Morgunblaðið - 28.07.2018, Blaðsíða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. JÚLÍ 2018
Við sundin blá Lífsglaðir ferðalangar brosa breitt saman og taka ljósmynd af sér við Sæbrautina í Reykjavík.
Arnþór
Húsnæðismarkaðurinn er einn
stærsti markaðurinn og einn sá
mikilvægasti. Allir þurfa þak yfir
höfuðið og því er húsnæði grunn-
þörf í samfélaginu. Of fáar íbúðir
hafa verið byggðar á síðasta ára-
tug þannig að ófremdarástand
ríkir. Þetta snýr bæði að efna-
hagslegum stöðugleika og að fé-
lagslegum stöðugleika. Önnur
ríki glíma einnig við sama vanda
og hafa stjórnvöld þar brugðist
við með umbótum. Hér hefur of
lítið verið gert og stafar það af því að húsnæð-
ismálin eru munaðarlaus málaflokkur hjá rík-
isstjórninni. Því þarf að breyta með því að
flytja málaflokka milli ráðuneyta og setja
þannig á laggirnar öflugt innviðaráðuneyti
sem færi með húsnæðis- og byggingamál auk
annarra málaflokka. Í kjölfarið þarf að gera
regluverkið skilvirkara. Þá þurfa sveitarfélög
að gera allt sem í þeirra valdi stendur til að
einfalda stjórnsýslu og flýta afgreiðslu mála.
Þannig verður íbúðauppbyggingu flýtt og hún
gerð á hagkvæman hátt, í takt við þarfir fólks.
Félagslegur stöðugleiki
Allir þurfa þak yfir höfuðið en staðan hefur
versnað talsvert undanfarin ár þar sem of lítið
hefur verið byggt. Ungt fólk býr lengur í for-
eldrahúsum en áður. Þannig bjuggu 42% fólks
á aldrinum 20-29 ára í foreldrahúsum árið
2017 en 35% árið 2010. Húsnæðisverð og
leiguverð hefur hækkað umtalsvert und-
anfarin ár. Leiguverð hefur hækkað umfram
laun hér á landi. Samkvæmt
greiningu Íbúðalánasjóðs er
hærra leiguverð hjá láglaunafólki
hér á landi en á Norðurlöndunum.
Ráðast þarf í umbætur áður en í
óefni er komið.
Hljóð og mynd fara
ekki saman
Á hverjum tíma þarf skipulag
að gera ráð fyrir nægilegum fjölda
íbúða og lóðir að vera til reiðu.
Þetta er ekki raunin. Skipulag
sveitarfélaganna á höfuðborg-
arsvæðinu gerir ráð fyrir of fáum
íbúðum miðað við spár um fjölgun íbúa. Gert
er ráð fyrir að íbúum fjölgi um 30-38 þúsund
til ársins 2025 á sama tíma og gert er ráð fyrir
íbúðum fyrir 16 þúsund manns. Núverandi
skipulag gerir ráð fyrir rúmlega 7.200 nýjum
íbúðum. Sveitarfélögin hafa því verk að vinna
við að breyta skipulagi svo byggja megi íbúðir
fyrir alla.
Kostnaður og tími
Það er til mikils að vinna ef hægt er að
hraða uppbyggingu íbúða og draga úr kostn-
aði. Langan tíma getur tekið að breyta skipu-
lagi og afla tilskilinna leyfa þar til hægt er að
hefja framkvæmdir. Borgaryfirvöld breyttu
skipulagi í Úlfarsárdal svo byggja mætti fleiri
íbúðir. Frá því hugmyndin varð til og þar til
lóðir voru auglýstar til sölu liðu þrjú ár meðan
skipulagi var breytt.
Að þessu loknu og þegar íbúðir hafa verið
hannaðar er hægt að ráðast í framkvæmdir.
Um tvö ár líða frá því fyrsta skóflustunga er
tekin og þar til hægt er að flytja inn í íbúð í
fjölbýlishúsi. Íbúðauppbygging á sér því tals-
verðan aðdraganda.
