Morgunblaðið - 19.07.2018, Síða 23

UMRÆÐAN 23
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. JÚLÍ 2018
Fyrir 80 árum, 17.
júlí 1938, var efnt til
fyrsta flugdags á Ís-
landi og haldin vegleg
sýning á Sandskeiði í
tengslum við komu
þýska svifflugleiðang-
ursins til Íslands.
Hann var á vegum
þýska flugmálafélags-
ins, Aeroklub von
Deutschland, og yf-
irlýst markmið var „að rannsaka
skilyrði fyrir svifflugi hér á landi
og kenna íslenskum áhugamönnum
svifflug“. Upplýst var að þýska
flugmálafélagið hefði áður sent
svipaða leiðangra til Finnlands og
Svíþjóðar.
Leiðangursstjóri var Bruno
Baumann og með honum tveir svif-
flugkennarar, Gerhard Ludwig og
Heinrich Springob. Þeir og bún-
aður þeirra komu til Íslands með
þremur skipum sem fóru frá
Þýskalandi 31. maí, 18. júní og 2.
júlí. Um var að ræða tvær full-
komnar svifflugur af gerðunum
Minimoa og Kranich og eina Gru-
nau Baby-æfingasvifflugu. Þá voru
einnig með Zögling-rennifluga,
Klemm KL 25-dráttarflugvél,
Ford-bíll með áföstu dráttarspili og
ýmis búnaður og varahlutir.
Aðdragandi þessarar merku
heimsóknar var sá að í september
árið áður hafði Agnar Kofoed-
Hansen, þá starfandi sem flug-
málaráðunautur ríkisins, farið til
Berlínar og hitt Wolfgang von Gro-
nau, forseta þýska flugmálafélags-
ins. Von Gonau hafði fjórum sinn-
um komið fljúgandi til Íslands á
árunum 1929-1932 og þekkti því vel
til landsins. Samþykkti hann að
næsta sumar yrði sendur til Íslands
leiðangur með svifflugur, drátt-
arflugvél og annan tilheyrandi bún-
að.
Á flugdeginum á Sandskeiði
mætti mikill mannfjöldi. Auk þýsku
loftfaranna voru þar einnig til sýnis
íslenska Bluebird-flugvélin TF-
LÓA og tvær renniflugur Svifflug-
félags Íslands af gerðunum Grunau
9 og Grunau Ei. Agnar
Kofoed-Hansen var að-
alkynnir á sýningunni
og bein lýsing hans
jafnframt send út af
Ríkisútvarpinu. Honum
til aðstoðar voru Guð-
brandur Magnússon,
forstjóri ÁTVR, og
Helgi Hjörvar útvarps-
maður. Ræður héldu
Skúli Guðmundsson
samgönguráðherra og
Reuthe-Fink, sendi-
herra Þýskalands í
Kaupmannahöfn. Á Sandskeiðið
voru einnig mættir Hermann Jón-
asson forsætisráðherra og Eysteinn
Jónsson fjármálaráðherra.
Í fyrirsögn Morgunblaðsins 19.
júlí 1938 sagði: „Flugsýningin var
sú stórfelldasta sem hér hefur sést.
Listflug Ludwigs verður mönnum
ógleymanlegt“. Í frétt blaðsins
sagði að um fimm þúsund manns
hefðu mætt upp á Sandskeið. Fyrst
voru svifflugulíkön látin fljúga, síð-
an rennifluga, þá Grunau Baby- og
Kranich-svifflugur. Þá kom að list-
flugi Gerhard Ludwig. „Þegar hann
var kominn í órahæð, byrjar hann
að sýna listflug, sem seint mun
gleymast áhorfendum. Ógerningur
er að lýsa þessu flugi svo stór-
fenglegt var það og margbreytilegt.
Flugan veltist þarna í loftinu, fór
ótal kollhnísa og gerði yfir höfuð
allar hugsanlegar kúnstir. Áhorf-
endur stóðu bókstaflega á öndinni
meðan þeir horfðu á þetta flug.
