Morgunblaðið - 17.07.2018, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. JÚLÍ 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Borgarrekstr-inum hefurfarið mjög
aftur síðustu ár.
Snyrtimennsku
hefur hrakað, en
hún var aðalsmerki
borgarinnar forð-
um tíð. Frumskyldur eins og að
hafa fullgerðar áætlanir til-
tækar svo tryggja megi borg-
arbúum aðgang að lóðum hafa
verið vanræktar. Það hefur af-
leiðingar. Fasteignaverð rýkur
upp. Borgin, sem hefur drjúgar
tekjur af fasteignagjöldum, oft
réttlættar sem þjónustugjöld,
hefur ekki lækkað þessa gjald-
stofna vegna óeðlilegra hækk-
ana fasteignaverðs, vegna að-
gerðarleysis hennar sjálfrar.
Þar er komið aftan að Reyk-
víkingum. Þetta er gert þótt
allir aðrir gjaldstofnar séu í
toppi. Óráðsía í lóðamálum er
einnig helsta ástæða þess að
leigjendur eru krafðir um háar
fjárhæðir fyrir hóflegar íbúðir.
Á meðan eru borgaryfirvöld
sem á hjólum gagnvart þeim
sem geta fest sér íbúðir í mið-
bænum fyrir ofsagreiðslur.
Myndin af getuleysi borgar-
yfirvalda, áhuga- og kæruleysi
er óðum að renna upp fyrir
borgarbúum. Þess vegna fór
borgarstjórinn slíka hrakför í
síðustu kosningum. En það
skrítna var að smáflokkar og
brot sem hástöfum höfðu lofað í
kosningabaráttunni að knýja
fram breytingar stóðu ekki við
neitt. Þeirra fyrsta verk eftir
kosningar var að lappa upp á
liðið sem borgarbúar vildu ólm-
ir losna við sem fyrst. Þeir
breyttu sér í smákónga kyrr-
stöðu og uppgjafar.
Skipulagsmál borgarinnar
og þá ekki síst viðkvæmustu
svæðin eru í molum. Tillits- og
áhugaleysi fyrir sögu, bygging-
arlist, samhengi og heildar-
mynd eru einkennandi. Hvar-
vetna blasir við að braskið
víkur öðrum sjónarmiðum til
hliðar. Full ástæða væri til að
gera rækilega úttekt á því
hvernig þetta má vera.
Stjórnsýsla borgarinnar er í
óefni. Dæmin hrúgast upp um
að borgarstjórinn veldur ekki
starfi sínu. Sóað er fé í appa-
röt, eins og „Mannréttinda- og
lýðræðisráð(!!)“ sem hafa lítt
með sveitarstjórnarmál að
gera. Þau mál snúast um að
sveitarfélög veiti íbúum sjálf-
sagða grundvallarþjónustu.
Árásir á Ísrael eða hringsnún-
ingur um salerni eiga ekki
heima þar. Nýlega upplýstist
hvernig þessi „klósettmann-
réttindamál“ komu til. Í
Borgarráð höfðu verið kosnir
sjö fulltrúar; sex konur og einn
karl. Á borgarráðshæð voru
tvær snyrtingar. Önnur ætluð
konum og hin körlum. Karlinn
hafði nú einka-
snyrtingu en
fjöldasamkomur
voru á hinu. Öllum
var mál að leysa
þennan vanda.
Hefði jafnréttis-
andi svifið yfir
vötnum væri lausnin augljós.
En það er aðeins notað eftir
hentugleikum á þeim bæ. Því
hófst barátta fyrir mannrétt-
indum og lýðfrelsi! Soðin var
óskiljanleg samþykkt í helgi-
sagnastíl en nú um krossferðir
og klósettmál.
En nú er komið í ljós að
þessi vitleysa er ekkert eins-
dæmi. Stjórnsýslan í borginni
fær hvern áfellisdóminn af öðr-
um eins og Björn Bjarnason
benti á í gær: Öll gerast þau á
vakt sama embættismannsins,
Dags B. Eggertssonar.
„Héraðsdómur Reykjavíkur
dæmir Reykjavíkurborg til að
greiða starfsmanni Ráðhúss
Reykjavíkur skaðabætur vegna
slæmrar framkomu skrifstofu-
stjóra skrifstofu borgarstjóra
og borgarritara. Fer dómarinn
hörðum orðum um athæfi skrif-
stofustjórans: „Um þá skil-
yrðislausu hlýðni sem skrif-
stofustjórinn virðist ætla af
stefnanda verður sagt það eitt
að þrátt fyrir stjórnunarrétt
annars og hlýðniskyldu hins
eru undirmenn ekki dýr í
hringleikahúsi yfirmanna
sinna.“
Kærunefnd jafnréttismála
telur Reykjavíkurborg hafa
brotið gegn 1. mgr. 26. gr. laga
nr. 10/2008 um jafna stöðu og
jafnan rétt kvenna og karla við
ráðningu borgarlögmanns á
árinu 2017.
