Breiðfirðingur - 01.04.1999, Side 52

50
BREIÐFIRÐINGUR
að flykkjast pörum saman í þurrabúðanna hægð, til að geta þar
böm á annarra skaut, en undir eins geta eyðileggjandi stofn til
afkomenda, er aldrei læra að vinna sér ærlega brauð og fæstir
annað en illt eitt ... Giftingar þess háttar letimaga og öreiga til
þess háttar lífs hafa því ásamt ollað armóði mínum ...“106.
Þessi skrif Magnúsar Stephensens lýsa viðhorfi bænda til
verstöðva- og þurrabúðafólks alla 19. öldina og jafnvel fram á
þá 20., ekki síst þar sem aðrir fylgdu dyggilega í kjölfarið og
hömruðu á þessum viðhorfum.
Sporgöngumaður Magnúsar Stephensens í þessum efnum er
að líkindum fyrst og fremst Þorvaldur Thoroddsen. I Ferðabók
sinni skrifar hann um verstöðvamar á Snæfellsnesi og fólkið í
þeim: „Þar er stór grænn blettur við sjóinn, með fjölda mörgum
þúfuþyrpingum að sjá tilsýndar. Græni bletturinn er túnin, þúf-
umar eru kofar íbúanna. Slík fískiþorp em undir Jökli kölluð
pláss.“'m Þorvaldur segir að „fiskimannalýðnum“ kringum landið
hafí ávallt liðið fremur illa, helst hafí menn af lakara taginu safn-
ast á þessa staði og líf þessa fólks var sífelld örbirgð og ömurleg-
ar kringumstæður. „Hver kynslóðin eftir aðra ólst upp í þessu
hugsunarlausa og öfuga lífemi, og afkomendumir urðu alltaf
meiri og meiri amlóðar, hugsunarlausar skepnur, til einskis nýtar.
Svona var það á fyrri öldum kringum allan Faxaflóa, hinn lægri
fiskimannalýður var smátt og smátt orðinn að skríl. Af þessu dáð-
leysi hinna fyrri tíma súpum vér ennþá dreggjamar.“l08Þorvaldur
heldur áfram og segir verstöðvamar undir Jökli vera einna lakast-
ar, þar fískist svo sem ekki neitt, og því hafí mátt búast við að
íbúamir reyndu að rækta tún og koma upp skepnum, en það sé
öðm nær, þó menn viti að ekkert sé að hafa úr sjónum, þá gæti
menn ekki landbúnaðarins að heldur. „Alla sína von og allt sitt
traust hafa þeir sett upp á kaupmanninn ... Lýðurinn hefur lotið
misjöfnum kaupmönnum og misjöfnum þjónum þeirra.“109
Verstöðvafólki er nokkur vorkunn vill Þorvaldur meina
þrátt fyrir allt. Alþýðan í veiðistöðvunum hafi verið hneppt í
fjötra sem hún hafi ekki getað losað sig úr og því sokkið dýpra
og dýpra í fátækt og volæði. „Það er sárgrætilegt að líta í hinar
eldri jarðabækur, t. d. Jarðabók Áma Magnússonar. Á Snæfells-