Fréttablaðið - 17.11.2018, Síða 22

Eiríkur Rögnvaldsson, prófessor emeritus, hlaut Verðlaun Jón­asar Hallgrímssonar á degi íslenskrar tungu, í gær, föstudaginn 16.
nóvember, en þau voru að þessu
sinni afhent á Höfn í Hornafirði.
Verðlaunin eru veitt ár hvert til ein­
staklings sem hefur unnið íslenskri
tungu gagn í ræðu eða riti og stuðlað
að eflingu hennar. Eiríkur hefur í
fjölmörg ár verið óþreytandi við
að vekja athygli á þeirri hættu sem
steðjar að íslenskri tungu og hvatt til
þess að íslensk máltækni verði efld.
Eiríkur, sem er fæddur árið 1955,
kenndi málfræði og málvísindi við
Háskóla Íslands og varð prófessor
árið 1993. Hann er höfundur og með­
höfundur fjölda bóka, rita og fræði­
legra greina um mál og máltækni og
hefur unnið fjölmörg verkefni á því
sviði.
„Ég er vitanlega mjög ánægður,“
segir Eiríkur um verðlaunin. „Ég lít
svo á að í þessu felist viðurkenning á
því viðhorfi til málræktar og íslensk­
unnar sem ég hef reynt að halda á
lofti, sem er að mikilvægt sé að berj­
ast fyrir íslenskuna með jákvæðni og
umburðarlyndi að vopni en reyna að
forðast neikvæðar predikanir.“
Þú hefur lengi verið í baráttu fyrir
því að halda íslenskunni lifandi.
Hefurðu séð umtalsverðan árangur
á þessum tíma?
„Það sem ég hef lengst barist fyrir,
í tuttugu ár, er að við búum okkur
undir það að tölvurnar verði mikil­
vægur hluti í daglegu lífi okkar og
sjáum til þess að íslenska verði
gjaldgeng á því sviði. Þannig gætum
við notað íslensku í samskiptum við
tölvur og nýtt okkur tölvutæknina í
vélrænum þýðingum og öðru slíku.
Það hefur gengið hægt að gera eitt­
hvað í þessu, en nú er loksins búið að
samþykkja og fjármagna aðgerðar­
áætlun um nýja máltækni.
Þar er sem sagt heilmikið að fara í
gang í þeim málum sem ég hef barist
lengst fyrir, en aðrar ögranir hafa
komið í staðinn. Börn og unglingar
eru á kafi á netinu, í snjallsímum
og tölvuleikjum. Áreitið frá þessum
tækjum er mikið, fyrst og fremst á
ensku. Það er ekkert vit í að reyna
að halda tækninni frá börnunum
en við þurfum að nýta hana á skyn­
samlegan hátt. Það er mikilvægt að
koma íslensku í tölvurnar en það
skiptir ekki síður máli að fólk tali við
börnin sín. Allar rannsóknir sýna að
það skiptir langmestu máli. Framtíð
íslenskunnar ræðst á máltökuskeiði.
Ef við tölum ekki nóg við börnin
okkar og lesum ekki fyrir þau þá er
hætta á að málkerfi þeirra verði ekki
nógu sterkt og öflugt til að standast
ytri þrýsting.
En það er líka mikilvægt að heyja
baráttuna undir réttum formerkjum
og viðurkenna að íslenska er alls
konar – það er ekki til einhver ein
rétt dauðhreinsuð íslenska sem allir
verða að tala. Lifandi tungumál á sér
ótal tilbrigði og er alltaf að breytast.“
Ertu bjartsýnn á framtíð íslensk-
unnar?
„Já, maður verður að vera það. Við
getum alveg talað íslensku áfram en
það gerist ekki af sjálfu sér. Þegar
ég er spurður hvað sé brýnast að
gera hef ég lengi sagt að við þurfum
Íslenska er
alls konar
Eiríkur Rögnvaldsson fékk verðlaun Jón-
asar Hallgrímssonar. Hann segir framtíð
íslenskunnar ráðast á máltökuskeiði. Mikil-
vægt sé að nýta tæknina skynsamlega.
Það er ekki til einhver ein rétt dauðhreinsuð íslenska, segir hinn nýi verðlaunahafi. Fréttablaðið/EyÞór
vitundarvakningu. Það þarf að
útskýra fyrir fólki að það gerist ekki
af sjálfu sér að við höldum áfram að
tala íslensku og lesa á íslensku. Við
verðum sérstaklega að sinna börn­
unum og unglingunum, það þarf að
bjóða þeim upp á lesefni og hvers
kyns afþreyingu á íslensku.“
Sérðu skáld og rithöfunda gegna
þarna miklu hlutverki?