Umboðsmaður alþingis segir
að við úrlausn á húsnæðisvanda
utangarðsfólks hjá Reykja-
víkurborg skorti á að borgar-
yfirvöld tryggi utangarðsfólki,
svo fullnægjandi sé, aðstoð við
lausn á bráðum húsnæðisvanda
í samræmi við ákvæði laga nr.
40/1991 …“ Og áfram:
„Mannréttinda- og lýðræðis-
ráð borgarinnar samþykkir að
öll salerni starfsfólks í stjórn-
sýsluhúsum Reykjavíkur-
borgar skuli gerð ókyngreind
frá og með haustinu.“ Vinnu-
eftirlitið fær veður af áform-
unum í fjölmiðlum. Samþykktin
stangast á við 22. gr. reglu-
gerðar um húsnæði vinnustaða
frá árinu 1995. Tilvitnun:
„Kristinn Tómasson, yfirlækn-
ir vinnueftirlitsins, segir í
ríkisútvarpinu að málið sé til
skoðunar hjá eftirlitinu. Í nú-
tímasamfélagi sé viðurkennt að
breyta reglum fyrst, svo megi
breyta framkvæmdinni.“
Við þetta bætist nýleg og
fordæmalaus árás skrifstofu-
stjóra Borgarstjórnar á kjörna
fulltrúa.
Það er þyngra en
tárum taki að horfa
upp á hnignun
og stjórnleysi
í höfuðborginni}
Hröð er leið og
hallar undan fæti
N
ú stendur fyrir dyrum hundrað
ára afmæli fullveldis á Íslandi.
Hátíðarhöld hafa reyndar verið
allt árið með ýmsum málstofum,
listviðburðum og fleira en nú á
morgun skal þingheimur skunda á Þingvelli
með hátíðarþingfund í tilefni afmælisins.
Fyrir þingfundi liggur að samþykkja ýmsar
gjafir til þjóðarinnar eins og hefð er fyrir að
gert sé við slík tækifæri. Ég hef haft ýmsar
hugmyndir um hvað ætti að færa þjóðinni við
þetta tækifæri og fannst mér til dæmis mikill
sómi að því að loksins, á hundrað ára afmæli
fullveldis, yrði samþykkt heildarendurskoðun
nýrrar stjórnarskrár, en bráðabirgðaskráin
sem okkur var færð af danska konungnum á
síðustu öld er enn við lýði þrátt fyrir fögur fyr-
irheit um breytingar frá gildistöku hennar.
Það er nefnilega svo að við gildistöku hennar var öllum
ljóst að stjórnarskrá lýðveldisins Íslands yrði til bráða-
birgða og þá þegar tók til starfa nefnd sem falið var að
gera á henni ýmsar breytingar. Nefndirnar hafa síðan þá
orðið fjölmargar, misjafnlega fjölmennar, en eiga það
sameiginlegt að hafa náð að skila harla litlu af sér. Enn er
sú gamla við lýði og vinna við breytingar mjakast áfram á
hraða snigilsins. Það sem nú á sér stað við heildarend-
urskoðunina gerist þrátt fyrir að stjórnlagaráð hafi komið
saman, 25 manna hópur úr ýmsum áttum sem tókst í sam-
einingu að fara í þá heildarendurskoðun sem nauðsynleg
er. Voru tillögur stjórnlagaráðs bornar undir þjóðina í
þjóðaratkvæðagreiðslu 20. október 2012 og
samþykkti þjóðin með nokkrum meirihluta að
tillögur stjórnlagaráðs skyldu vera grundvöll-
ur nýrrar stjórnarskrár.
Eftir hverju er þá verið að bíða? Hvers
vegna ekki að nota þetta kjörna tækifæri til að
klára verkið? Stjórnlagaráði tókst að vinna
þetta heildarverk á nokkrum mánuðum. Nú er
afmælisár fullveldis, stjórnvöld hafa ákveðið
að þjóðargjafir sumarsins verði barnamenn-
ingarsjóður, hafrannsóknarskip og bók-
menntarit en ég vil leggja til að við brettum nú
upp ermar og setjum púður í að ljúka því verki
sem hafið er á þessu afmælisári. Það er vegleg
gjöf sem svo sannarlega má ætla að sé þjóðar-
gjöf því að ný stjórnarskrá, hvar skýrleiki er
um notkun sameiginlegra auðlinda okkar, hvar
skýrleiki er um hlutverk og skyldur forseta Ís-
lands, hvar skýrleiki er um valdheimildir ráðamanna og
fleira, er nokkuð sem öll þjóðin fær notið. Stjórnarskrá er
samfélagssáttmáli, sáttmáli okkar þjóðarinnar sem á að
vera skýr og skiljanlegur hverjum þeim sem hann les.
Stjórnarskrár ríkja heims taka breytingum í tímans rás.
Það er ekkert hættulegt við slíkar breytingar. Tækifærið
er ekki glatað, afmælisárinu ekki lokið. Við getum klárað
þetta verk og afhent á sjálfu fullveldisafmælinu 1. desem-
ber næstkomandi.
