Morgunblaðið - 28.04.2018, Blaðsíða 31

UMRÆÐAN 31
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. APRÍL 2018
Þrátt fyrir glæsilegan sigurFabiano Caruana á áskor-endamótinu í Berlín semlauk í síðasta mánuði virð-
ast ekki margir hafa trú á því að
honum takist að velta Magnús Carl-
sen heimsmeistara úr sessi í heims-
meistaraeinvígi þeirra sem hefst í
London þann 9. nóvember nk. Sigur
hans á Grenke-mótinu breytir þar
litlu um. Caruana varð vinningi á
undan Carlsen, hlaut 6 ½ v. af níu
mögulegum. Ferill Magnúsar og
fyrri skákir hans við Caruana eiga
sennilega stærstan þátt í þessari
vantrú á möguleikum Bandaríkja-
mannsins.
Sé litið til sögu heimsmeist-
araeinvíga síðustu 100 árin kemur
hinsvegar í ljós að „áskorandinn“
virðist oftast hafa meðbyr þegar í
stóra slaginn er komið. Úrslit fyrri
viðureigna sem grundvöllur fyrir
spádómi um úrslit hafa reynst óá-
reiðanlegt viðmið.
Emanuel Lasker var heimsmeist-
ari í 27 ár en þegar hann háði einvígi
sitt við Capablanca í Havana á Kúbu
árið 1921 tapaði hann án þess að
vinna eina einustu skák. Capablanca
bar höfuð og herðar yfir helstu and-
stæðinga sína á næstu árum og var
jafn öruggur og aðrir um sigur í ein-
víginu við Aljékín í Buenos Aires ár-
ið 1927. Aljékín vann einn óvæntasta
sigur skáksögunnar, 6:3 með 25
jafnteflum. Hann varði titil sinn
gegn óverðugum áskorenda, Efim
Bogoljubov, sem gat hinsvegar
tryggt nægt verðlaunafé sem var
hlutverk áskorandans á þessum ár-
um.
Árið 1935 var áskorandinn Max
Euwe og vann 15½ : 14½. Tveim ár-
um síðar tefldu þeir aftur og Aljékín
endurheimti titilinn með öruggum
sigri, 15½ : 9½.
Aljékín lést árið 1946 og og nýr
handhafi krúnunnar var Sovétmað-
urinn Mikhael Botvinnik. Hann hélt
titlinum á jöfnu, 12:12 í einvígi við
Bronstein árið 1951 og einnig gegn
Smyslov þrem árum síðar. En árið
1957 varð Smyslov heimsmeistari
með öruggum sigri, 12½ : 9½. Botv-
innik nýtti sér réttinn til annars ein-
vígis og endurheimti titilinn árið
1958. Á sömu leið fór þegar hann
tefldi tvisvar við Mikhael Tal sem
vann 12½ : 8½ árið 1960 en tapaði
svo ári síðar, 8:13. Þessi réttur Botv-
inniks var afnuminn og hann tapaði
fyrir Tigran Petrosjan 9½ : 12½ árið
1963. Hann mætti Boris Spasskí árið
1966 og vann 12½ : 11½. Armeninn
er því einn fárra sem náð hafa að
verja heimsmeistaratitilinn. Aftur
bankaði Spasskí á dyr þrem árum
síðar og vann, 12½ : 10½.
Bobby Fischer vann 12½ : 8½ í
„einvígi aldarinnar“ í Reykjavík
sumarið 1972. Hann afsalaði sér
„FIDE-heimsmeistaratitlinum“ og
Anatolí Karpov, sem var krýndur
vorið 1975 varði titilinn í einvígum
við Kortsnoj árin 1978 og 1981.
Allir vissu á hvaða ferð Garrí
Kasparov var er hann vann áskor-
endakeppnina 1983-́84. Fyrsta ein-
vígi hans af fimm gegn Karpov 1984-́
84 lauk án niðurstöðu eins og frægt
varð en ákveðið að þeir myndu tefla
aftur og Kasparov vann haustið 1985
í 24 skáka einvígi, 13:11. Við-
ureignum hans við Karpov var ekki
lokið; þeir tefldu í London og Len-
ingrad, í Sevilla á Spáni og loks í
New York og Lyon. Kasparov stóðst
allar atlögur.
