Fréttablaðið - 20.10.2018, Blaðsíða 16

Útgáfufélag: torg ehf. Stjórnarformaður: Einar Þór Sverrisson forStjóri: Ingibjörg Stefanía Pálmadóttir Útgefandi: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is
ritStjórar: Kjartan Hreinn Njálssson kjartanh@frettabladid.is, Ólöf Skaftadóttir olof@frettabladid.is, markaðurinn: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is fréttablaðið.iS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 85.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án
endurgjalds. ISSN 1670-3871 fréttablaðið Skaftahlíð 24, 105 reykjavík Sími: 512 5800, ritstjorn@frettabladid.is helgarblað: Kristjana Björg Guðbrandsdóttir kristjanabjorg@frettabladid.is
menning: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is ljóSmyndir: Anton Brink anton@frettabladid.is framleiðSluStjóri: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Gunnar
Kristín
Þorsteinsdóttir
kristin@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Gamanið tók
að kárna og
skyndilega
rann upp
fyrir mörgum
að þeir hefði
látið kappið
bera skyn-
semina
ofurliði.
Ég er hálftíma að „pósta“ einni „selfí“; það er nákvæmnisvinna að tryggja sjónarhorn sem hylur í senn hrukkur, undirhöku og augnpoka, ná mynd
sem hæfir sjálfsímynd minni sem festist einhvers staðar
í kringum tuttugu og fimm ára aldurinn. Þegar ég set
myndir af börnunum á Facebook gæti ég þess að ekki sjá-
ist í bakgrunninum glitta í óhreint tauið sem flæðir upp
úr þvottakörfunni eins og seigfljótandi kvika sem færir líf
mitt í kaf. Þegar ég birti myndir á Instagram af mat á veit-
ingahúsi sem á meira skylt við skúlptúr en næringu læt
ég ekki fylgja skjáskot af kreditkortayfirlitinu sem sýnir
að kostnaðurinn við máltíðina endaði á yfirdrættinum.
Hvers vegna ekki? Eins forpokað og það hljómar vil ég að
ímynd mín sé sú að ég sé með allt á hreinu. Ég vil að fólk
– pabbi minn og mamma, bræður og mágkonur, vinir og
óvinir … sérstaklega óvinir – haldi að ég sé með ’etta.
Þegar ég frétti af vefsíðunni Tekjur.is þar sem hægt er
að fletta upp tekjum og skattaupplýsingum Íslendinga
voru fyrstu viðbrögð mín: „Fokk nei!“ Vissi þetta lið ekki
hvað ég hafði lagt mikla vinnu í að byggja upp fegraða
ímynd mína? Nú gæti hver sem er flett því upp hvað ég
er í raun mikill „lúser“. Ég var við það að ganga til liðs við
hina réttlætisriddarana sem riðu hnarreistir milli stofn-
ana með kveinstafi og lögbannskröfur þegar rifjaðist upp
fyrir mér saga.
Vopnuð upplýsingunum
Fyrir þrjátíu árum flakkaði kona mér nákomin einnig
milli stofnana. Hún var hins vegar með blað og blýant.
Hana grunaði að laun hennar væru töluvert lægri en
laun karlanna sem gegndu sambærilegum stöðum
innan fyrirtækis sem hún starfaði hjá. Hún fékk grun
sinn staðfestan er hún heimsótti skrifstofur og skrifaði
niður útsvar samstarfsmanna. Þegar hún mætti í launa-
viðtal vopnuð upplýsingunum sagði starfsmannastjóri
fyrirtækisins eitthvað á þá leið að ef hún fengi launa-
hækkun kæmu „þær“ allar á eftir. Konan lét sig þó ekki
og fékk loks launahækkun. Mótbárur starfsmanna-
stjórans hafa setið í henni í þrjátíu ár.
