Verslunartíðindi - 01.08.1935, Qupperneq 23

VERSLUNARTÍÐINDI
99
Landsbankinn og landbúnaðurinn.
Eftir Metúsalem Stefánsson, fyrv. búnaðarm.stj.
Það munu flestir viðurkenna nú á dög-
um, að lífæðar atvinnuvega hverrar þjóð-
ar liggi að verulegu leyti gegnum peninga-
stofnanir hennar, banka og sparisjóði,
enda hefir reynslan sýnt þetta áþreifan-
lega, einnig hjer á landi. Það er og al-
kunnugt, að atvinnuvegir íslendinga tóku
litlum breytingum eða stakkaskiftum öld-
um saman, og að ýmsu leyti hnignaði þeim,
þegar aldirnar liðu, frá því sem áður hafði
verið. Þúsund fyrstu ár íslandsbygðar var
landbúnaðurinn, í sambandi við fiskiveið-
ar, aðalatvinnuvegur landsmanna, ásamt
heimilisiðnaði, og í lok þúsund ára ábúðar
í landinu, var svo fjarri því, að farið væri
að stunda búskapinn á grundvelli ræktun-
ar, að ýms náttúrugæði landsins höfðu þá
einmitt gengið til þurðar og sum til stórra
muna, eins og skógarnir og veiði í ám og
vötnum. Kornyrkja, sem áður hafði verið
hjer einhver, var lögð niður, og fleira
mætti nefna, sem horfði til hnignunar.
Þjóðhátíðin og þjóðhátíðargjöfin: stjórn-
arskráin, ásamt þeirri sjálfstæðisbaráttu
og þjóðernisvakningu, sem haldið var uppi
alla 19. öldina, vakti þjóðina til skýrari
meðvitundar um sjálfa sig. Fyrst, lengi
vel, hugsaði allur fjöldinn þó ekki hærra en
að feta í spor feðranna frægu, lengra fanst
mönnum ekki verða komist. En smátt og
smátt fóru menn, óljóst þó, að fá eitthvert
hugboð um það, að tímarnir heimtuðu
meira en þetta, en höfðu þó lengi vel onga
eða aðeins veika og óljósa von um það að
lengra yrði komist.
Eitt merki þeirrar þjóðarvakningar og
framtíðarvona, sem þjóðhátíðinni fylgdi,
er stofnun Landsbanka íslands 1885, og
hann er stofnaður í þeim tilgangi, að
greiða fyrir peningaviðskiftum í landinu
og styðja að framförum atvinnuveganna.
En það sýnir, hversu smá þjóðin var þá,
að stofnfjeð er einar 10 þús. krónur og
„vinnufjoð" hálfrar miljón króna lán úr
landssjóði.
Um þessar mundir lifa enn nálega %
hlutar landsmanna á landbúnaði, og hefði
því mátt búast við, að mestur hluti af láns-
fje bankans gengi til hans, en reyndin varð
þó ekki sú, enda var landbúnaðurinn þá og
lengi síðan rekinn þannig, að hann þurfti
á litlu lánsfje að halda. Og yfirleitt er land-
búnaðurinn þannig í eðli sínu, að hann er
sjálfbyrgari atvinnuvegur en flestir aðrir,
og „spekúlationir", reistar meira og minna
á lánsfje, eru þar minni en í mörgum öðr-
um atvinnugreinum. Það hefir þess vegna
verið svo alla þá tíð, sem Landsbankinn
hefir starfað, eða s.l. 50 ár, að lítill hluti
af veltufje hans hefir verið í landbúnaðin-
um. 1 þessu felst ekki það, að þeir, sem
ráðstafað hafa fje bankans, hafi vísvitandi
afskift landbúnaðinn í lánveitingum, en
eftirspurnin hefir löngum verið lítil, og
þegar hún fór verulega að vaxa, eins og
hún hefir gert einkanlega síðasta áratug-
inn, þá komu hjer aðrar lánsstofnanir til
sögunnar, þ. e. Ræktunarsjóðurinn og síð-
ar Búnaðarbankinn, sem var ætlað það að
veita lán eingöngu til landbúnaðar.
Hinu verður þó sennilega ekki neitað,
að í lögum Landsbankans, eins og þau hafa
verið á hverjum tíma, hafi of lítið tillit
verið tekið til sjerstöðu landbúnaðarins um
möguleika fyrir því að geta notað sjer láns-
fje, með góðum árangri, eða til þeirra
trygginga — jarðarveðanna — sem hann
hefir að bjóða fyrir sínum lánum.
Það, sem hjer er sagt um það, að land-
búnaðurinn hafi notað eða notið hlutfalls-