Morgunblaðið - 28.04.2018, Qupperneq 34

34 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. APRÍL 2018
Í langflestum til-
vikum byrja krakkar í
íþróttum vegna þess að
þeim finnst gaman að
stunda íþróttina,
fannst gaman að vera
með vinum/vinkonum á
æfingum og gaman að
fara í íþróttaferðalög.
Því miður gerist það
með tímanum að þegar
auknu kröfurnar koma
frá þjálfara/íþrótta-
félaginu, foreldrum og ein-
staklingnum sjálfum um að „sigra“,
þá breytist upplifunin. Oft bitnar
það á gleðinni og ánægjunni sem
þau tengdust upphaflega. Þau fara
að hafa áhyggjur af úrslitum og fara
að hafa áhyggjur af samanburði við
aðra. Nú er ég ekki að halda því
fram að gleðin deyi um leið og það
kemur keppni, alls ekki, en keppni
breytir upplifun einstaklinga, sumir
hafa gaman af því að keppa, aðrir
minna og enn aðrir vilja helst alls
ekki keppa.
Fyrir íþróttamenn er hug-
arþjálfun sú aðferð að nota aðferðir
og fræði íþróttasálfræði, til að und-
irbúa sig andlega fyrir æfingar og
keppnir. Krakkar og unglingar
myndu græða gífurlega
á því kynnast hug-
arþjálfun og stunda
hana reglulega ásamt
líkamlegu æfingunum.
Íþróttafélögin og að-
standendur leikmanna
vilja eðlilega að þeirra
einstaklingar læri að
takast á við álag, hafi
stjórn á áhyggjum,
kvíða, og nái að sýna
sitt rétta andlit í keppnum. Nú er ég
ekki að halda því fram að íþrótta-
félög séu á engan hátt að huga að
andlegri líðan sinna iðkenda, en ég
velti því fyrir mér hversu mikið sé
hugað að þessum þætti og hvort það
séu einstaklingar sem þurfa á aðstoð
að halda í þessum efnum, sem
íþróttafélögin vita einfaldlega ekki
af, t.d. sökum fjölda iðkenda.
Hugarþjálfun tæklar meðal ann-
ars eftirfarandi hindr-
anir þegar íþróttamað-
ur:
 Er yfirleitt betri á
æfingum en í keppnum
 Á erfitt með að
framkalla sinn besta
leik þegar aðrir eru að
horfa á
 Hefur litla trú á
eigin getu í keppnum
 Hugsar of mikið
um álit annarra
 Þjáist af kvíða/
áhyggjum fyrir keppn-
ir og einnig í keppnum
 Upplifir minnkandi áhugahvöt
 Glímir við lágt sjálfsálit
 Tengir sjálfsálit sitt beint við
keppnisárangur
 Missir einbeitingu í keppnum
 Lætur utanaðkomandi truflanir
hafa of mikil áhrif á sig í keppnum
 Á erfitt með að stjórna tilfinn-
ingum sínum
 Á erfitt með að ná sömu
frammistöðu á æfingum og/eða í
keppnum þó svo að líkaminn sé
kominn í lag eftir meiðsli
 Setur of mikla pressu á sig í
keppnum
 Er með neikvætt sjálfstal
 Hefur óraunhæf markmið
 Óttast mistök
 Þjáist af fullkomnunaráráttu
Það virðist oft
gleymast hversu mik-
ið álag er á börnum
og unglingum í dag
sem eru að æfa í
keppnishópi (og
stundum meira en
eina íþrótt). Fyrir ut-
an hið mikla lík-
amlega álag sem
fylgir stífum æfing-
um, þá er einnig and-
legt álag sem fylgir kröfum og
væntingum. Það gleymist hversu
stressandi það er fyrir ungt íþrótta-
fólk þegar þau færast upp um styrk-
leikaflokk innan síns félags (t.d. úr
B-flokki upp í A-flokk eða úr A-
flokki upp í Meistaraflokk). Þetta er
eitthvað sem ungir íþróttamenn
geta hæglega lent í miklum erf-
iðleikum með bæði á æfingum og í
keppnum.
