Morgunblaðið - 03.07.2018, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚLÍ 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Lengi varfornt „ör-yggishlut-
verk“ notað til að
réttlæta tilveru
„RÚV“ og þar með
hina kunnu póli-
tísku misnotkun þeirrar stofn-
unar. Þráðurinn í þeirri rétt-
lætingu er fyrir löngu orðinn
þunnur, ef ekki slitinn. En nú
kemur hvað eftir annað fyrir
að stofnunin sjálf er notuð til
að ýta undir óöryggi í landinu.
Fyrir fáeinum dögum hófst 1.
frétt í aðalfréttatíma svona:
„Formaður stjórnskipunar- og
eftirlitsnefndar Alþingis segir
ljóst að réttaróvissa verði hér
á landi vegna „landsréttar-
málsins“(!) svokallaða þar til
Mannréttindadómstóll Evrópu
kemst að niðurstöðu í málinu.
Fari svo að dómstóllinn álíti
skipan dómaranna við réttinn
ólögmæta verða dómar sem
þeir hafa kveðið upp ógildir!“
Vitnað var ítrekað í Helgu
Völu Helgadóttur: „Helga
Vala telur að alvarleg réttar-
óvissa verði í málum þar til
niðurstaða fæst í málinu.
Helga Vala segir að verði nið-
urstaða dómstólsins að dóm-
ararnir hafi verið skipaðir
ólöglega hafi það miklar afleið-
ingar: „Ef Mannréttinda-
dómstóllinn kemst að þeirri
niðurstöðu að þessir dómarar
hafi ekki verið löglega skipaðir
þá verða þeir dómar sem þeir
dómarar hafa
kveðið upp ekki
lengur í gildi.““
Um þessa fyrstu
frétt sáu þær Sig-
ríður Hagalín og
Þórhildur Þorkels-
dóttir og virtust telja óþarft að
fá nokkurn til að tjá sig af viti
um fréttina, þótt í henni hafi
ekki verið heil brú. Látið var
eins og nefndur dómstóll væri
áfrýjunardómstóll gagnvart
íslensku dómskerfi. Fullyrt
var að einhver niðurstaða
hans, sem fimbulfambað var
um, gæti ógilt endanlega ís-
lenska dóma! Ekki er fótur
fyrir því. Fréttastofan kynti
undir öryggisleysi af sam-
blandi af pólitísku ofstæki og
barnalegu þekkingarleysi.
Tveimur dögum síðar virtist
Davíð Þór Björgvinsson, fyrr-
verandi dómari við nefndan
dóm, hafa að eigin frumkvæði
komið í viðtal til að skrúfa eitt-
hvað af ruglinu til baka og
Helga Vala reyndi með rugl-
ingslegri yfirlýsingu að éta of-
an í sig hluta þvælunnar. Enn
hefur enginn boðist til að segja
af sér. Hvorki hinn óhæfi
nefndarformaður né þessir
vankunnugu og ómálefnalegu
fréttamenn. Þeir hafa ekki
heldur beðið þjóðina, sem á og
kostar fyrirbærið „RÚV“, af-
sökunar á vitleysu og hræðslu-
áróðri um alvörumál, sem ekki
var minnsta hald í.
Fréttastofa „RÚV“
er komin niður á
óboðlegt plan i
vinnslu frétta}
Yfirgengileg vitleysa
Sú var tíðin aðrýmingarsala
þótti fyllilega
gjaldgengt orð og
hægt var að láta
það sjást í búð-
argluggum kinnroðalaust þeg-
ar svo bar undir. Nú er öldin
önnur og enska tekin við eins
og sást á ljósmynd, sem birtist
í Morgunblaðinu í gær af aug-
lýsingu um rýmingarsölu í
búðarglugga í miðbænum.
