Morgunblaðið - 13.06.2018, Page 24

24 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 13. JÚNÍ 2018
✝ Rita PriggeHelgason
fæddist 9. ágúst
1938 í Kiel í Þýska-
landi. Hún lést á
Heilbrigðisstofnun
Suðurnesja 29. maí
2018. Rita var dótt-
ir hjónanna Sophie
Dorotheu Marg-
arethu Prigge,
fædd Jungjohann,
og Walters Gustav
Prigge. Þau eignuðust þrjú
börn, Susanne og Egon, bæði
látin, yngst var Rita. Rita kom
til Íslands 1958 í heimsókn til
systur sinnar, sem hafði komið
til landsins upp úr seinni heims-
styrjöldinni til að sækja vinnu
hér á landi. Rita giftist 10. júlí
námsárum. Synir Ritu og Val-
bergs eru Reynir, Haraldur og
Ívar. Elstur er Reynir, kvæntur
Unu Steinsdóttur og dætur
þeirra eru Stefanía og Sóley.
Haraldur er kvæntur Þóru
Björgu Einisdóttur og börn
þeirra eru Gustav Helgi og Ríta
Kristín Prigge. Gustav er
kvæntur Kristínu Hjartardóttur
og eiga þau dæturnar Esther
Júlíu, Þóru Vigdísi og Freyju
Kristínu. Yngstur er Ívar,
kvæntur Önnu Birgittu Geir-
finnsdóttur og börn þeirra eru
Finnur Guðberg og Guðbjörg
Sofie.
Rita var alla tíð virk í félags-
málum og lét sig varð hin ýmsu
mannúðarmál, bæði hjá Rauða-
krossinum og Hjálpræðishern-
um, ásamt því að syngja í kór.
Starfaði hún einnig í kvenfélag-
inu og sótti fundi hjá Alanon.
Útför Ritu fer fram frá Kálfa-
tjarnarkirkju í dag, 13. júní
2018, og hefst athöfnin klukkan
13.
1960 Pétri Valberg
Helgasyni, skipa-
smíðameistara, f. 6.
júlí 1939 frá Vogum
á Vatnsleysu-
strönd, þar sem þau
bjuggu fyrstu hjú-
skaparár sín. Árið
1969 fluttist fjöl-
skyldan til Kiel í
Þýskalandi, þar
sem Valberg starf-
aði við skipa-
smíðar, Rita var sjálf með
sveinspróf í klæðaskerasaum.
Árið 1971 flutti fjölskyldan svo
til Íslands aftur og settist að í
Keflavík, þar sem þau bjuggu
alla tíð síðan, ef frá er talið
tímabil sem þau fylgdu sonum
sínum til Danmerkur á þeirra
Í dag kveðjum við mömmu
sem kom til Íslands 1958, það átti
að verða stutt heimsókn til syst-
ur hennar, en örlögin voru ráðin.
Hún kynntist pabba og ól þrjá
syni, eignaðist sex barnabörn og
þrjú langömmubörn. Það hefur
þurft kjark og þor að yfirgefa
heimaland sitt Þýskaland, tvítug
og stíga á skipsfjöl til framandi
lands.
Mamma var fljót að læra ís-
lensku, ég man ekki eftir að hafa
talað eitt orð í þýsku fyrr en við
fluttum til Þýskalands árið 1969
og bjuggum þar í tvö ár – en þá
skiptum við yfir í þýsku á einum
mánuði og töluðum ekki orð á ís-
lensku fyrr en við fluttum aftur
heim. Árin í Þýskalandi voru
skemmtileg og einstaklega gam-
an að kynnast frændfólki okkar
þar. Þar sáum við allskonar
ávexti í fyrsta sinn og kynntumst
nýjum matarvenjum.
Amma mín í þýskalandi lifði
tvær heimsstyrjaldir og lærði því
að lifa við kröpp kjör undir
sprengjuregni Breta, var passa-
söm og kunni að fara vel með.
Hún fór oft með okkur strákana
út í skóg að tína sveppi sem hún
síðan matreiddi af mestu list – en
við harðneituðum að bragða á
góðgætinu. Þegar ég hugsa til
baka, þá fæ ég vatn í munninn, sé
eftir að hafa aldrei bragðað á
sveppaveislunni hennar ömmu.
