Morgunblaðið - 21.08.2018, Qupperneq 18

Þær vorunokkuðóvæntar
fréttirnar fyrir
helgi af því að
mannréttindaráð
Sameinuðu þjóðanna hefði
kveðið upp úr með það að
Lula Ignacio da Silva, fyrr-
verandi forseti Brasilíu, ætti
að fá að bjóða sig fram til
forsetaembættisins að nýju,
þrátt fyrir að hann hefði í
vor hafið afplánun á tólf ára
fangelsisdómi vegna
spillingarmála.
Rökstuðningur nefndar-
innar var sá að þar sem mál
da Silva væru enn í áfrýj-
unarferli væri enn sá mögu-
leiki til staðar að hann yrði
fundinn sýkn saka á efra
dómsstigi, og því ætti hann
að mega bjóða sig fram þar
til endanlega lægi fyrir
hvort hann væri kjörgengur
eða ekki. Viðbrögð stjórn-
valda í Brasilíu voru þau að
segja álit nefndarinnar ein-
göngu ráðgefandi, og að sér-
stakur kosningadómstóll
landsins myndi nú fara yfir
málið og taka endanlega
ákvörðun um örlög framboðs
da Silva.
Mál þetta er raunar for-
vitnilegt fyrir ýmsar sakir. Í
ljósi þess að kosið verður 7.
október næstkomandi er
fremur ólíklegt að nið-
urstaða muni liggja fyrir í
áfrýjunarmálum da Silva
fyrir kosningar, sem gæti þá
þýtt ef farið verður að áliti
nefndarinnar að óuppgerð
spillingar- og mútumál
myndu hanga yfir da Silva,
nái hann kjöri á ný, mál sem
hann hefur nú þegar verið
dæmdur einu sinni fyrir og
gæti hæglega verið dæmdur
fyrir aftur á efra stigi.
Það flækir stöðuna enn
frekar að skoðanakannanir
benda eindregið til þess að
forsetinn fyrrverandi hafi
enn dágóðan stuðning. Hann
mælist með stuðning um
38% kjósenda og væri miðað
við það öruggur með að ná í
seinni umferð kosninganna.
Fyrir Verkamannaflokk
hans skiptir það öllu máli að
da Silva fái að vera með, þar
sem sömu kannanir sýna að
án hans mun fylgi flokksins
tvístrast á þrjá aðra vinstri-
sinnaða frambjóðendur. Það
hvort hann verður eða verð-
ur ekki á kjörseðlinum mun
því breyta öllu um nið-
urstöðu kosning-
anna.
Fyrir sitt leyti
segir Lula da
Silva að spilling-
armálin á hendur
sér séu ekkert annað en
pólitísk málshöfðun og sakar
hann raunar Carlos Temer,
núverandi forseta, og stuðn-
ingsmenn hans um að hafa
framið „valdarán“ með að-
stoð dómskerfisins. Sjálfur
segist hann alsaklaus en
bæði hann og Dilma Rous-
seff, handvalinn eftirmaður
hans á forsetastóli, urðu frá
að hverfa vegna hinnar víð-
tæku rannsóknar lögregl-
unnar á spillingarmálum í
Brasilíu, sem nú þegar hefur
sett fjölmarga stjórn-
málamenn landsins í vonda
stöðu.
Það dregur hins vegar
nokkuð úr gildi þeirrar
kenningar að brasilískir
hægrimenn hafi ýtt þeim da
Silva og Rousseff úr emb-
ætti með aðstoð dómskerf-
isins að Temer forseti liggur
nú sjálfur undir grun um að
hafa eitthvað misjafnt í
pokahorninu. Helsti stjórn-
skipunardómstóll landsins
er að meta hvort fjárframlög
til flokks hans í aðdraganda
forsetakosninganna árið
2014 hafi staðist lög. Temer
gæti því sjálfur þurft að þola
rannsókn og sakamál á
hendur sér, en honum hefur
nú þegar verið meinað að
bjóða sig fram til endur-
kjörs. Spurning er hvort
mannréttindaráð Sameinuðu
þjóðanna tekur einnig upp
hanskann fyrir hann.
Hvað sem öllu þessu líður
er ástæða til að íhuga það
hvort ímynd brasilískra
stjórnmála sé nokkur greiði
gerður, verði Lula da Silva
gert kleift að endurheimta
forsetastólinn. Og hvort sem
honum tekst það eða ekki er
ljóst að víðtæk rannsókn
lögreglunnar á spillingar- og
mútumálum í Brasilíu hefur
nú þegar dregið fram ýmsa
ófagra hluti um tengsl
brasilískra stjórnmála og
viðskipta. Vinsældir da Silva
benda þó ekki til þess að
þær uppljóstranir hafi endi-
lega haft of mikil áhrif á
kjósendur, sem óhjákvæmi-
lega vekur svo upp spurn-
ingar um aðra frambjóð-
endur og ástandið í landinu
almennt.