Óvirkt úrræði?
Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlinda-
mála hefur forræði á ágreiningsmálum innan
byggingariðnaðarins. Um áramót höfðu 22%
þeirra mála sem biðu afgreiðslu beðið í meira
en 18 mánuði en nefndin skal samkvæmt lög-
um kveða upp úrskurði eins fljótt og kostur er
og jafnan innan þriggja mánaða frá því að
málsgögn berast frá stjórnvaldi en innan sex
mánaða frá sama tímamarki sé mál viðamikið.
Eftirlitsstofnun EFTA hefur gagnrýnt stjórn-
völd vegna þessa og krafist úrbóta. Umboðs-
maður Alþingis hefur einnig óskað eftir skýr-
ingum. Það hefur ekki dugað til.
Hátt flækjustig
Margt bendir til þess að flækjustig við
byggingar sé hærra hér á landi en í nágranna-
löndum. Í nýlegri skýrslu Alþjóðabankans um
starfsumhverfi fyrirtækja í ríkjum heims er
Ísland í 64. sæti hvað varðar ferli við að reisa
mannvirki. Hér á landi þarf t.d. 17 leyfi en 7
leyfi í Danmörku, 8 í Svíþjóð og 11 í Noregi,
samkvæmt skýrslunni. Þessu þarf að breyta.
Þá gerir regluverkið ráð fyrir sömu kröfum
varðandi einföld mannvirki og flókin. Það er
sama ferli við að byggja einbýlishús og há-
tæknisjúkrahús svo dæmi sé tekið. Í öðrum
löndum hefur verið tekið tillit til þessa.
Takið af skarið
Húsnæðismál eru í velferðarráðuneytinu,
mannvirkja- og skipulagsmál í umhverfis- og
auðlindaráðuneytinu og málefni sveitarstjórna
í samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytinu.
Þar sem ábyrgð er dreift á mörg ráðuneyti er
enginn einn ráðherra sem getur höggvið á
hnútinn. Flækjustigið er allt of hátt. Húsnæð-
ismálin, þessi mikilvægi málaflokkur, eru
þannig munaðarlaus. Þessu má breyta á ein-
faldan og skjótan hátt. Færa á húsnæðismál
og mannvirkjamál í samgöngu- og sveit-
arstjórnarráðuneytið þannig að úr verði öflugt
innviðaráðuneyti að danskri fyrirmynd. Það
rímar einnig vel við áherslur ríkisstjórn-
arinnar um sókn í uppbyggingu innviða. Í
framhaldinu þarf að einfalda regluverkið svo
byggja megi vandaðar íbúðir hratt og á hag-
kvæman hátt.
Sveitarfélög þurfa að vinna í skipulags-
málum hjá sér til að tryggja næga uppbygg-
ingu íbúða. Einnig þurfa þau að gera máls-
meðferð skilvirkari í þágu hraðari og þá um
leið hagkvæmari uppbyggingar.
Þannig verður húsnæðisvandinn leystur og
ráðast þarf í ofangreindar umbætur nú þegar
áður en vandinn eykst enn frekar.
Eftir Sigurð Hannesson » Færa á húsnæðismál og
mannvirkjamál í sam-
göngu- og sveitarstjórnarráðu-
neytið þannig að úr verði öfl-
ugt innviðaráðuneyti að
danskri fyrirmynd.
Sigurður Hannesson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Samtaka iðnaðarins.
Húsnæðismálin eru munaðarlaus
Í grein í Morgun-
blaðinu 25. júlí sl. hélt
Áslaug Arna Sig-
urbjörnsdóttir þing-
maður því fram að
óbyggðanefnd væri rek-
in með árlegri fram-
úrkeyrslu fjárheimilda.
Rétt þykir að leiðrétta
þá leiðu rangfærslu.