Fyrir rétt rúmu ári var breska ríkisútvarpið, BBC,
skyldað til að birta lista yfir launahæstu starfsmenn
stofnunarinnar. BBC hafði lengi verið gagnrýnt fyrir að
greiða helstu sjónvarps- og útvarpsstjörnum sínum allt
of há laun. Með ráðstöfuninni átti að stemma stigu við
meintu bruðli en ráðamenn töldu að gegnsæi leiddi til
þess að stofnunin yrði að halda sig á mottunni.
Bretar fengu ástæðu til að hneykslast þegar listinn
var birtur. Uppþotið snerist þó um annað en ofurlaun
stórstjarnanna.
Í ljós kom að kynbundinn launamunur innan
stofnunarinnar var meiri en nokkurn hafði órað
fyrir. Listinn varð BBC-konum vopn í baráttunni fyrir
auknum jöfnuði.
Ófyrirséðar hörmungar
Andstæðingar Tekjur.is tala eins og uppátækið sé brot á
einhvers konar náttúrulögmáli; að það að fikta í meintri
friðhelgi einkalífsins með þessum hætti sé ónáttúra
sem geti leitt til ófyrirséðra hörmunga – svona eins
og sterkeindahraðall CERN í Sviss: Svarthol myndast,
siðmenningin sogast inn í það og við blasa endalok
veraldar.
Að smíða samfélag er eins og að byggja hús. Við
ráðum hvernig húsið lítur út. Einhver kann að segja:
„Já, en við þurfum að fara að leikreglum.“ Satt er það.
Leikreglum náttúrunnar komumst við ekki hjá að
fylgja; þyngdarlögmálinu, lögmáli varmafræðinnar. En
leikreglum gerðum af manna höndum má breyta eftir
þörfum. Þótt hlutirnir séu á einn veg þýðir það ekki að
þeir geti ekki verið öðruvísi.
Dæmin sýna að kynbundinn launamunur þrífst
á leynd. Ójöfnuður hvers konar þrífst á leynd. Sam-
félag okkar er hús sem er stöðugt í smíðum. Kannski
er kominn tími á fleiri opin rými. Og kannski mættum
við koma oftar til dyranna eins og við erum klædd,
bera hrukkurnar og leyfa fólki að flissa yfir ástandinu á
óhreina tauinu. Því það er svo gott að vera minntur á að
ekkert okkar er í raun með ’etta.
Launaleynd og
þyngdarlögmálið
Svo virðist sem vetur sé að skella á bæði í efna-hags- og veðurfarslegu tilliti.Fyrir okkur sem upplifað höfum tímana tvenna í þjóðarbúskapnum er stefið kunnug-legt. Krónan veikist skarpt. Laun þeirra sem
verst eru settir hafa setið eftir á þensluskeiðinu. Verka-
lýðsfulltrúar vakna fyrst til lífsins nú, og krefjast launa-
hækkana umfram það sem atvinnulífið getur borið.
Heildsalar og birgjar tilkynna um verðhækkanir til
smásala. Verðbólgan vaknar. Seðlabankinn grípur inn
í gjaldeyrismarkaðinn til að koma í veg fyrir frekara
fall krónunnar. Þeir sem geta færa sparnað sinn í
öruggt skjól. Lífskjör fjölskyldna sem hafa getað tamið
sér reglulegar utanlandsferðir og uppgrip í erlendum
verslunum versna.
Hagkerfið er að lenda eftir uppsveiflu síðustu ára.
Á sama tíma kvarta neytendur undan háu verðlagi,
og lærðir prófessorar saka alþjóðlegar stórverslana-
keðjur um að níðast sérstaklega á Íslendingum. Grátkór
útflutningsgreinanna, einkum sjávarútvegs, þagnar
skyndilega, enda gósentíð fram undan með veikri
krónu og ódýru vinnuafli. Nú þarf að fiska og fylla kist-
urnar áður en dansinn hefst á ný. Ferðamannageirinn
hugsar á sömu nótum. Nú fer Ísland aftur að verða sam-
keppnishæfur áfangastaður eftir smávægilegt hikst.