Fyrir utan álagið sem fylgir
breyttum aðstæðum, þá upplifa
krakkar og unglingar stundum þá
tilfinningu að þurfa að ná árangri í
keppnum til að fá hrós og/eða við-
urkenningu foreldra. Sú hugsun að
þurfa að „réttlæta“ útgjöld foreldra
getur líka komið upp, þar sem það
er langt því frá ókeypis að vera í
keppnishópi með tilheyrandi kostn-
aði (æfingagjöld, útbúnaður, keppn-
isgjöld og ferðalög).
Við verðum að hafa hugfast að
ungt íþróttafólk er með mjög tak-
markaða reynslu og er mjög mis-
munandi hvað varðar andlega
hörku. Það er því gríðarlega mik-
ilvægt fyrir foreldra/aðstandendur
og þjálfara að bjóða upp á andlegan
stuðning til að takast á við álagið og
hjálpa því að ná fram sínu besta
bæði á æfingum og í keppnum. Það
verður ekki gert eingöngu með því
að taka fleiri armbeygjur, hraðari
spretti, og hærri hopp á æfingum.
Einstaklingar þurfa að geta tekist á
við mistök/ósigra til að nota þau sem
stökkpall til að ná árangri.
Einn helsti munurinn (en að sjálf-
sögðu ekki sá eini) milli þeirra
íþróttamanna sem ná árangri og
þeirra sem ná ekki árangri, er and-
legi þátturinn. Hvernig bregst við-
komandi við álagi (á æfingum og/eða
í keppnum)? Tekur viðkomandi
gagnrýni vel? Hvernig er andlegi
undirbúningurinn fyrir keppni? Er
ótti/kvíði/spenna/tilhlökkun? Hvern-
ig er markmiðasetningin, bæði
skammtíma og langtíma?? Öll þessi
atriði eru tekin fyrir í hugarþjálfun
og tel ég að flestir einstaklingar í
íþróttum og þá sérstaklega krakkar
og unglingar, þurfi að íhuga hvort sá
þjálfunarþáttur sé jafn sterkur og
hann gæti verið.
Vannstu?
Eftir Ástvald Frí-
mann Heiðarsson
Ástvaldur Frímann
Heiðarsson
»Krakkar og
unglingar í
keppnishópum
eru að glíma við
mikið meira álag
en margir gera
sér grein fyrir.
Höfundur er íþróttasálfræðiráðgjafi.
afrekpsych@gmail.com
Afstaða sérhvers
manns til tilverunnar
er einstök líkt og
fingrafar og gena-
mengi. En í árþús-
undir hafa ein-
staklingar með
nægilega líka afstöðu
bundist samtökum í
lífsskoðunar-, trúar-
eða stjórnmálahópum
til þess að auka vægi
skoðana sinna í krafti fjöldans.
Í lýðræðissamfélagi nútímans
eru allir jafnir og hverjum og ein-
um tryggð mannréttindi, m.a.
réttur til stjórnmálaþátttöku.
Sagt er að tímarnir breytist og
mennirnir með og líklega á þetta
ekki síst við um undanfarin ár og
áratugi. En á sama tíma og holl-
usta íslenskra kjósenda við hefð-
bundna stjórnmálaflokka hefur al-
mennt minnkað og hreyfanleiki
kjörfylgis aukist vekur það athygli
að kjarnafylgi Sjálfstæðisflokksins
hefur lengi haldist nokkuð stöð-
ugt, líklega um 25%.
Því er eðlilegt að spurt sé hvaða
öfl nái að sameina svo mikinn
fjölda einstaklinga undir eina
stjórnmálastefnu, sem eðlilega
krefst þó mikilla málamiðlana af
verulegum hluta þessa stóra hóps.
Spurningunni verður ekki svar-
að hér en þess í stað vakin athygli
á alvarlegu misgengi í skipulagi
og uppbyggingu Sjálfstæðisflokks-
ins, misgengi sem áratugum sam-
an hefur haft mjög neikvæð sam-
legðaráhrif á íslenskt samfélag
ásamt viðvarandi misvægi at-
kvæða í kosningum til Alþingis.
Frá 1944 hefur Sjálfstæðisflokk-
urinn átt aðild að ríkisstjórnum í
um 80% lýðveldistímans og þar af
átt forsætisráðherra í um 57%
tímabilsins. Á sama tíma hefur
flokkurinn stjórnað Reykjavík-
urborg í um 75% lýðveldistímans.
Hann er því langöflugasta mót-
unarafl í nútímasögu Íslendinga,
hvort heldur er til góðs eða ills.