Það er með öllu rangt
að óbyggðanefnd starfi ekki innan
fjárheimilda. Nefndin hefur þvert á
móti ítrekað gripið til ráðstafana til
að aðlaga sig að fjárheimildum hvers
árs sem eru ákveðnar af Alþingi með
fjárlögum. Þær ráðstafanir hafa óhjá-
kvæmilega tafið fyrir framvindu
verksins. Í kjölfar efnahagshrunsins
var til að mynda dregið verulega
saman í starfi nefndarinnar. Eftir að
fjárheimildir hennar voru auknar aft-
ur árið 2013, og þegar ljóst varð að
þær yrðu þó umtalsvert lægri en fyr-
ir hrunið, var ákveðið að minnka þau
svæði sem nefndin tekur hverju sinni
til meðferðar. Við lækkuðum fjár-
heimildum hefur því verið brugðist
með ábyrgum hætti og gætt vel að
því að halda rekstri nefndarinnar inn-
an þeirra. Fjárheimildirnar voru loks
auknar á ný í síðustu fjárlögum sem
veitir færi á að vinna verkið hraðar
en gert hefur verið undanfarin ár.
Á fyrstu starfsárum óbyggða-
nefndar kom stundum til þess að hún
fengi viðbótarfjárheimildir í fjár-
aukalögum. Í því samhengi er rétt að
rifja upp að upphafleg áform við setn-
ingu þjóðlendulaga árið 1998 um að
ljúka yfirferð óbyggðanefndar á öllu
landinu á minna en áratug reyndust
með öllu óraunhæf, enda lá þá ekki
fyrir mat á umfangi þeirra verkefna
sem nefndinni voru falin. Í þjóðlend-
umálum eru ríkir almannahagsmunir
í húfi og einnig mikilvæg réttindi ein-
staklinga og lögaðila. Þar reynir m.a.
á túlkun fjölmargra skjala sem mörg
hver eru á torlæsri íslensku fyrri alda
og spanna gjarnan tímabilið allt frá
elstu rituðu heimildum um viðkom-
andi landsvæði og til þessa dags.
Flest skjölin eru afrakstur vanda-
samrar og tímafrekrar leitar á Þjóð-
skjalasafni Íslands. Þar eru árlega
unnar nokkrar þúsundir vinnustunda
af mikilli vandvirkni vegna þjóðlend-
umála.
Til að draga upp gleggri mynd af
umfangi verkefna óbyggðanefndar
má nefna að í þeim málum sem
nefndin hefur lokið hafa samanlagt
verið lögð fram 24.004 skjöl að með-
töldum hliðsjónargögnum. Öll þessi
skjöl hafa verið rannsökuð og þeim
gerð skil í úrskurðum eftir því sem
við hefur átt. Samanlagður blaðsíðu-
fjöldi úrskurðanna, að frádregnum
fylgiskjölum og viðaukum, nemur nú
9.034 síðum. Um úrskurði nefnd-
arinnar hafa fallið 68 Hæstarétt-
ardómar þar sem niðurstaða
óbyggðanefndar hefur verið staðfest í
um 80% tilvika. Alls er lokið umfjöll-
un um 84% af flatarmáli landsins, að
frátöldum eyjum og skerjum. Um
þetta hafa stjórnvöld á hverjum tíma
verið upplýst auk þess sem upplýs-
ingar um framgang verkefnisins eru
birtar á vefsíðu óbyggðanefndar. Af-
ar mikilvægt er að ljúka við að greina
eignarrétt á landinu öllu og að hvergi
sé þar slegið af kröfum um gæði úr-
lausna. Niðurstöðum þjóðlendumála
er ætlað að standa um langa framtíð
og þær þurfa því að standast ýtrustu
skoðun.
Eftir Ásu Ólafs-
dóttur og Þorstein
Magnússon
» Það er með öllu
rangt að óbyggða-
nefnd starfi ekki innan
fjárheimilda.
Ása Ólafsdóttir
Ása er formaður óbyggðanefndar og
Þorsteinn er framkvæmdastjóri
nefndarinnar
thorsteinn.magnusson@obyggda-
nefnd.is
Staðreyndir um
óbyggðanefnd
Þorsteinn Magnússon