Uppsveiflan, sem nú virðist nýlokið, var auð-
vitað drifin áfram af sömu kröftum. Hún var hin hlið
krónunnar, afsakið líkingamálið. Ísland varð ferða-
mannaland á einni nóttu. Hér var tiltölulega ódýrt
vinnuafl, ódýrt að ferðast og ekki sérstaklega dýrt að
vera. Frumkvöðlar í ferðaiðnaði böðuðu sig í erlendum
gjaldeyri.
Ferðamannaflaumurinn, ásamt öðrum kröftum,
hafði hins vegar þau áhrif að krónan styrktist skyndi-
lega. Allt í einu var Ísland orðið með dýrari áfanga-
stöðum. Gamanið tók að kárna og skyndilega rann upp
fyrir mörgum að þeir hefðu látið kappið bera skyn-
semina ofurliði.
Sem fyrr, þegar rætt er um íslensk efnahagsmál, er
hins vegar risastór uppvakningur staddur í herberginu
miðju. Íslenska krónan.
Ef Íslendingar byggju við annan og stöðugri gjald-
miðil þá væri hér engin verðtrygging. Vöxtur í ferða-
mannaiðnaði hefði getað verið stöðugur og sjálfbær.
Útvegsmenn og -konur þyrftu ekki að búa við eilífar
sveiflur. Laun hefðu hreyfst nokkurn veginn í takt við
verðlag, eða að minnsta kosti þannig að hægt væri að
gera hóflegri kröfur í kjarabaráttunni. Og síðast en ekki
síst þá myndi H&M kosta nokkurn veginn það sama og
í öðrum löndum.
Krónuálag á neytendavarning væri óþarft.
Ef fólk vill raunverulega kjarabót til langs tíma og
stöðugt efnahagsástand ætti kröfugerðin að snúast um
að hér verði tekinn upp alvöru gjaldmiðill. Þeir sem
hæst hafa virðast hins vegar ekki hafa getu, eða vilja,
til að líta upp úr hversdagsþrasinu og horfa á stóru
myndina.
Þangað til slík hreyfing skapast hér á landi munum
við áfram búa við sveifluhagkerfi krónunnar. Upp og
niður endalaust. Ár og dagar líða.
Déjà vu
Er rétt að veita Evrópusambandinu
aukið vald í orkumálum?
Opinn fundur í stofu HT-102 á Háskólatorgi, mánud. 22. október 2018 kl. 17.15
Boðað hefur verið að innan tíðar verði lagt fyrir Alþingi að stofnanir
Evrópusambandsins fái aukið vald í orkumálum á Íslandi.
- Hvaða vald fær orkustofa Evrópusambandsins og landsreglarinn og hvernig
munu þessir aðilar beita því?
- Hver er stefna Evrópusambandsins í orkumálum og er skynsamlegt að
Íslendingar gangist undir hana?
- Munu íslensk stjórnvöld missa vald til að ákveða hvort sæstrengur verður
lagður eða ekki?
- Er best fyrir Íslendinga að afþakka orkulöggjöfina? Hvernig mun Evrópusam-
bandið bregðast við höfnun?
Frummælendur:
Peter T. Örebech, lagaprófessor
Vigdís Hauksdóttir, lögfræðingur
Bjarni Jónsson, rafmagnsverkfræðingur
Að loknum erindum frummælenda verða almennar umræður.
Fundarstjóri verður Haraldur Ólafsson
Ísafold, Herjan og Heimssýn
2 0 . o k t ó b e r 2 0 1 8 L A U G A r D A G U r16 s k o ð U n ∙ F r É t t A b L A ð i ð
SKOÐUN
2
0
-1
0
-2
0
1
8

0
4
:2
8
F
B
1
0
4
s
_
P
1
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
8
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
1
2
1
-5
7
A
8
2
1
2
1
-5
6
6
C
2
1
2
1
-5
5
3
0
2
1
2
1
-5
3
F
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
A

F
B
1
0
4
s
_
1
9
_
1
0
_
2
0
1
C
M
Y
K