Úr því við vildum ekki sveppina
hennar þá vildi hún vita hvað
væri í uppáhaldi hjá okkur – litlu
Íslendingunum hennar. Svið
sögðum við. Hvað er svið? spurði
amman, þá komin á sjötugsald-
urinn.
Við sögðum henni það og hún
hristi höfuðið. Áður en við viss-
um vorum við komnir í heimsókn
til slátrarans og hún að panta
sviðahausa, reyndar ósviðna, en
hún ætlaði að svíða þá sjálf á
gaseldavélinni í eldhúsinu.
Komdu í næstu viku, frú Prigge,
sagði slátrarinn. Svo leið vikan
og amma fór til slátrarans og
fékk hjá honum stóran þungan
innpakkaðan pakka sem hún
dröslaði heim. Þegar svo amma
rífur umbúðapappírinn, kemur í
ljós að slátrarinn hafði eitthvað
misskilið hana – því í stað rollu-
hausa horfðum við í glyrnurnar á
nautshaus. Mikið var hlegið að
þessu – en sá hlær best sem síð-
ast hlær, því amma lét okkur
borða hausinn án þess að láta
okkur vita fyrr en hann hafði
verið étinn upp til agna.
Mamma ólst upp í stríðshrjáðu
Þýskalandi og það þurfti alltaf að
vera fullt hús matar. Hún stríðól
okkur – vakti til skóla með
smurðu brauði og heitu súkku-
laði – sem gerði það að verkum
að við vorum hálf sofandi fyrstu
tíma dagsins. Litla húsið okkar
að Klapparstígnum var alltaf op-
ið og þar máttu allir koma inn að
„leika“ og ekki óalgengt að allt
hverfið kom á drekkutímum í ný-
bakaða jólaköku.
Ekki setti hún út á það þótt
byggður væri risastór dúfnakofi
á lóðinni, eða þegar við rifum
skellinöðruvélar í sundur á her-
bergisgólfinu.
Þegar stelpurnar okkar hófu
grunnskólanám, neituðu þær að
vera í frístund eftir skóla.
Mamma kom þá heim og var
þeim innan handar og sá að sjálf-
sögðu um drekkutímann, kenndi
þeim að prjóna og ýmislegt fönd-
ur sem mamma var einstaklega
handlagin við, líkt og tengda-
mamma, en báðar voru þær
skírnarvottar tvíburadætra okk-
ar.
Hvíl í friði, elsku mamma.
þinn sonur,
Reynir.
Þegar ég hugsa til baka þá er
margt sem kemur upp í hugann.
Mamma hafði mikið umburð-
arlyndi gagnvart okkur bræðr-
unum en ýmislegt var brallað á
okkar uppvaxtarárum. Mér er
minnisstætt atvik frá því við átt-
um heima á Klapparstígnum í
Keflavík. Það voru einu sinni
gestir hjá mömmu og þau sátu
inni í eldhúsi en voru að undra
sig á mótorolíulyktinni inn í hús-
inu. Mamma sagði að strákarnir
væru að rífa í sundur mótorhjóla-
mótorinn í herberginu sínu en
það væri allt í lagi því að þeir
væru þá ekkert að gera af sér á
meðan.
Sumarið 2014 fórum við öll
stórfjölskyldan, mamma, pabbi,
við bræðurnir og fjölskyldur
okkar á æskuslóðir mömmu til
Kiel í Þýskalandi. Við leigðum
okkur stórt hús í eina viku og átt-
um góðan tíma þar sem rifjuð
voru upp æskuárin hennar
mömmu, hvar hún bjó sem barn
og hvar við fjölskyldan bjuggum
þegar við áttum heima í Þýska-
landi. Við buðum þýskum ætt-
ingjum í grillveislu og náðum að
styrkja böndin á milli okkar.
Þessi ferð var okkur sem fjöl-
skyldu gríðarlega mikilvæg og
þarna náði mamma og koma arf-
leifð sinni áfram. Í kjölfarið hef-
ur frændfólk okkar komið í heim-
sókn til Íslands auk þess sem við
erum í reglulegum samskiptum í
gegnum samskiptamiðla.