Annað eins hefur aldrei sést hér.“
Nýja Dagblaðið birti eftirfarandi:
„Þetta flugmót er merkisatburður í
sögu flugmálanna. Það mun áreið-
anlega hafa áorkað miklu um að
breyta viðhorfi almennings til flugs
og flugtækja, ekki aðeins meðal
þeirra þúsunda, er áttu þess kost
að vera viðstaddir, heldur einnig
hinna, sem fyrir milligöngu út-
varpsins gátu látið sér nægja að
hlýða á vængjaþyt hinna hrað-
fleygu samgöngutækja komandi
tíma.“
Fyrir nokkrum mánuðum sendi
Baldur J. Baldursson innanhús-
arkitekt mér ýmis áhugaverð þýsk
gögn um svifflugleiðangurinn til Ís-
lands 1938, en þau hafði hann feng-
ið frá Essener Luftfahrtarchiv í
Þýskalandi. Þar var m.a. að finna
ítarlega dagbók Bruno Baumann
dagana 1. júlí til 4. ágúst 1938, bók
sem hann gaf út undir heitinu „Im
Segelflug uber Island“ (Í svifflugi
yfir Íslandi) og ræðu Skúla Guð-
mundssonar samgönguráðherra
(þýdda á þýsku).
Í dagbókinni komu m.a. fram eft-
irfarandi upplýsingar um umfang
flugsins á Íslandi. Klemm-
flugvélinni var flogið 331 flug, 165
svifflug voru með spilstarti og 156
renniflug með teygjustarti. Þrír
luku þjálfun sem flugmenn drátt-
arflugvélar. Einn svifflugmaður,
Kjartan Guðbrandsson, lauk fimm
tíma þolflugi í svifflugu og 18 luku
svonefndu C-prófi í svifflugi. Meðal
þeirra sem því prófi luku var Björn
Pálsson, síðar landsþekktur sjúkra-
flugmaður.
Þýski svifflugleiðangurinn
til Íslands 1938
Eftir Leif
Magnússon
Leifur Magnússon
» Í frétt blaðsins sagði
að fimm þúsund
manns hafi mætt
upp á Sandskeið.
Höfundur er verkfræðingur.
leifur@baro.is
Kápa bókar Bruna Baumann.
1. Ljósmóðir: dag-
vinnulaun um 460 þús-
und kr. á mánuði eftir
sex ára nám, það er
fjögur ár í hjúkr-
unarfræði auk tveggja
ára náms í ljós-
mæðrafræðum. Laun
eru því lág miðað við
lengd náms og al-
mennt er hjúkr-
unarfræðingur eftir
þriggja ára starfsreynslu kominn
með jafn há eða hærri laun en ljós-
móðir, sem verður að teljast frá-
leitt.
Athugasemd: Ljósmóðir með tíu
ára starfsreynslu er með um 560
þús. kr., sú tala er betri til sam-
anburðar við þá hópa er hér að neð-
an greinir (2.-4.), sem eru yfirleitt
með 3-5 ára háskólanám að baki, en
námsferill þingmanna er mjög mis-
jafn, frá 0 upp í sjö ár. Þriggja ára
nám er algengt hjá þeim (fimm ár
hjá fjölmennum lögfræðingum).
Auðvitað skal hafa í huga hér að
bókvitið verður ekki alltaf í askana
látið. Launaupphæðir miðast al-
mennt við tölur frá 2017. Hvað
hópa 2-5 snertir innihalda tölurnar
væntanlega talsverða yfirvinnu og
til að gera samanburð raunhæfari
set ég innan sviga tölu sem er
u.þ.b. 30% lægri. Sú tala end-
urspeglar betur dagvinnu þessara
aðila, enda dagvinnulaun fyrir skatt
tala sem ætti að nota til raunhæfs
samanburðar. Þess ber þó að geta
að sumir heilbrigðisstarfsmenn eru
ekki í fullu starfi, þótt þeir vinni
sem því svarar og fái álag á allt
umfram t.d. 75% starf.
2. Forstjóri N1 olíufélags: Um 5
milljónir á mánuði (3,5 m., hækkun
í fyrra um 1 milljón).