Þessi búðargluggi er síður
en svo einsdæmi. Enska er
orðin mjög aðsópsmikil á skilt-
um og í auglýsingum verslana
og veitingastaða víða um land
og þá sérstaklega í miðborg
Reykjavíkur. Það er í sjálfu
sér ekki tiltökumál, enda vitað
mál að nú orðið er fjölda ferða-
manna að finna um allt land
allan ársins hring og skilj-
anlegt að verslunar- og veit-
ingamenn vilji ná til þeirra.
Hitt er hins vegar furðulegra
að ekki skuli þykja ástæða til
að nota móðurmál innfæddra.
Ekki er síður furðulegt hvað
erlend nöfn á eru orðin algeng,
sérstaklega á veitingastöðum.
Íslensk heiti á veitingastöðum
fæla ferðamenn tæplega frá og
má færa rök að því
að erlend nöfn séu
líklegri til þess.
Ein ástæðan fyrir
vinsældum Íslands
meðal ferðamanna
er sérstaða landsins, þar á
meðal að hér búi þjóð, sem les-
ið geti 700 ára gömul handrit
líkt og þau hafi verið gefin út í
morgun.
Eiríkur Rögnvaldsson, pró-
fessor í íslenskri málfræði,
segir í frétt í Morgunblaðinu í
gær að vitaskuld sé ekki
ástæða til að vera á móti ensku
eða fara í stríð við hana, en
bætir við að fólk þurfi að átta
sig á að íslenskan eigi „alltaf
við, alls staðar“.
„Ef við höldum því ekki til
streitu þá erum við komin á
hættulega braut,“ segir hann.
Tungumál víða um heim
standa höllum fæti. Það er
ekki hægt að segja um ís-
lensku. Bókaútgáfa á íslensku
er þróttmikil og fjölmiðlun öfl-
ug. Tungumálið skilar sér frá
kynslóð til kynslóðar. Það gef-
ur þó ekki tilefni til þess að
þannig verði umhorfs í miðbæ
Reykjavíkur að vegfarendum
verði hverft við að sjá íslensku.
Er enska að verða
ráðandi í merk-
ingum í búðum?}
Íslenskufælni
Í
stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar er
lögð sérstök áhersla á menntamál og
uppbyggingu á því sviði. Þar hefur
margt áunnist og við erum þegar farin
að sjá vísbendingar um árangur ým-
issa verkefna sem hrundið var af stað í vetur.
Iðn- og verknám
Fyrst má nefna það markmið okkar að efla
iðn-, starfs- og verknám. Þar er stefna okkar
að styrkja utanumhald með verk- og starfs-
þjálfun nemenda og einfalda aðgengi þeirra
að náminu. Niðurfelling efnisgjalda var skref
í þá átt. Mikilvægt er einnig að kynna betur
þá náms- og starfskosti sem eru í boði. Sú
vinna fer einkar vel af stað og sem dæmi hef-
ur innrituðum nemendum á verk- og starfs-
námsbrautum framhaldsskóla fjölgað um
33% frá fyrra ári. Kostir verk- og starfsmenntunar eru
ótvíræðir og mikil eftirspurn er eftir fólki með slíka
menntun á ýmsum sviðum atvinnulífsins. Þessi þróun er
því mjög ánægjuleg.
Kennarastarfið
Annað brýnt verkefni okkar er styrkja alla umgjörð í
kringum kennara og auka nýliðun í stéttinni. Við tókum í
vor við tillögum um aðgerðir þar að lútandi. Verið er að
kostnaðarmeta þær þessa dagana og ráðgert að í haust
muni liggja fyrir tímasett aðgerðaáætlun um nýliðun
kennara á öllum skólastigum. Í því samhengi er gleðilegt
að fá fréttir um aukna aðsókn í kennaranám, bæði í Há-
skólanum á Akureyri, þar sem aukningin er 53% í grunn-
nám í kennaradeild, og við Háskóla Íslands,
þar sem umsóknum um grunnskólakenn-
aranám fjölgaði um 6% og leikskólakenn-
aranám um 60%. Við höfum unnið ötullega í
góðu samstarfi við hagaðila að því að kynna
kennaranámið og það er að skila árangri.