Mér er minnisstætt að þegar
við vorum að skoða æskuslóðir
mömmu og stóðum við hliðina á
neðanjarðarbyrginu sem hún
hafði nokkrum sinnum farið í
sem lítið barn og setið í myrkri,
raka og hávaða og ríghaldið fast í
höndina á mömmu sinni hrædd
og óttaslegin. Þetta var svaka-
lega mikil lífsreynsla fyrir hana
að alast upp á stríðsárunum.
Henni leið virkilega illa þar sem
við stóðum fyrir framan dyrnar
að neðanjarðarbyrginu sumarið
2014 og maður sá það á látbragði
henni hvað þetta höfðu verið erf-
iðir og átakanlegir tímar. Upp-
vaxtarárin í Þýskalandi mörkuð
hana sem persónu en hún fædd-
ist við upphaf seinni heimstyrj-
aldarinnar.
Hún var ótrúlega dugleg, út-
sjónarsöm, hagsýn húsmóðir
sem hugsaði vel um okkur bræð-
urna bæði í fæði og klæði.
Við fjölskyldan höfum blásið í
hænuegg með ömmu Ritu, málað
þau og notað sem skraut á pásk-
unum. Börnin hafa mjög gaman
af þessari hefð. Auk þess kom sú
hefð að fela páskaeggin frá henni
og er það hápunktur páskanna að
leita að páskaeggjum, helst úti ef
veður leyfir.
Síðast en ekki síst er það Stol-
len, þýska jólabrauð sem
mamma hefur bakað frá því við
munum eftir okkur. Hún kenndi
Önnu að baka þetta fyrir mörg-
um árum og hefur það verið bak-
að árlega síðast liðin ár og fyrir
síðustu jól var hún með Önnu og
börnunum að baka Stollen og
höfðu allir gaman af. Þetta er
hefð sem við munum flytja áfram
en Finnur er þegar búinn að
læra að baka Stollen.
Síðustu ár fórum við oft með
börnin til mömmu og áttum við
góðan kaffitíma með henni. Við
komum við í bakaríinu og náðum
í brauð og bakkelsi og áttum
góða stund með ömmu Ritu. Oft-
ast endaði heimsóknin með því
að ég lagðist í sófann og sofnaði á
meðan amma Rita spilaði og
spjallaði við börnin. Þetta eru
ótrúlega dýrmætar stundir fyrir
okkur öll og börnin voru vel
tengd ömmu sinni.
Guð geymi þig, elsku mamma.
Þinn sonur,
Ívar.
Mamma mín, Rita Prigge, var
fædd í Kiel í Þýskalandi 9. ágúst
1938. Hún átti tvö eldri systkini,
Susanne sem kom til Íslands
fljótlega eftir stríð og Egon sem
bjó í þýskalandi. Þau eru bæði
látin.
Afi minn Gustav Prigge lést í
lok striðsins. Úps! ég ætlaði að
fara að hringja í mömmu og
spyrja hana hvaða ár afi dó.
Mamma lést á Heilbrigðisstofn-
un Suðurnesja 29. maí sl. eftir
erfið en sem betur fer stutt veik-
indi. Mamma kom til Íslands
1958 til að heimsækja Sanný
systur sína og fór að vinna í
frystihúsinu í Vogum á Vatns-
leysuströnd. Þar kynnist hún
pabba mínum, Valbergi Helga-
syni. Fljótlega náðu hugar þeirra
saman og þau stofnuðu fjöl-
skyldu að Hafnargötu 22 í Vog-
um. Börn þeirra urðu þrjú, hvert
á fætur öðru, Reynir elstur, f.
1960, svo ég, Haraldur, í miðju, f.
1962, og svo Ívar yngstur f. 1963.
Hún var alin upp af ömmu Sop-
hie í þýskalandi sem var ekkja
með þrjú börn. Amma var harð-
dugleg, ákveðin og ljúf kona sem
mótaði mömmu vel. Með hennar
bakgrunn leit mamma á heimilið
sem sitt verkefni og pabbi átti að
skaffa. Hún hélt vel utan um
okkur bræðurna sem var þó
nokkur vinna, þó örugglega mest
að passa villinginn í miðjunni.
