Morgunblaðið - 27.03.2018, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. MARS 2018
Reykjavík Rok og trampolín fara ekki vel saman. Það fékk fólk að reyna uppi við Elliðavatn í gær þegar stökkdýna tókst á loft í sterkri vindhviðu. Trampolínið var tekið í sundur á lendingarstað.
Kristinn Magnússon
Allir vita um hverja
er verið að tala þegar
við rætt er um
„strákana okkar“. Í
þessari grein ætla ég
þó ekki að tala um
fótbolta- eða hand-
boltastjörnurnar okk-
ar, heldur allt aðra
stráka, stráka í
vanda.
Nokkuð hefur verið
um það rætt hversu drengir eiga
erfitt uppdráttar í skólakerfinu,
hvar allir eiga helst að sitja kyrrir.
Strákar eru órólegir og láta þar
stundum illa að stjórn. Kennarinn
er kona og drengurinn sér varla
nokkurn tíma karl fyrr en hann
fær góða-nótt-koss frá föður sínum
um kvöldið. Þeir eru greindir með
ofvirkni og brest á athygli. 12%
drengja á aldrinum 5-9 ára eru á
einhvers konar hegðunarlyfjum og
eru þeir helmingi fleiri á þessum
lyfjum en stúlkur. Hefur engum
dottið í hug að einmitt svoleiðis
eigi þeir hugsanlega helst að sér
að vera? Náttúran útbjó þá ein-
mitt þannig til að mannskepnan
hefði meiri möguleika, þegar lífs-
baráttan var öðruvísi og harðari
en í dag. Þarf ekki að fara að
koma á móts við þarfir þeirra, sem
eru oft ólíkar þörfum stúlkna?
Hugur og hönd! Er ekki nauðsyn-
legt að blanda þessu örlítið meira
saman? Þarf ekki að leggja meiri
rækt við höndina líka?
Margir strákar vilja gera og
græja, eins og sagt er, keppa og
kljást, rannsaka og uppgötva.
Sumar stúlkur eru þannig líka. Er
ekki einmitt tími til að tengja?
Úr skólakerfinu kemur stór
hluti pilta ólæs, þriðjungur
drengja les sér ekki til gagns og
þrefalt fleiri drengir en stúlkur
fara ólæsir út úr því.
Fleiri drengir ljúka
ekki framhalds-
skólanámi, færri fara
í háskóla en stúlkur.
Þeir finna sig ekki.
Við tekur alls kyns
óæskileg hegðun;
áhættuhegðun, afbrot,
vímuefni, iðjuleysi,
þunglyndi, atvinnu-
leysi og alls kyns
óhamingja. Fleiri ung-
ir menn falla fyrir
eigin hendi en ungar konur og er
sjálfsmorðstíðni ungra manna
verulegt áhyggjuefni. Það er hæst
á Íslandi af öllum Norðurlanda-
þjóðunum. Hvað er til ráða? Þurf-
um við ekki að fara að taka eitt-
hvað til bragðs?
Undanfarna mánuði hefur risið
hér stórkostleg umræðubylgja og
er enn í hávegum og kennd við
#metoo, þar sem kastljósinu er
beint að því sem allt of margar
konur mega þola. Nú vil ég vil
ræða þennan vanda í svolitlu sam-
hengi við þá byltingu, ef svo má
kalla. Ég legg til að við beinum
kastljósinu einnig að ungum
mönnum. Ræðum málið og finnum
einhver úrræði. Hér þarf stórátak.
Styðjum ekki bara „strákana
okkar“ heldur líka aðra stráka,
stráka í vanda.
Eftir Karl Gauta
Hjaltason
»Úr skólakerfinu
kemur stór hluti
pilta ólæs, þriðjungur
drengja les sér ekki til
gagns og þrefalt fleiri
drengir en stúlkur fara
ólæsir út úr því.
Karl Gauti Hjaltason
Höfundur er þingmaður fyrir Flokk
fólksins.
Strákarnir okkar
og aðrir strákar
Þann 4. mars árið
2010 samþykkti Alþingi
lög um kynjakvóta í
stjórnum félaga. Lögin
tóku gildi haustið 2013
og því góð þrjú ár sem
atvinnulífið hafði til að-
lögunar. Nú, átta árum
eftir að lögin voru sam-
þykkt, hefur hlutfall
kvenna í stjórnum þó
ekki enn náð því 40%
marki eins og kveðið er á um.
Tölur nýrrar skýrslu Hagstof-
unnar, Jafnréttisstofu og Velferð-
aráðuneytis, Konur og karlar á Ís-
landi 2018, sýna að í flestum
fyrirtækjum eru um 72-75% stjórn-
armanna karlmenn. Aðeins stærstu
fyrirtækin ná þessu hlutfalli niður
fyrir 65%. Það eru fyrirtækin sem
eru með 100 starfsmenn eða fleiri.
Hæst er hlutfallið hjá fyrirtækjum
með 250 starfsmenn eða fleiri. Þau
fyrirtæki nálgast 40% hlutfall
kvenna í stjórnum. Vandamálið er
bara að stóru fyrirtækin eru svo fá,
enda flest fyrirtæki sem teljast lítil
eða meðalstór.
Sögulegur fundur
í Rúgbrauðsgerðinni
Mig langar því að nýta tækifærið
og rifja upp söguna á bakvið kynja-
kvótalögin og aðdraganda þeirra.