Árið 1993 varð klofningur í skák-
heiminum og tveir heimsmeist-
aratitlar í „umferð“. Þrettán árum
síðar vann Kramnik Topalov í „sam-
einingareinvígi“ en ári síðar náði
Indverjinn Anand titlinum og vann
Topalov og Gelfand á næstum árum.
Svo kom Magnús Carlsen kom til
skjalanna. Hann telst sextándi
heimsmeistari sögunnar.
Áskorandinn hefur
alltaf meðbyr
Skák
Helgi Ólafsson
helol@simnet.is
Morgunblaðið/Chessbase
Einbeittir Carlsen og Caruana við taflið á Grenke-mótinu.
Einhvern næstu
daga verður lögð fram
á Alþingi tillaga um að
lögfesta svokallaðan
þriðja áfanga innri
orkumarkaðar ESB.
Slík lögfesting var ný-
lega samþykkt í
norska Stórþinginu
gegn háværum mót-
mælum meiri hluta
norsku þjóðarinnar,
þar sem borið var við
framsali valds yfir auðlindum og
stjórnarskrárbroti. Svipuð rök hafa
verið borin á borð hér heima og
svar þeirra stjórnvalda sem mæla
fyrir samþykktinni eru öll á þá leið,
að um slíkt sé ekki að ræða. Það sé
algerlega hættulaust að samþykkja
þessi lög svo fremi rafstrengur til
Evrópu verði ekki lagður. Það eina
sem standi til að gera sé að útvíkka
Orkustofnun, en hún muni ekki
setja neinar reglugerðir sem snerti
einstaklinga. Helst er á þessum
stjórnvöldum að skilja, að þessi
nýja Orkustofnun eigi ekkert að
gera. Talandi um aumar afsakanir,
þá hafa menn hér úrval, en önnur
rök hafa ekki verið uppi á borðum.
Það þarf engan að undra, að
stjörnulögfræðingar ESB kunni
sitt fag eftir að hafa fengist áratug-
um saman við að skrifa lög sem
seilast æ lengra eftir valdheim-
ildum til handa stofnunum ESB í
kringum stjórnarskrár EFTA
ríkjanna. Það er því til lítils fyrir
venjulega menn að leita slíkra
dæma.
Ný Orkustofnun
Hin nýja Orkustofnun skal skip-
uð samkvæmt tilskipun nr. 72 frá
2009, en þar segir í grein 35, að sér-
hvert ríki skuli skipa eina stofnun
með reglugerðarvald sem lands-
stofnun. Nú fjalla þessi lög um
fleiri lönd en Ísland og íslenski
textinn liggur ekki fyrir svo hér
verður enska orðið „regulator“ þýtt
sem reglari. Á Íslandi mun hin nýja
Orkustofnun verða landsreglari.
Það vekur fyrst athygli hvað
reglarinn skal vera óháður öllum
stjórnvöldum og stofnunum, jafnt
opinberum sem einka. Starfsfólk
reglarans má hvorki leita eftir eða
þiggja fyrirmæli frá öðrum um
neitt það er við kemur valdi hans
eða beitingu þess. Þá er langur
kafli um stefnumörkun, sem eink-
um gengur út á, að reglarinn fylgi
stefnu ESB í einu og öllu í nánu
samstarfi við ACER, Orkustofnun
Evrópu. Hann á til dæmis að sjá til
þess, að efla tengingar milli landa,
þróa virka svæðisbundna sam-
keppnismarkaði, að
kerfisstjórar hafi hæf-
lega hvata til að bæta
virkni kerfisins og
fleira. Þó svo, að
landsreglarinn stjórni
með því að setja öðr-
um reglurum reglur,
þá munu gerðir hans
vissulega snerta einka-
aðila. Þar fór sú afsök-
unin. Grein 37 telur
síðan upp skyldur
reglaranna, sem eru
auðvitað fyrst þær að
hafa samráð við og hlýða stofn-
unum ESB, með öðrum orðum fara
að lögum ESB. Eitt dæmið er að
viðhafa baunatalningu á hest-
aflafjölda nýrra aflstöðva í því
skyni að tryggja afhendingarör-
yggi. Þetta dæmi, sem og dæmið
um að hér skuli koma á virkum
samkeppnismarkaði með rafmagn,
lýsir algerri vanþekkingu á að-
stæðum hér hjá hverjum þeim sem
lætur sér detta í hug að fara eftir
þessu.