Brotthvarf
Aðgerðir gegn brotthvarfi nemenda úr
framhaldsskólum er þriðja stóra verkefnið
sem ég vil tæpa á hér. Mennta- og menningar-
málaráðuneytið vinnur að stöðuskýrslu í sér-
stöku brotthvarfsverkefni þar sem verið er að
greina gögn og koma með tillögur að
áherslum sem nýta má til frekari stefnumót-
unar. Reiknað er með að hún verði tilbúin um
miðjan júlí. Niðurstöður útreikninga á árlegu
nýnemabrotthvarfi sýna að það hefur minnk-
að miðað við gögn síðustu þriggja ára og er það vel. Fjöl-
margar aðgerðir hafa þegar verið settar af stað til að
sporna við brotthvarfi, m.a. aukin framlög til framhalds-
skólastigsins, betri kortlagning á brotthvarfsvandanum
og verkefni er tengist eflingu geðheilbrigðisþjónustu.
Það eru því ýmis jákvæð teikn á lofti þegar við skoðum
stöðuna í íslenskum menntamálum. Eitt það mikilvæg-
asta tel ég þann áhuga og samvinnuvilja sem ég skynja á
ferðum mínum og fundum – ég hef engan hitt enn sem
ekki hefur skoðun á skóla- og menntamálum. Enda
snerta menntamál okkur öll og ekki síst þegar horft er til
þess samfélags sem við viljum skapa okkur til framtíðar.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Jákvæð teikn á lofti í menntamálum
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Axel Helgi Ívarsson
axel@mbl.is
Framanákeyrslum hefurfjölgað mjög á vegumlandsins fyrstu fjóra mán-uði ársins miðað við sama
tímabil síðustu 10 ára á undan. Þetta
er meðal þess sem kemur fram í nýj-
um tölum slysaskráningar Sam-
göngustofu. Létust þrír af völdum
framanákeyrslu í fyrra, en það sem af
er þessu ári hafa fimm látist af völd-
um slíkra slysa.
Það sem vekur einna mesta at-
hygli er að fjöldi slasaðra og látinna
erlendra ferðamanna vegna fram-
anákeyrslna rúmlega tvöfaldast frá
sama tímabili í fyrra, eykst um 138%,
en Íslendingum fjölgar um 49%. Í
heild fjölgar slösuðum og látnum í
framanákeyrslum fyrstu fjóra mán-
uði ársins 2018 um 64% frá sama
tímabili ársins 2017.
Bæta þarf vegakerfið
„Þetta er gríðarleg aukning.
Kenningin segir að slæmir vegir og
hraði, auk þess sem athyglin er skert
þegar hraðinn er mikill, verði til þess
að fólk hefur miklu minna svigrúm til
að taka ákvarðanir ef eitthvað gerist.
Svo er að vegirnir hér veita fólki ein-
faldlega ekki mikið svigrúm til þess
að gera mistök. Þeir hafa ekki fengið
það viðhald sem þeir augljóslega
þurfa,“ segir Þórhildur Elín El-
ínardóttir, samskiptastjóri Sam-
göngustofu, í samtali við Morg-
unblaðið um slysatölur
Samgöngustofu. Hún tekur þó fram
að erfitt sé að benda á eitt tiltekið at-
riði sem orsök tíðra umferðarslysa
hérlendis þar sem fjölmargir þættir
spili inn í, s.s. hraði og bil á milli öku-
tækja.
Skortur á aðgreiningum
„Aðgreining á akstursstefnum
er af skornum skammti hérlendis, að-
stæður eru aðrar en fólk annars stað-
ar úr heiminum er vant heima hjá sér
og það eykur slysahættuna,“ segir
Þórhildur að auki, aðspurð hvað liggi
að baki hárri tíðni framanákeyrslna.
