan í sig eitrið
voru að jafnaði áfram fastir í fjötrum
nikótínfíknar löngu eftir að þeir
drápu í síðustu sígarettunni.
Þótt öll þurfum við að bera ábyrgð
á sjálfum okkur og eigum heimtingu
bæði á frelsi og mannvirðingu þá er
gott að hafa það stundum í huga að
mikilvægasta valfrelsið felst stundum
í því að fjarlægja valið og takmarka
frelsið—að búa svo um hnútana að
maður leiðist ekki út í freistni.
Það er nefnilega furðuoft sem
maður notar ekki frelsið til þess að
gera það sem maður vill, heldur hið
þveröfuga.
Eigi leið þú oss í freistni
Þótt öll þurfum við að bera
ábyrgð á sjálfum okkur og
eigum heimtingu bæði á frelsi og
mannvirðingu þá er gott að hafa
það stundum í huga að mikil-
vægasta valfrelsið felst stundum
í því að fjarlægja valið og tak-
marka frelsið—að búa svo um
hnútana að maður leiðist ekki
út í freistni.
Það er merkilegt hvað stjórn­völdum hefur gengið illa að koma böndum á smálána­
fyrirtækin. Þau hafa einhverra
hluta vegna ekki verið gerð starfs­
leyfisskyld og falla því ekki undir
eftirlit Fjármálaeftirlitsins eins
og eðlilegt væri. Þessi fyrirtæki
hafa komist upp með að okra á
neytendum með ólöglegum hætti
en þau láta dómsúrskurði ekkert
á sig fá. Þau breyta bara um nafn
og kennitölu, breyta flýtigjaldi í
rafbók og halda ótrauð áfram.
Ekki er síður alvarlegt hversu
auðvelt er að taka lán í nafni
annarrar manneskju og það eru
svikahrappar að nýta sér. Neyt­
endasamtökin hafa fengið slík
mál inn á borð til sín og líta þau
mjög alvarlegum augum. Það
ætti auðvitað ekki að vera mögu­
legt að taka lán í nafni annarrar
manneskju með einungis kenni­
tölu og bankaupplýsingar að
vopni en þegar smálánafyrir­
tækin eru annars vegar virðist
allt hægt.
Það liggur fyrir að regluverkið
í kringum smálánafyrirtækin er
ófullnægjandi og úrræðin gagn­
vart þeim duga skammt. Neyt­
endastofa hefur til dæmis lagt
stjórnvaldssektir á fyrirtækið E
content sem rekur Múla, 1919,
Hraðpeninga, Smálán og Kredia.
Ekki liggur fyrir hvort þessar
sektir hafi verið greiddar en
Neytendasamtökin hafa ítrekað
reynt að fá úr því skorið. Eftir því
sem næst verður komist heitir
E content núna eCommerce og
er með aðsetur í Danmörku.
Á hverjum degi eru smálána­
fyrirtækin að veita neytendum
lán sem Neytendastofa og áfrýj­
unarnefnd neytendamála hafa
úrskurðað að brjóti í bága við
lög um neytendalán þar sem
kostnaður við lánin fer yfir lög­
legt viðmið. Stjórnvaldssektir,
ítrekaðir úrskurðir og jafnvel
niðurstaða dómstóla um lögbrot
fyrirtækjanna duga skammt.
Ekkert virðist fá þau stöðvað og
þessi þrautseigja væri allt að því
aðdáunarverð ef ekki væri fyrir
alvarleika málsins. Og hann er
sá að stjórnvöld hafa algerlega
sofið á verðinum og ekki tryggt
þá réttar vernd sem neytendur
eiga rétt á lögum samkvæmt.
Stjórnvöldum hefur fyrir löngu
verið bent á að fara sömu leið og
nágrannaþjóðirnar og gera starf­
semi smálánafyrirtækja leyfis­
skylda. Sú aðgerð er tiltölulega
einföld og fljótleg. Það er ekki
eftir neinu að bíða og reyndar
löngu tímabært að hagsmunir
neytenda séu tryggðir í viðskipt­
um þeirra við smálánafyrirtækin.
Eftir hverju
er beðið?
Brynhildur
Pétursdóttir
framkvæmda-
stjóri Neytenda-
samtakanna Þessi fyrirtæki hafa komist
upp með að okra á neyt-
endum með ólöglegum hætti
en þau láta dómsúrskurði
ekkert á sig fá.
S k o ð u n ∙ F R É T T a B L a ð i ð 17F Ö S T u d a g u R 2 3 . m a R S 2 0 1 8
2
3
-0
3
-2
0
1
8
0
4
:3
5
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
F
4
8
-8
7
5
0
1
F
4
8
-8
6
1
4
1
F
4
8
-8
4
D
8
1
F
4
8
-8
3
9
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
0
6
4
s
_
2
2
_
3
_
2
0
1
8
C
M
Y
K