Mamma var alltaf til staðar fyrir
okkur. Hún saumaði á okkur
flest öll föt, prjónaði vettlinga,
peysur og húfur. Við þurftum
aldrei að skræla kartöflur,
smyrja brauð eða vaska upp.
Hún var viss um að við myndum
brjóta matarsellið hennar ef við
tækjum upp á því að vaska upp.
Hún leit alltaf á það sem sitt
hlutverk að passa og hugsa um
strákana sína. Mamma ólst upp
við mikla fátækt og sult. Þegar
ég segi sult þá erum við stödd í
Þýskalandi í stríði og eftir stríð.
Það var ekki til matarbiti svo
dögum skipti. Með þetta í veg-
arnesti sá hún alltaf til þess að
heima var alltaf nóg til af mat.
Frystikistan hennar var alltaf
full og er enn. Hún sór þess heit
að hún og hennar fólk skyldi ekki
svelta. Mamma var harðákveðin
við okkur og það veitti sko ekki
af. Þegar ég var polli og ætlaði að
hlaupa út að spila fótbolta, bað
hún mig að fara út í búð að kaupa
einn pott af mjólk. Ég sagði
henni að ég ætlaði út í fótbolta og
skyldi gera það á eftir. „Á eftir?,
nei, þú ferð núna og leikur þér á
eftir“ sagði hún. Það tók minni
tíma að stökkva út í búð en að
hlusta á ræðuna ef maður nennti
ekki. Mamma frestaði því ekki til
morguns sem hægt var að gera í
dag. Ef maður bað mömmu um
greiða var alltaf svarið fyrst já og
svo hvað. Á seinni árum þegar
hún þurfti ekki að passa uppá
okkur strákana, voru það barna-
börnin sem eru sex og barna-
barnabörnin sem eru þrjú. Gust-
av Helgi Haraldsson var elstur
og í fjórtán ár eina barnabarið.
Hún leit alltaf á hann sem fjórða
strákinn sinn. Hún eignaðist
nöfnu 1997, Rítu Kristínu Har-
aldsdóttur Prigge. Hún var fé-
lagi í kvenfélagi, Rauða krossin-
um, Hjálpræðishernum og
kórastarfi. Ég er afskaplega
stoltur af uppruna mínum. Þess-
ari þýsku nákvæmni, eljusemi og
að fresta því ekki til morguns
sem hægt er að gera í dag.
Takk, elsku mamma, fyrir mig
og mína. Guð geymir þig á góð-
um stað.
Þinn miðju sonur,
Haraldur.
Elsku Rita tengdamamma
mín er fallin frá, allt of snemma,
eftir veikindi síðastliðinna mán-
aða.
Rita tók vel á móti mér þegar
ég kom inn í fjölskylduna og hef-
ur alla tíð reynst mér vel. Hún
var góð kona, hæfileikarík hand-
verkskona, góðhjörtuð og þrjósk
en mikil fjölskyldukona og var
stolt af sínu fólki. Það var gott að
leita til hennar varðandi hvers
kyns hannyrðir því hún hefur
prófað ýmislegt og slík vinna lá
vel fyrir henni. Einnig kenndi
hún mér að gera Stollen sem er
þýskt jólabrauð og er það mik-
ilvæg jólahefð hjá okkur að baka
og borða Stollen á aðventunni.
Hún hafði mjög gaman af barna-
börnunum og ég er ofboðslega
þakklát fyrir gott samband henn-
ar við börnin okkar Ívars, Finn
Guðberg og Guðbjörgu Sofie.