Ekkert tilvikanna á fyrstu fjór-
um mánuðum ársins er sökum þess
að ökumaður hafi sofnað undir stýri,
en orsök 34 tilvika er skráð slæmt
veður og færð. Bendir Elín á að þrátt
fyrir slæm veðurskilyrði á fyrstu
mánuðum ársins hagi ökumenn akst-
ursháttum ekki í samræmi við slíkar
aðstæður. Annað atriði sem hefur
ekki fengið næga athygli er bil á milli
bíla. „Fólk keyrir of nálægt hvað öðru
og hefur því ofboðslega lítið svigrúm
til að bregðast við ef eitthvað gerist,“
segir Þórhildur.
Aðspurð hvort hæfni erlendra
ferðamanna til aksturs hérlendis hafi
eitthvað að segja svarar Þórhildur að
sá þáttur sé orðum aukinn. „Ég held
ekki að það sé reyndin. Margt af
þessu fólki er mjög hæft til aksturs
og því er dálítið ódýrt að ákveða að
það kunni ekkert að keyra,“ segir
Þórhildur. Meira vit sé í að sinna upp-
byggingu vegakerfisins og þá leggur
Samgöngustofa nótt við dag til þess
að fræða erlent ferðafólk um ólíkar
akstursaðstæður á Íslandi, segir Þór-
hildur.
Kynntu samtökin EuroRAP-
öryggismat á 4.200 kílómetrum þjóð-
vega á Íslandi í vor þar sem yfir-
gnæfandi meirihluti vegakerfisins er
ekki talinn öruggur. Greint var frá
því í úttekt Samtaka iðnaðarins á inn-
viðum landsins að uppsöfnuð við-
haldsþörf á þjóðvegum og á vegum í
eigu sveitarfélaga væri metin á
bilinu 110-130 milljarðar
króna. Kom einnig fram að á
næstu 10 árum þyrfti 80
milljarða til viðbótar í
reglubundið viðhald á þjóð-
vegum. Á þessu ári eru
átta milljarðar króna ætl-
aðir til viðhalds og þá var
samþykkt í apríl að verja
fjórum milljörðum króna
til vegaframkvæmda í ár.
Framanákeyrslur
sýna vanda veganna
„Það er mat nefndarinnar að það
beri brýna nauðsyn til að að-
greina akstursstefnur,“ segir
Sævar Helgi Lárusson, rann-
sóknarstjóri á umferðarsviði
rannsóknarnefndar samgöngu-
slysa, í samtali við Morgunblaðið
um nýjar slysatölur Samgöngu-
stofu og ástand vegakerfisins
samhliða því. Eru tillögur nefnd-
arinnar á sömu nótum og það
sem Samgöngustofa hefur bent
á, t.d. að þörf er á að aðgreina
akstursstefnur auk þess að
halda góðu bili á milli bíla. Tekur
Sævar undir þau orð Þórhildar
að mikið og gott starf hafi verið
unnið á síðustu árum í að bæta
upplýsingagjöf til ferðamanna
um aðstæður á vegum.
Framlög til nýframkvæmda og
viðhalds á vegum voru skorin
niður á árunum eftir hrun og
segir Sævar að það sé að
koma í bakið á okkur núna.
„Nú þarf bara að spýta í
lófana, ríkisstjórnin sam-
þykkti aukafjárveitingu í
vor, sem er vitanlega aldr-
ei nóg en það má mikið
gera fyrir það,“ seg-
ir Sævar að lok-
um.
Aðgreining
nauðsynleg
TILLÖGUR FRÁ RNSA
Þórhildur
Elín
Elínardóttir
Fjöldi slasaðra og látinna vegna framanákeyrslna
Fyrstu fjórir mánuðir áranna 2009-2018
75
50
25
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Heimild: Samgöngustofa
47
18
44
19 13
31
9
28
51
8
39
19
58
1
2
1
4
Erlendir ferðamenn Íslendingar