Auðlindin
Hvarvetna á byggðu bóli, þar
sem menn sækja verðmæti frá auð-
lindum taka þeir fyrst það sem
náman býður upp á og setja í
geymslu. Náman, sú starfsemi sem
þar á sér stað og geymslan hafa
sameiginlega sitt lagaumhverfi.
Þegar menn taka úr geymslunni og
setja á markað, þá skiptir um laga-
umhverfi og markaðslögin taka við.
Svo verður einnig að gilda um vatn-
ið. Það verður að vera hægt að
setja reglur um það hvernig vatn er
tekið úr lónum og þær reglur verða
að standa framar reglum landsregl-
arans. Til þessa liggja nokkrar vel
þekktar ástæður, en fleiri geta
komið til.
Miðlunarlónum þarf að stýra
þannig, að þau fylgist að þegar
lækkar í þeim í samræmi við þá
áhættu sem við blasir ef lón tæmist.
Það verður með öðrum orðum, af
þjóðhagslegum ástæðum að stýra
þeim eftir samræmdu áhættumati.
Slíkt mundi jafngilda markaðs-
misnotkun á sérhverjum sam-
keppnismarkaði.
Vegna aðstæðna getur þurft að
takmarka vatnsborðssveiflur miðl-
unarlóna við þröng mörk. Dæmi um
slíkt hér á landi er Þingvallavatn.
Vegna aðstæðna getur þurft að
takmarka mjög sveiflur í vatns-
rennsli frá miðlunarlónum. Bæði
getur það ógnað lífi veiðimanna og
skaðað lífríkið í ánni. Hraðar breyt-
ingar á markaðsverði mundu auka
mjög tilhneigingu til að fara út í
slíkar sveiflur.
Allar þessar ástæður eiga við
vatnsorkuver og eru í andstöðu við
frjálsan samkeppnismarkað að vilja
ESB. Augljóst er, að hvorki Orku-
stofnun, vegna sambands síns við
ACER og ESB né aðrir reglarar
sem stafa eftir hennar reglugerðum
mega hafa vald til að véla um þessa
hluti. Þeir gætu jafnvel í vissum
málum þurft að ganga gegn hags-
munum þjóðar sinnar.
Að lokum
Ef þessum og fleiri atriðum
tengdum auðlindum okkar er ekki
gefinn hæfilegur forgangur getur
reynst skaðlegt að reyna að koma
hér á samkeppnismarkaði eins og
landsreglarinn á að hafa sem eitt
meginmarkmiðið. Það væri því í
anda við málflutning stjórnvalda að
fresta lögfestingu þriðja áfangans
þar til semja þarf um sæstreng og
semja þá um þriðja áfangann í leið-
inni. Í sannleika sagt, þá er ekkert
vit í öðru. Ef sæstrengur kemur er
samkeppnisstöðu alls okkar iðnaðar
hætt, nema helst stóriðju sem get-
ur varið sig einhvern tíma. Samn-
ingar um sæstreng eru hreint út
sagt óðs manns æði hafandi lögfest-
ingu þriðja áfangans á bakinu.
Á að stofna nýja Orkustofnun
til að gera ekkert?
Eftir Elías Elíasson » Það sé algerlega
hættulaust að
samþykkja þessi lög
svo fremi rafstrengur
til Evrópu verði ekki
lagður.
Elías Elíasson
Höfundur er sérfræðingur í
orkumálum.
eliasbe@simnet.is
Atvinna
Nánari upplýsingar áwww.geosilica.is
Fæst í apótekum, heilsubúðum, Hagkaupum, Nettó, Fjarðarkaupum og geoSilica.is
Unnið úr 100% náttúrulegum jarðhitakísil og
mangan í hreinu íslensku vatni.
Repair er sérstaklega hannað og þróað fyrir
uppbyggingu beina og styrkingu bandvefjar þ.m.t.
liðbönd, liðþófar og krossbönd.
Funahöfða 7, 110 Reykjavík | Sími 577 6666
., '*-�-��,�rKu�,
KIEL/ - OG FRYSTITJEKI
Iðnaðareiningar
í miklu úrvali
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS
VANTAR ÞIG PÍPARA?