Mikið var um stríðni og skot á
milli hennar og Finns og hefur
verið mjög gaman að fylgjast
með þeim en þau elskuðu að
stríða hvort öðru. Rita á þrjá
stráka sem allir eru sköllóttir og
hefur hún oft í gríni skammast
yfir því að strákarnir hennar
skuli ekki hafa hár. Hún laumaði
oft inn í herbergi til Ívars upp-
lýsingum um krem og ýmsar
leiðir til að halda hárinu eða fá
nýtt hár en hann hafði engan
áhuga á því. Finnur sonur okkar
fór að safna hári fyrir þremur ár-
um síðan og var komin með mjög
sítt hár en hann greiddi það yf-
irleitt í snúð. Amma hans var nú
ekki hrifinn af því að hann væri
með svona sítt hár, eins og
stelpa, og var alltaf að spyrja
hann hvort hann ætlaði ekki að
klippa sig. Hann var ekkert á
leiðinni að gera það en hún sagði
við hann að hann yrði að gera
það áður en hann myndi ferma
sig því annars myndi hún ekki
koma í ferminguna. Hann hélt nú
ekki, hann ætlaði ekki að klippa
sig. Hún sá eftir því sem mán-
uðirnir liðu að þetta væri ekki að
ganga hjá henni en hélt áfram að
skjóta á hann og sagði, „ok ég
skal koma í ferminguna en ég
verð á aftasta bekk“. Auðvitað
var þetta allt í skemmtilegu gríni
en mér fannst sniðugt hvað hún
var ósátt við hárleysi drengjanna
sinna og of mikið hár hjá barna-
barninu. Finnur fermdist 12. maí
síðastliðinn og erum við fjöl-
skyldan afskaplega þakklát fyrir
að Rita skyldi ná að eyða deg-
inum með okkur. Finnur fór í
greiðslu til Elínar systur um há-
degi á fermingardaginn og kom
okkur öllum að óvörum með stutt
hár heim. Hann ákvað að gleðja
ömmu sína með því að klippa
hárið stutt fyrir ferminguna.
Takk, Rita mín, fyrir allt,
Þín tengdadóttir,
Anna Birgitta.
Athvarf hlýtt við áttum hjá þér,
ástrík skildir bros og tár.
Í samleik björt, sem sólskinsdagur
samfylgd þín um horfin ár.
Fyrir allt sem okkur varstu
ástarþakkir færum þér.
Gæði og tryggð er gafstu,
í verki góðri konu vitni ber.
Aðalsmerkið: elska og fórna
yfir þínum sporum skín.
Hlý og björt í hugum okkar
hjartkær lifir minning þín.
(Ingibjörg Sigurðardóttir)
Nú kveð ég þig, elsku tengda-
mamma, með söknuði og þakk-
læti fyrir samfylgdina.
Þín tengdadóttir
Þóra Björg (Didda).
Rita tengdamamma er látin,
kvaddi, þegar angan gróðurs,
moldar og litir blóma voru komn-
ir í skrúða. Blóm og fallegir garð-
ar voru alltaf í uppáhaldi hjá Ritu
og ætli henni tengdamömmu hafi
nú ekki fundist litirnir gráir og
gróðurinn lítill þegar hún kom
fyrst til Íslands 1958 til að heim-
sækja systur sína sem hafði þá
komið í hópi annarra kvenna frá
Þýskalandi í kringum 1950. Þetta
var á þeim tíma þegar skortur
var á vinnuafli í sveitum landsins,
margir farnir að sækja vinnu í
Reykjavík og nágrenni á miklum
uppbyggingartíma í sögu Ís-
lands. Þá var dugnaður og
áræðni þessara kvenna okkur
mikilvægur.
Það er margs að minnast þessi
30 ár sem við Rita höfum þekkst.
Sérstaklega ber að nefna heim-
sókn okkar fjölskyldunnar til
heimahaga Ritu, Kiel, sumarið
2014. Tekið var á leigu stórt hús í
fallegum sveitabæ og myndar-
legt ættarmót haldið fyrir henn-
ar fjölskyldu og niðja í Þýska-
landi. Þetta var yndisleg stund
sem við geymum nú í minning-
unni.
Ekki fyrir mörgum árum fékk
Rita sinn íslenska ríkisborgara-
Rita Prigge
Helgason
Mágkonu minni
kynntist ég fyrst
átta ára gömul þeg-
ar hún var ráðskona
hjá okkur pabba
vetrarlangt norður í Vatnsdal í
veikindaforföllum móður minnar.
