Morgunblaðið - 01.08.2018, Síða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. ÁGÚST 2018
Bátnum komið á réttan kjöl Þessi vösku og hugprúðu börn úr tíunda bekk grunnskóla eru þaulvön siglingum á seglbátum. Hér eru þau að æfa sig í að rétta seglbát sinn við úti á Fossvogi.
Ómar
EES-samningurinn
er einn besti við-
skiptasamningur sem
Ísland hefur gert en
sá böggull fylgir
skammrifi að okkur
ber að taka upp regl-
ur ESB sem ekki eru
allar jafn góðar. Nú
síðast ber okkur að
samþykkja þriðja
orkupakkann og þar
með að stofnun ESB, ACER, sjái
um að reglugerðir okkar um raf-
orkugeirann séu í samræmi við
reglugerðir innan ESB og það án
þess að athuga afleiðingarnar, til
dæmis á frelsi okkar til að haga
vinnslu úr tveim af mikilvægustu
auðlindum okkar eins og best
hentar. Ekki er heldur minnst á
hvort sú aðferð sem þarna er not-
uð sé fordæmisgefandi fyrir sjáv-
arauðlindina, sem ESB vill gjarn-
an hafa putta í.
Að undanförnu hefur mikið ver-
ið fjallað um sölu á landi til bresks
auðmanns sem virðist kaupa upp
lönd svo hann hafi næði til lax-
veiða hér á landi. Allt er þetta lög-
legt og fínt vegna þeirra reglna
ESB sem við höfum undirgengist
vegna EES-samningsins. Annað
dæmi er kaup Kanadamannsins
Ross Beaty á HS
Orku. Stofnaði hann
fyrirtæki í skúffu í
Svíþjóð. Þar með gat
hann keypt sér orku-
fyrirtæki suður með
sjó og það sem hann
gerir með fyrirtækið,
eins og að virkja
vatnsafl vestur á
Ströndum er innan
regluverks ESB.
Eitthvað hefur ver-
ið fjallað um ACER-
samninginn, það er
þriðji orkupakki ESB. Þar eigum
við að undirgangast reglur sam-
bandsins um skipulag og eftirlit á
orkusölu. Pakki tvö var án nokk-
urrar umræðu innleiddur með lög-
um og telja margir að það hafi
verið mistök á sínum tíma. Breyt-
ingin nú felur í sér að sett verði á
fót embætti „landsreglara“ sem
fylgist með verðlagningu, og hefur
eftirlit með viðskiptum á raf-
orkumarkaði. Eftirlitið á fylgjast
með spotmarkaði með rafmagn og
öðrum viðskiptum óháð íslenskum
aðstæðum. Skulu markaðs-
sjónarmið ráða eins og þau best
gerast í ESB-löndum.
Raforkuframleiðsla á ESB-
markaði er að ráðandi hluta keyrð
á kolum og jarðgasi. Hér er allt
keyrt á vatni og jarðhita. Mark-
aðsaðstæður á jarðefnum stjórna
því verðinu í ESB-löndum en hér
sveiflast ekkert nema rigningin.
Þar eru framleiðendur fjölmargir
en hér örfáir. Þar er eignarhaldið
eins fjölbreytt og mannlífið, en hér
í höndum ríkis og sveitarfélaga
nær eingöngu. Undantekningin er
skúffan í Svíþjóð.
Kaupendur hér eru að megni til
þrír stórir. Þeirra kaup hafa leitt
til þess að virkjanir hér eru stórar
og almennir notendur njóta stærð-
arhagkvæmninnar með ódýrri
orku frá sjálfbærum auðlindum
sem ekki stjórnast af sveiflum á
jarðefnaeldsneyti. Heildarnotkun
Íslands af rafmagni er 17 Twh
(Terawattstundir). Í Bretlandi er
rafmagnsnotkunin 304 TWh og í
ESB er hún um 2.786 TWh sam-
kvæmt tölum frá Eurostat. Einnig
notar Evrópa gríðarlegt magn
jarðefna beint við hitun húsa og í
efnaiðnaði sem ekki eru inni í
þessum tölum. Hér á landi gætir
þessa lítið. Fiskimjölsverksmiðjur
hér á landi eru meira að segja
hættar að brenna olíu til þurrk-
unnar. Sú orka sem er ekki bundin
í langtímasamningum og flokkast
sem almenn notkun fyrirtækja og
almennings hér á landi er um 3
TWh samanborið við 2.786 TWh
ESB eða 0,1%.
ESB er að fást við allt önnur
vandamál og mörg umhverfis-
tengd. Þeir þurfa að spara orku og
jafna aðgengi orku á sínum mark-
aði. Við eigum ekki við þeirra
vandamál að etja en eigum samt
að taka upp þeirra reglur. – Regl-
ur sem ekki eiga við okkar markað
sem er annars eðlis og ótengdur
Evrópu.
Menn hafa sagt að upptaka
ACER hafi lítil áhrif hér á landi til
að byrja með en viðurkenna einnig
að lagabreytingin 2003 hafi verið
mistök. Einnig viðurkenna þeir
sem ég hef rætt við að þeir viti
ekki hvaða áhrif fyrirhuguð laga-
breyting nú kemur til með að hafa
á markaðinn hér heima til lengri
tíma litið. Ætla menn virkilega að
innleiða ný lög án þess að vita með
vissu hver áhrifin verða? Hvers
vegna vinna menn ekki heimavinn-
una sína og laga það sem var
breytt með lögunum 2003. Þá var
Landsvirkjun framleiðandi til
þrautavara en ekki lengur. Það er
ekki lengur á ábyrgð eins né neins
ef orku vantar í landinu. Þetta
þarf að ræða og einnig það hvort
við viljum að orkufyrirtækin séu
rekin með auknum hagnaði og
greiði arð til þeirra sem varðveita
hlutabréfin, eða láti eigandann
njóta ávaxtanna með ódýrri orku
til heimilanna?
Við getum notað okkar sérstöðu,
sérstaklega ef við erum ekki undir
regluverki ESB um skipulag og
eftirlit á orkusölu. Við eigum að
hætta verslun með upprunavottorð
sem leiðir til þess að framleið-
endur hér á fiski, kjöti eða græn-
meti eru skráðir sem notendur á
kjarnorku eða kolum sem uppruna
orku við sína framleiðslu. Við eig-
um að nota vörumerkið Icelandic
fyrir íslenska framleiðslu og ferða-
þjónustu. Merki fyrir hreinleika
og sjálfstæði.
Hef ég heyrt þau rök fyrir upp-
töku ACER, að við séum svo vit-
laus að við getum ekki stjórnað
okkur sjálf. Það er ekki farsælt
hugarfar frjálsrar þjóðar. Nú mun
frumvarp um þetta efni verða lagt
fram á þingi og þingmenn ákveða
hvort við ætlum að stjórna okkar
auðlindum sjálf eða treysta á ESB.
Þá kemur í ljós hvort rökin um
heimsku landans halda velli á Al-
þingi Íslands.
Eftir Svan
Guðmundsson »Raforkuframleiðsla á
ESB-markaði er að
ráðandi hluta keyrð á
kolum og jarðgasi. Hér
er allt keyrt á vatni og
jarðhita.
Svanur Guðmundsson
Höfundur er sjálfstæðissinni.
svanur@husaleiga.is
Landasala og raforkusala