Mannréttindaráðið
blandar sér í brasil-
ísk stjórnmál}
Að vera eða ekki
í framboði
18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. ÁGÚST 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
G
ert er ráð fyrir að ársskýrslur ráð-
herra verði birtar 17. september“
segir í tilkynningu til fjárlaga-
nefndar. Samt segir í lögum um
opinber fjármál: „Hver ráðherra
skal eigi síðar en 1. júní ár hvert birta árs-
skýrslu um síðasta fjárhagsár.“ Þessi dagsetn-
ing, 17. september, er enn merkilegri vegna
þess að í lögum um opinber fjármál er bráða-
birgðaákvæði þar sem sérstaklega er tekið
fram að ársskýrsla skal birt eigi síðar en 1. júní
2018 vegna ársins 2017.
Stjórnvöld bera ábyrgð á ýmsu en fyrst og
fremst meðal mikilvægra mála eru fjárlögin og
allt sem þeim tengist. Þar er lagt fram hvernig
farið er með sameiginlega sjóði og almannafé.
Hvernig farið er með peninginn sem við borg-
um öll í skatta og gjöld til hins opinbera. Það
ætti að vera lágmarkskrafa að stjórnvöld fari eftir lögum.
Sú krafa verður enn ríkari þegar þeir sem eiga að fylgja
lögunum báru ábyrgð á setningu þeirra en nú er sami fjár-
málaráðherra og þegar lögin um þessar ársskýrslur voru
sett.
Eru þessar skýrslur merkilegar? Skipta þær einhverju
máli þegar allt kemur til alls? Jú, ársskýrslur ráðherra eru
mjög mikilvægar upplýsingar, eða eins og segir í lögunum
að þar skal meta ávinning af ráðstöfun útgjalda með tilliti
til settra markmiða. Ársskýrslur sem birtast okkur 17.
september nk. fjalla um markmið fyrir árið 2017. Við fáum
að sjá þær fjórum dögum eftir fyrstu umræðu um fjárlög
2019. Kannski er það bara tilviljun að árs-
skýrslur birtast eftir að fjárlög eru lögð fram,
þegar fjárlaganefnd fer á fullt í nefndarvinnu
vegna fjárlaganna. Að mínu mati, miðað við
reynslu, er það engin tilviljun. Alveg eins og
það er engin tilviljun að ríkisstjórnin hafði
engan áhuga á að tala um fjármálaáætlunina
sína. Áætlun sem kom seint fram og var af-
greidd til þingsins í aðra umræðu rétt áður en
þingi átti að ljúka fyrir sumarið.
Ég býst að vísu ekki við merkilegri skýrslu.
Til þess að það sé hægt að meta ávinning með
tilliti til settra markmiða þurfa markmiðin að
vera skýr og mælanleg. Markmiðin komu fram
í fjárlögum 2017 og það verður mjög áhuga-
vert að skoða nýjar upplýsingar um ýmis
markmið. Til dæmis hlutfall húsnæðiskostn-
aðar af ráðstöfunartekjum leigjenda, en nýj-
ustu tölur eru síðan 2014 og voru þá 24,5%. Markmiðið
fyrir 2017 var að fara ekki umfram 25% að jafnaði. Miðað
við að árshækkun leiguverðs var einna mest árið 2017
verður mjög áhugavert að sjá hvernig þetta lítur út í árs-
skýrslu ráðherra. Þá er mikilvægt að hafa í huga að árs-
skýrslan er sjálfsmat stjórnsýslunnar, á ábyrgð ráðherra.
Hlutverk þingsins er að fara yfir þetta sjálfsmat og kryfja
það í öreindir. Ársskýrslunni er hins vegar troðið niður í
kokið á þinginu ofan í fjárlög 2019. Líkurnar á að skýrslan
fái verðskuldaða yfirferð eru engar. bjornlevi@althingi.is
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Í hvað fara peningarnir þínir?
Höfundur er þingmaður Pírata.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Erna Ýr Öldudóttir
ernayr@mbl.is
Fleiri en 41 þúsund börn ogfullorðnir hafa smitast afmislingum fyrstu sexmánuði ársins og þar af
hafa a.m.k. 37 manns látist, að því er
fram kemur í fréttatilkynningu Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar
WHO. Það er langt umfram tólf
mánaða heildarfjölda hvers árs á
þessum áratug. Til samanburðar
smituðust tæplega 24 þúsund manns
allt árið í fyrra og 5.273 árið 2016.
Jafnframt breiðast rauðir hundar út,
en þeir geta valdið fósturskaða veik-
ist móðir á meðgöngu. Í sjö Evr-
ópulöndum hafa orðið yfir eitt þús-
und mislingasmit, í Frakklandi,
Georgíu, Grikklandi, Ítalíu, Rúss-
landi, Serbíu og Úkraínu, sem er
með yfir helming allra mislingasmit-
anna.