„Það þarf að efla bókaútgáfu fyrir
börn og unglinga og þar geta skáld og
rithöfundar haft stórt hlutverk. Það
er ekki svo langt síðan Harry Potter
æðið gekk yfir þar sem heil kynslóð
barna fór allt í einu að lesa miklu
meira en áður. Slíkt getur gerst aftur.
Við eigum mikinn fjölda af frá­
bærum skáldum og rithöfundum
en það verða ekki fagurbókmenntir
sem halda íslenskunni lifandi. Þær
eru frábærar fyrir íslenska menn­
ingu og góðar til útflutnings en þegar
kemur að því að halda íslenskunni
gangandi og lifandi eru þær ekki
aðalatriðið. Við megum ekki festa
okkur í því að koma hámenningar­
legu efni til krakkanna, heldur efni
sem höfðar verulega mikið til þeirra.
Við breytum ekki því hvað höfðar til
þeirra en við getum haft áhrif á það
hvort þau hafa kost á einhverju sem
höfðar til þeirra á íslensku.“
Kolbrún bergþórsdóttir
Við mEgum Ekki fEsta
okkuR í þVí að koma
hámEnningaRlEgu Efni
til kRakkanna, hElduR
Efni sEm höfðaR VERu-
lEga mikið til þEiRRa.
Viðurkenning til
skálda í skólum
Verkefnið Skáld í skólum fékk
sérstaka viðurkenningu í tilefni
af degi íslenskrar tungu, en það
hefur verið starfrækt frá árinu
2006 á vegum Höfundamið-
stöðvar Rithöfundasambands
Íslands. Þar hefur grunnskólum
um allt land boðist að brjóta
upp hefðbundna kennslu með
heimsóknum frá rithöfundum,
handritshöfundum, skáldum
og myndasöguhöfundum. Í
greinargerð ráðgjafarnefndar
segir meðal annars: „Dagskráin er
ætíð fjölbreytt og eitthvað í boði
fyrir hvert skólastig, bæði styttri
fyrirlestrar og kveikjur en einnig
ritsmiðjur sem geta spannað
nokkra daga. Í dagskránni í ár má
til dæmis finna fyrirlestur um
„Veiðilendur ævintýranna“, þar
sem nemendur í 1.-4. bekk fá
hjálp við að veiða hugmyndir og
kveikjuna „Ef ég mætti ráða …“
þar sem nemendur í 5.-7. bekk
fá hjálp við að búa til sína
eigin myndasögubók. Öll erindin
byggja þó á sama grunni: Skáldin
ræða sögur og lestur, sköpun
og skrif og hjálpa nemendum
að fá hugmyndir að sínum eigin
sögum.“
Falleg og
fróðleg
Flóra Íslands
eftir Jón Baldur
Hlíðberg og
Þóru Ellen Þór-
hallsdóttur er
stórvirki um ís-
lenskar plöntur.
Gríðarlega falleg
og fróðleg bók
sem allt áhuga-
fólk um plöntur
verður að
eignast.
Hangiskankar í
niðursveiflu!
Á þessum árs-
tíma er fátt
sem jafnast á
við hangi-
skanka. Í IKEA
er hann ein-
mitt alveg eins
og hann á að vera
með öllu tilheyrandi.
Það kann að vera niður-
sveifla en allir hafa efni á
að borða í IKEA.
Þurfa alltaf að vera jól?
En talandi um árstímann. Þurfa
alltaf að vera jól? Frá miðjum
september til loka desember?
Er það ekki full langt? Þórhildur
Þorleifsdóttir leikstjóri hafði
orð á þessu í vikunni og sagði
meðal annars: „Það er ekki
skammdegið sem plagar mig
– held ég – heldur sú gegndar-
lausa efnis- og neysluhyggja
sem grípur um sig eins og far-
sótt eða plága. Jólin eru toguð
„fram á við“ til að ballið geti
byrjað nógu snemma.“
50 ára
Háteigsskóli
heldur upp á
50 ára afmæli
sitt í dag á
milli 13.00 og
15.00. Velunn-
arar skólans
geta litið inn
og hlýtt á
kór skólans
og þá verður
óvænt atriði frá fyrrverandi
nemanda í skólanum sýnt í
sal skólans kl. 14.30.
1 7 . n ó v e m b e r 2 0 1 8 L A U G A r D A G U r22 H e L G i n ∙ F r É T T A b L A ð i ð
helgin
1
7
-1
1
-2
0
1
8

0
3
:4
7
F
B
1
0
4
s
_
P
0
8
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
7
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
1
6
A
-8
F
A
4
2
1
6
A
-8
E
6
8
2
1
6
A
-8
D
2
C
2
1
6
A
-8
B
F
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
B

F
B
1
0
4
s
_
1
6
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K