Aths. Launin nema dagvinnu-
launum u.þ.b. 13 bensínafgreiðslu-
manna og selja þarf um 23.300 lítra
af bensíni til að fjármagna þau eða
fylla á 400 bíla, m.v. um 60 lítra
tank.
3. Fv. útgefandi Pressunnar og
DV: Um 2,6 milljónir á mánuði (1,8
m.).
Sá rekstur fór í nauðasamninga
og þrot, með tilheyrandi kostnaði
fyrir skattgreiðendur, lífeyrissjóði
o.fl. Nú síðast varð viðkomandi eig-
andi og rekstraraðili Argentínu
steikhúss gjaldþrota í vor, eftir
nokkur árangurslaus fjárnám, með
miklum kostnaði fyrir skattgreið-
endur, lífeyrissjóði og fleiri.
Aths.: Það er auðvitað fáránlegt
að menn geti komist upp með að
mergsjúga fyrirtæki á þennan hátt
með ofurlaunum, fyrirtæki sem svo
fara í þrot með tilheyrandi þjóð-
hagslegum kostnaði.
4. Forstjóri Hörpu
var með um 1,6 millj-
ónir á mánuði (1,1 m.
áætlaður dagvinnu-
hluti), eftir um 267
þús. kr. launahækkun í
fyrra. Sú hækkun var
meðal annars fjár-
mögnuð með því að
lækka dagvinnulaun
starfsfólks í móttöku
um rúm 20%. Rétt er
að geta þess að VR
brást afar illa við
þessu, svo og allur almenningur, og
var þetta því dregið til baka.
Aths.: Viðvarandi hallarekstur er
á rekstri Hörpu og því set ég stórt
spurningarmerki við launahækkun
við þær aðstæður. Einnig má minna
á fjármuni sem töpuðust vegna Sig-
ur Rósar – fyrirframgreiðslu – þar
sem enginn virðist hafa verið
ábyrgur. Sýnist þó á ýmsu að
reksturinn í húsinu sé að batna.
5. Þingmenn: Grunnþingfarar-
kaup um 1,1 milljón á mánuði (0,8
m.) en án álags sem margir fá
vegna formennsku í nefndum o.fl.
Aths.: Að auki fá þingmenn
greiddan ýmiss konar kostnað svo
sem: i) Akstur sem sumir þeirra
hafa svo gróflega misnotað að líkja
má við versta brandara. ii) Síma-
kaup og símakostnað, reyndar eins
og gerist í fjölda einkafyrirtækja.
iii) Hótel og gistingu úti á landi oft
á tíðum.
Aths.: Þetta starf þarf þó að vera
vel launað, þannig að hæft fólk sæki
í það.
6. -10. Heildarlaun eftirfarandi
aðila voru: Bankastjóri Landsbank-
ans 3,2 millj. á mánuði, forstjóri
Sjóvár 4,1 millj., byrjunarlaun há-
skólamenntaðs leikskólakennara
eru um 400 þús. í dagvinnulaun,
forstjóri HB Granda 4,2 millj. (sem
var m.a. að fá lækkun á veiðigjöld-
um) og framkvæmdastjóri Ice-
landair hótela 3,085 millj. Minna má
á að hlutabréfaverð þeirra lækkaði
um 25% í síðustu viku.
Sumt hér að ofan minnir á ban-
analýðveldi, ekki síst hvað menn
komast upp með í viðskiptum, eða
hvað?
Heimildir: Tekjublað Frjálsar verslunar,
internetið, Fréttablaðið, mbl.is., Ljós-
mæðrafélag Íslands o.fl.
Um laun ljósmæðra
og nokkurra annarra
Eftir Hákon Þór
Sindrason
» Sumt hér að ofan
minnir á banana-
lýðveldi, ekki síst
hvað menn komast
upp með í viðskiptum.
Hákon Þór Sindrason
Höfundur er rekstrarhagfræðingur
og framkvæmdastjóri fyrir Netið,
ráðgjöf ehf.
Dalvegi 16c | 201 Kópavogur | Sími 568 6411 | rafvorur@rafvorur.is
Amerísk
gæða heimilistæki
rafvorur.isRAFVÖRUR ehf