Það tímabil var á köflum frekar
reyfarakennt. Ég vil hefja atburð-
arrásina á aðalfundi FKA í maí 2009,
sem þá var haldinn í húsakynnum
Rúgbrauðsgerðarinnar. Þáverandi
formaður FKA, Margrét Krist-
mannsdóttir, hafði leitt það verkefni
frá hruni að atvinnulíf og stjórnmál
sameinuðust í átaki til að fjölga kon-
um í stjórnum félaga. Á umræddum
aðalfundi tók Hafdís Jónsdóttir við
sem formaður auk þess sem félagið
var að halda upp á 10 ára afmæli sitt.
En fundurinn var líka sögulegur
fyrir þær sakir að á honum samein-
uðust atvinnulíf og fulltrúar stjórn-
mála í því verkefni að fjölga konum í
stjórnir. Markmiðið var
að konur yrðu 40%
stjórnarmanna fyrir
árslok 2013 og engin
stærðarmörk voru sett
á félög. Undir vilja-
yfirlýsingu um verk-
efnið skrifuðu FKA,
Samtök atvinnulífsins,
Viðskiptaráð Íslands,
forystumenn allra þá-
verandi þingflokka og
undirrituð, fyrir hönd
Creditinfo.
Öll gögn voru dregin
fram markmiðinu til stuðnings.
Rannsóknir hérlendis sem erlendis
sem sýna að aukinn fjölbreytileiki
stjórna er aukinn styrkur fyrir fyr-
irtæki og viðskiptalífið í heild. Hvat-
inn til breytinga var því staðfestur
með tölulegum gögnum og stað-
reyndum. Í kjölfar undirritunarinnar
var boðað til fjölda funda, viðburða,
námskeiða og fyrirlestra. Allir sem
að komu, voru sannfærðir um að
markmiðinu yrði nú náð.
Þegar stjórnvöld tilkynntu þá fyr-
irætlun sína að festa 40% markmiðið
í lög, mættu framangreindir aðilar
þeirri fyrirætlan með algerri and-
stöðu. Þar reyndum við hvað mest
við máttum að skýra út mikilvægi
þess að atvinnulífið fengi tækifæri á
að fylgja viljayfirlýsingunni eftir, án
afskipta löggjafans. Ætlar undirrituð
ekki að draga úr sinni þátttöku í
þessum rökræðum, hvort heldur sem
er við þingmenn eða aðra. Fljótt dró
þó úr andstöðunni.
Það var einfaldlega vegna þess að
endurtekið sýndu tölur að orðum og
umræðu var ekki fylgt eftir í verki. Á
endanum sofnaði meira að segja
snigillinn úr leiðindum, svo mikill var
hægagangurinn.
Þegar ný ríkistjórn tók við í maí
2013, boðaði Ragnheiður Elín Árna-
dóttir, þá nýskipaður viðskiptaráð-
herra Sjálfstæðisflokksins, til fjölda-
fundar með aðilum úr atvinnulífinu.
Viðsnúningurinn í viðhorfum til lag-
anna var þá orðinn alger. Flestum
var nú orðið ljóst að án lagasetningar
væru litlar líkur á breytingum. Með
öðrum orðum: Atvinnulífið hafði
fengið sitt tækifæri, án árangurs.
Markmiðinu er ekki náð
Nú virðist hið sama upp á ten-
ingnum og því góð ástæða til að gefa
nýjum tölulegum staðreyndum
gaum. Tölurnar sýna ekki aðeins að
40% markmiðinu um blandaðar
stjórnir er ekki náð, heldur snýst
málið í þetta sinn um að fyrirtæki eru
ekki að fylgja eftir lögum. Ég tel
reyndar stutt í að hér verði breyting
á. Það er vegna þess að í fyrsta sinn
fara konur fyrir Atvinnuveganefnd
Alþingis. Þetta þýðir aukið samtal
FKA og þingheims enda eitt fyrsta
verk nefndarinnar að boða FKA til
fundar.
Í kjölfar þess fundar, óskaði for-
maður nefndarinnar, Lilja Rafney
Magnúsdóttir, eftir því að FKA skil-
aði tillögum um hvað þarf að gera
þannig að 40% lágmarkinu verði náð
og lögum um að stjórnir félaga með
50 eða fleiri starfsmenn, verði þar-
með fylgt eftir. Tillögur FKA eru þar
einfaldar og þekktar. Annars vegar
tillögur um heimildir til viðurlaga,
jafnvel sekta. Hins vegar einfaldar
breytingar á eyðublaði hjá fyrir-
tækjaskrá. En sorglegt er það í sjálfu
sér, að alltaf þurfi það aðgerðir eða
baráttu kvenna til. Ég geri mér því
vonir um að einhver fyrirtæki lesi þá
hvatningu úr þessari grein að nýta
næsta aðalfund til að tryggja að halli
á hvorugt kynið í stjórn. Til mikils er
að vinna, eins og við höfum reyndar
alltaf bent á.
Eftir Rakel
Sveinsdóttur »Mig langar því að
nýta tækifærið og
rifja upp söguna á bak-
við kynjakvótalögin og
aðdraganda þeirra. Það
tímabil var á köflum
frekar reyfarakennt.
Rakel Sveinsdóttir
Höfundur er formaður Félags kvenna
í atvinnulífinu (FKA) rakel@spyr.is
Alþingi setur lög, hvað svo?