Landsfundir Sjálfstæðisflokks-
ins móta stefnuna. Í skipulags-
reglum flokksins (sjá
heimasíðuna xd.is)
segir m.a. í 9. gr.:
„Landsfundur skal í
aðalatriðum skipaður í
samræmi við tölu
sjálfstæðiskjósenda í
kjördæmum lands-
ins …“ Þannig fái
hvert kjördæmi þrjá
fulltrúa fyrir hverja
200 kjósendur flokks-
ins og hvert sjálfstæð-
isfélag þrjá fulltrúa.
Landsbyggðaröfl
tóku í sínar hendur allt vald á
landsfundum á síðari hluta 20. ald-
ar með því einfaldlega að fjölga
sjálfstæðisfélögum á landsbyggð-
inni. Þau eru nú a.m.k. 127 á móti
39 félögum á höfuðborgarsvæðinu,
sem þar með eru í raun áhrifalaus.
Þannig var farið á svig við
helstu skipulagsreglu Sjálfstæð-
isflokksins og þá sjálfsögðu meg-
inreglu lýðræðisins að kjörfylgi í
kjördæmum landsins ráði alfarið
skipan í helstu valdastofnun
flokksins.
Vegna áhrifaleysis hefur lands-
fundarsókn höfuðborgarbúa auk
þess verið dræm en landsbyggð-
arbúar á hinn bóginn duglegir að
mæta enda líta margir þeirra á
landsfund flokksins sem eins kon-
ar uppskeruhátíð.
Landsbyggðaröfl ráða því öllu
um stefnumótun á landsfundum
þótt 65% atkvæða flokksins falli
að jafnaði á höfuðborgarsvæðinu.
Ákvarðanir landsfunda eru bind-
andi fyrir ríkisstjórnir, þingmenn
og borgarfulltrúa flokksins.
Þetta skýrir ekki eingöngu
borgarfjandsamlega afstöðu Sjálf-
stæðisflokksins í svokölluðu flug-
vallarmáli og afstöðu til fjárveit-
inga á höfuðborgarsvæðinu heldur
t.d. einnig heimóttarlega stefnu
hans í Evrópumálum, sbr. nýlegan
klofning Viðreisnar (Brexit-Trump
Syndrome).
Annaðhvort hefur stjórn Sjálf-
stæðisflokksins áratugum saman
flotið sofandi að feigðarósi ásamt
sjálfstæðiskjósendum á höfuðborg-
arsvæðinu eða vísvitandi vanrækt
að tryggja að landsfundur sé skip-
aður í samræmi við tölu sjálfstæð-
iskjósenda í kjördæmum landsins.
Líklega gera mjög fáir sjálf-
stæðiskjósendur á höfuðborg-
arsvæðinu sér grein fyrir þessum
kerfisgalla og þeim afleiðingum
hans að flokkurinn þeirra vinnur
sjálfkrafa og kerfisbundið gegn
víðtækum almannahagsmunum
íbúa á höfuðborgarsvæðinu, m.a. í
skipulags- og samgöngumálum.
Á Landsfundi 2001 bar greinar-
höfundur upp tillögu til sam-
þykktar um brotthvarf flug-
starfsemi úr Vatnsmýri. Þá risu
landsbyggðarfulltrúar, meirihluti
landsfundarfulltrúa, úr sætum og
þokuðust ógnandi nær sviðinu í
Laugardalshöll.
Þáverandi framkvæmdastjóri
Sjálfstæðisflokksins bjargaði
flutningsmanni úr pontu og krafð-
ist þess að fallið yrði frá tillögunni
því flokksstjórn tæki málið til um-
fjöllunar. Það gerðist að sjálf-
sögðu ekki og í kjölfarið gekk
greinarhöfundur úr flokknum.
Með hliðsjón af víðtækum og
langvarandi áhrifum á stefnu og
stjórnun íslenska ríkisins og höf-
uðborgar Íslands er ljóst að inn-
byggður kerfisgalli í stefnumót-
unar- og ákvarðanakerfi
Sjálfstæðisflokksins er ekki einka-
mál flokksmanna og kjósenda
hans.