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Þjóðargjöfin ný stjórnarskrá
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
helgavala@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Agnes Bragadóttir
agnes@mbl.is
EES-samningurinn var lög-festur 12. janúar 1993 ogtók gildi 1. janúar 1994.Málið var mjög umdeilt
og til marks um það var það sam-
þykkt í þinginu með 33 atkvæðum á
móti 23 en 7 sátu hjá. Alþýðu-
flokkurinn og megnið af Sjálf-
stæðisflokknum samþykktu en Al-
þýðubandalagið, megnið af Kvenna-
listanum, hálfur Framsóknar-
flokkurinn og þrír þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins greiddu atkvæði
gegn samningnum. Hinn helmingur
Framsóknarflokksins og einn þing-
maður Kvennalistans sátu hjá.
Andstaðan á Alþingi við samning-
inn var ekki síst til komin af ótta
við afleiðingar aukins viðskipta-
frelsis, t.d. að útlendingar myndu
kaupa upp jarðir á Íslandi í stórum
stíl.
Aldarfjórðungur er liðinn frá því
að EES-samningurinn var sam-
þykktur á Alþingi. Það sem mest
var rætt á fyrstu misserum og ár-
um eftir lögfestinguna var að er-
lendir auðmenn myndu streyma
hingað og kaupa upp jarðir í
stórum stíl. Svo varð ekki.
Það er ekki fyrr en á allra síð-
ustu árum sem áhugi útlendinga á
íslenskum jörðum hefur orðið áber-
andi (að undanskildum kínverska
fjárfestinum Huang Nubo sem þeg-
ar árið 2011 reyndi að kaupa
Grímsstaði á Fjöllum). Erlendir
auðkýfingar hafa síðustu ár keypt
fjölda jarða. Erfitt er að henda
reiður á því hversu stór hluti ís-
lenskra jarða er kominn í eigu út-
lendinga, því að eignarhald er-
lendra aðila er í ákveðnum tilvikum
í gegnum íslensk fyrirtæki. Það á
t.d. við um eignarhaldið á Hótel
Kötlu. Útlendingar sem kaupa jarð-
ir í gegnum íslensk fyrirtæki geta
því falið eignarhald sitt ef þeim
sýnist svo.
Fram hefur komið að af um 7.200
bújörðum á Íslandi er um þriðj-
ungur í eigu fyrirtækja.
Stefán Már Stefánsson, lagapró-
fessor við HÍ, skrifaði á sínum tíma
álitsgerð um EES-samninginn og
jarðakaup útlendinga. Hann komst
að þeirri niðurstöðu að samning-
urinn væri ekki jafn víðtækur gagn-
vart löndum Evrópusambandsins
og EES. Hann sagði í samtali við
Morgunblaðið í gær að hann ætti
von á því að stjórnvöld og Alþingi
myndu á næstunni beita sé fyrir
lagabreytingum. Hann hefði orðið
þess var að mikið væri rætt um
þessi mál núna.
„Það er bara spurning um það
hversu langt menn vilja ganga, en
fyrst af öllu verða menn að vita
hvar leyfileg mörk liggja. Það eru
möguleikar fyrir okkur að koma
upp eins konar varnarmúrum.
Girðingarnar gagnvart þriðju ríkj-
um eru nokkuð klárar, því það eru
engar skuldbindingar gagnvart
þeim. T.d. gætu Þjóðverjar ekki
keypt upp jarðir hér, bara í krafti
fjármagns. Það væri hægt að setja
girðingar gagnvart því. Öðru máli
gegnir ef fyrirtæki kemur hing-
að í þeim tilgangi að stofna
til atvinnustarfsemi. Þá
væru jarðakaup félaga
frá þriðju ríkjum
heimil og sama ætti
við um útlendinga
sem kæmu hingað til
þess að vera launþeg-
ar,“ sagði Stefán Már.
„Ég tel tvímælalaust að
hægt sé að setja bú-
setuskilyrði í lög, í
tengslum við
sölu á jörð-
um.“
Geta falið eignar-
haldið ef þeir vilja
Umræða um takmarkanir á
jarðakaupum útlendinga hefur
komið upp með nokkuð reglu-
legu millibili undanfarin ár, nauð-
syn á hertum reglum um kaup
útlendinganna hefur verið rædd
og eins að útlendingarnir verði
að uppfylla ákveðin skilyrði.
Þannig var í júní í fyrra settur
á laggirnar starfshópur sem end-
urskoða átti reglur um eignar-
hald á bújörðum. Vonast er til að
hann geti skilað tillögum sínum
fyrir lok ágústmánaðar.
Starfshópurinn átti einnig
að fara yfir þær takmarkanir
sem unnt er að mæla fyrir um
í ákvæðum ábúðar- og jarða-
laga og leggja mat á þær tak-
markanir sem er að finna í lög-
um nágrannalanda Íslands,
m.a. í Danmörku og Noregi.
Hefur ekki
lokið störfum
STARFSHÓPUR RÁÐHERRA
Ljósmynd/Birkir Fanndal
Grímsstaðir Mikill fréttaflutningur var um Grímsstaði á Fjöllum allar göt-
ur frá því að Kínverjinn Huang Nubo byrjaði að reyna að kaupa jörðina.
Stefán Már
Stefánsson