„Þessi lönd hafa ekki staðið sig
nægilega vel í bólusetningum. Mik-
ilvægt er að bólusetja gegn misl-
ingum, sem getur verið mjög alvar-
legur sjúkdómur með háa
dánartíðni, eða 0,1%, og þó að flestir
sleppi skaðlaust frá því að veikjast
þá er tala þeirra sem verða fyrir al-
varlegum afleiðingum ógnvænlega
há, eins og t.d. að fá alvarlega heila-
eða lungnabólgu í framhaldinu, sem
geta valdið varanlegu heilsutjóni,“
segir Þórólfur Guðnason sótt-
varnalæknir í samtali við Morgun-
blaðið.
„Þeir sem eru veilir fyrir og
börn eru í mestri hættu, en það gild-
ir almennt fyrir alla smitsjúkdóma.
Heilbrigðir, fullorðnir einstaklingar
geta líka hlotið alvarlegar afleið-
ingar þó að það sé sjaldgæfara.“
Bólusett skipulega síðan 1974
Bólusett er við mislingum við 18
mánaða aldur og svo aftur tólf ára,
og hefur verið gert með skipulögð-
um hætti hérlendis síðan árið 1974,
að sögn Þórólfs, sem segir að eldri
einstaklingar hafi langflestir þegar
fengið mislinga og séu því einnig
hólpnir þar sem líkaminn myndi við
það mótefni. Aldrei sé þó of seint að
fara í bólusetningu, telji fólk sig
hvorki hafa fengið mislinga né bólu-
setningu áður.
„Mislingar eru einn mest smit-
andi sjúkdómur í heimi og hérna áð-
ur fyrr gengu reglulega yfir misl-
ingafaraldrar, þannig að það er
frekar ólíklegt að fullorðið fólk sé
ekki varið fyrir sjúkdómnum.“
Þátttakan í bólusetningum við
18 mánaða aldur hérlendis hafi verið
um 90%, sem sé ágætt að sögn Þór-
ólfs, en markmiðið sé að reyna að ná
henni upp í 95%, sem er hlutfallið
sem þarf til að halda sjúkdómnum
alveg niðri. „Þátttakan er líklega
eitthvað hærri, en við erum að vinna
með heilsugæslunni í að bæta skrán-
ingar á bólusetningum.“
Algengt sé að 18 mánaða börn
séu að fá hinar ýmsu pestir og þá
geti skipulagðir bólusetningartímar
hjá heilsugæslunni hliðrast til og síð-
an gleymst. „Í þeim tilfellum sem
fólk hefur komið með smit erlendis
frá, þá hefur það ekki náð að smita
aðra, sem er vísbending um að við
séum nógu vel varin til að hér verði
ekki faraldur, en við erum samt að
vinna í því að fá fleiri til að bólusetja
sig til að ná 95% markmiðinu.“
Til standi að láta bæta skrán-
ingu bólusetninga í miðlægan
grunn, að notast við innköll-
unarkerfi vegna barna sem
ekki hafa verið bólusett á
réttum tíma, og að lokum að
ef komið verði með börn til
heilsugæslunnar út af öðru,
þá sé kannað hvort þau hafi
þegar verið bólusett og bjóða
upp á bólusetningu hafi það
ekki verið gert.
Mislingafaraldurinn
magnast í Evrópu
Evrópubúar standa sig verr en
íbúar annarra heimshluta í
bólusetningum, t.d. er hlutfall
bólusetninga í Bandaríkjunum
almennt betra en á ýmsum
svæðum í Evrópu, að sögn Þór-
ólfs.
„Það komu fyrst fram í Bret-
landi rangar upplýsingar um að
mislingabólusetning gæti valdið
einhverfu. Það hefur verið rann-
sakað án þess að það sé hægt
að sýna fram á að svo sé en illa
gengur að kveða niður þennan
draug. Það eru því ýmsir hópar
fólks í Evrópu sem eru á móti
bólusetningum en svo eru aðrir
hópar, eins og t.d. Roma-fólk,
sem vilja síður láta bólu-
setja sig. Þess vegna
blossa mislingar upp á
ýmsum svæðum í Evrópu.
Hérlendis eru þetta bara
einstaka tilfelli, en ekki
hópar fólks.“
Draugur sem
gengur aftur
FÓLK SEM VILL EKKI LÁTA
BÓLUSETJA SIG Í EVRÓPU
Þórólfur Guðnason
Ljósmynd/Heilbrigðisstofnun Suðurlands
Áður fyrr Þarna hvíla sex systkin sem dóu á sex vikna tímabili úr barna-
veiki árið 1862. Bólusetningar hafa gjörbreytt lífslíkum fólks til hins betra.