Að mati greinarhöfundar væri
það vel til fundið hjá hugsandi
sjálfstæðiskjósendum á höfuðborg-
arsvæðinu að gefa flokknum sín-
um frí uns tekist hefur að ráða bót
á umræddum kerfisgalla.
Kæru sjálfstæðismenn
Eftir Örn
Sigurðsson
Örn Sigurðsson
» Það væri vel til fund-
ið hjá hugsandi sjálf-
stæðiskjósendum á höf-
uðborgarsvæðinu að
gefa flokknum frí uns
ráðin hefur verið bót á
umræddum kerfisgalla.
Höfundur er arkitekt og stjórnar-
maður í Samtökum um betri byggð.
arkorn@simnet.is
Yfirgengilegt magn
af plastúrgangi og
öðru rusli fýkur óheft
og athugasemdalítið
frá fyrirtækjum og
einstaklingum um
höfuðborgarsvæðið,
stefnir til hafs sem
plastmengun og ógnar
lífríkinu. Enginn þarf
lengur að efast um
þann skaða sem plastmengun í hafi
veldur.
Samtök á borð við Landvernd og
Bláa herinn o.fl. hafa lengi barist
gegn plastmengun en hins vegar hef-
ur mengunin aukist ár frá ári og aldr-
ei verið eins mikil og nú.
En hvaðan kemur þetta plast og
aftur plast sem öllu venjulegu fólki
blöskrar að sjá úti á víðavangi, vafið
utan um tré og gróður, liggjandi í
fjörum eða í hvalsmaga?
Fyrst má nefna starfsemi fyrir-
tækja sem ekki virðast hafa neinn
hvata til bættrar umgengni og
ábyrgðar með því að hefta fok á sorpi
frá starfsstöðum sínum. Dæmigert er
að ógnarstórar plasteðjur fjúki
óhindrað frá lóðum fyrirtækja – og
ekki er að sjá að stjórnendur þessara
fyrirtækja þurfi að fara eftir neinum
ákveðnum reglum sem hindra þessa
mengun. Í öðru lagi er það sorp frá
almenningi sem á sömuleiðis greiða
leið úr yfirfullum sorptunnum þegar
hvessir. Þegar allt þetta sorp sleppur
frá fyrirtækjum og almenningi vaxa
verkefnin fyrir nýja grasrót hér-
lendis, plokkara, sem hafa tínt rusl úr
borgarlandi og náttúru í tonnatali að
undanförnu. Það magn sem fólki
tekst að krækja í er þó aðeins brot af
því sem sleppur og endar sem meng-
un í lífríkinu, okkur öllum til tjóns.
Plokkbylgjan er frábært sjálfsprottið
fyrirbæri, en án mótframlags frá ríki
og sveitarfélögum sem miðar mark-
visst að því að breyta hegðun almenn-
ings og fyrirtækja gagnvart umhverf-
inu verða plokkararnir aldrei annað
en Don Kíkótar nútímans. Nauðsyn-
legt er að koma í veg fyrir fok á sorpi
og hér þarf að setja skýrar reglur um
frágang á sorpílátum þannig að ekki
geti stafað af þeim mengun. Einnig
þarf að setja byggingar- og þjónustu-
iðnaði reglur sem miða að sama
marki. Í þessum reglum þurfa að
vera sektarúrræði og virk eftirfylgni
með þeim.
Ekki síst verður ríkið að marka
stefnu gegn framleiðslu á sorpi, eink-
um plastúrgangi. Staðreynd er að
framleiðsla plasts hefur aukist og
hana þarf markvisst að minnka – og
helst stöðva.
Við sætum alvarlegri mengunar-
árás og það er stjórnvalda að setja lög
og reglur til að vernda okkur gegn
henni. Eigi síðar en núna.
Eftir Björgu Fríði
Elíasdóttur og
Örlyg Stein
Sigurjónsson
Rusl Ártúnshöfðinn mengaður plasti er ekkert einsdæmi í borgarlandinu.
»Nauðsynlegt er að
koma í veg fyrir fok
á sorpi og hér þarf að
setja skýrar reglur um
frágang á sorpílátum
þannig að ekki geti staf-
að af þeim mengun.
Höfundar eru leiðsögumenn.
happors@gmail.com
Örlygur Steinn
Sigurjónsson
Björg Fríður
Elíasdóttir
Stöðvið þessa mengunarárás
Ljósmynd/Björg Fríður Elíasdóttir