Hún hafði með sér tvær litlar
dætur sínar og Böðvars bróður
míns, tápmiklar stelpur sem ég
heillaðist strax af og þótti gaman
að leika við og hnoðast með. En
svo fluttu þau fljótlega til
Reykjavíkur og stofnuðu heimili í
kjallaranum á Ásvallagötu 16.
Það varð því vík milli vina og í
rauninni hittumst við Anna ekki
oft fyrr en ég fluttist sjálf suður
upp úr tvítugu og settist að í
næsta nágrenni við þau hjónin
sem áttu þá orðið fjögur börn. Þá
endurnýjuðust kynnin við fjöl-
skylduna, litlu frænkurnar voru
orðnar unglingar og tóku að sér
að passa elsta son minn þegar á
þurfti að halda.
Anna var einstaklega glaðvær
að eðlisfari og jákvæð mann-
eskja. Hún var af fátæku fólki
komin og var alin upp hjá vanda-
Anna
Guðmundsdóttir
✝ Anna fæddist6. febrúar
1930. Hún lést 24.
maí 2018.
Anna var jarð-
sungin 11. júní
2018.
lausum, Þórunni
Björnsdóttur og
Birni Þorsteinssyni
í Miðhópi í Vestur-
Húnavatnssýslu.
Taldi hún sig hafa
verið einstaklega
lánsama að eignast
tvær fjölskyldur í
stað einnar og hélt
mikilli tryggð við
Miðhópsheimilið
alla tíð. Hún var um-
talsgóð og æðrulaus og lét hlut-
skipti sitt aldrei smækka sig.
Mikill harmur var þó kveðinn að
fjölskyldunni þegar sonurinn
Guðmundur dó 10 ára gamall en
hann hafði átt við veikindi að
stríða. Níu árum síðar dó Böðvar,
aðeins 52 ára. Þrátt fyrir áföll
hélt Anna sínu striki, vann lengst
af á hjúkrunarheimilinu Grund
þar sem hún var vel látin enda
umhyggjusöm og ósérhlífin.
Henni þótti vænt um vinnustað-
inn sinn og hélt sambandi við
hann eftir að hún hætti störfum
og vildi fara þangað þegar hún
þyrfti að flytja úr íbúðinni sinni á
Hofsvallagötu. En vænst þótti
henni um dætur sínar og alla af-
komendurna. Sýndi hún þeim fá-
dæma alúð og umhyggjusemi og
geislaði af gleði þegar hún sagði
frá því hvað hvert og eitt þeirra
væri að fást við.
Anna fór allra sinna ferða
gangandi eða með strætó. Sýndi
hún athyglisverða útsjónarsemi í
innkaupaferðum þegar hún
handleggsbrotnaði fyrir nokkr-
um árum. Hún fór þá ekki í næsta
stórmarkað í Vesturbænum held-
ur tók strætó alla leið upp í
Kringlu og verslaði þar, fannst
ekki skipta máli þó að hún sæti
nokkrum mínútum lengur í vagn-
inum ef hún þyrfti ekki að bera
innkaupapokana langa leið fót-
gangandi. Þannig var Anna, hún
var ekki að sýta smámunina held-
ur gerði gott úr öllu. Þegar ljóst
var að þyrfti að taka af henni
annan fótinn á 88 ára afmælis-
degi hennar í febrúar sagði hún
að það væri allt í lagi, hún fengi
sér bara gervifót. Afkomendurn-
ir stóðu eins og klettaborg í
kringum hana síðustu mánuðina
þegar hvert áfallið rak annað.
Sjálf var hún full af lífsvilja og
langaði innilega til að fylgjast
með þeim lengur og prjóna vett-
linga á allar þær litlu framréttu
hendur sem teygðu sig í áttina til
langömmu.
Gengin er góð kona. Dætrun-
um Þórunni, Kristínu og Ásu og
fjölskyldum þeirra sendum við
Bjarni innilegar samúðarkveðj-
ur.
Kristín Indriðadóttir.
Elsku Anna, takk fyrir vinátt-
una og ræktarsemina.
Og allar þínar heimsóknir til
okkar á hverju sumri – vottum
dætrum og öðrum aðstandendum
okkar dýpstu samúð.
Systkinin frá Sólbakka,
Elín Ása Ólafsdóttir.