Litli Bergþór - 01.12.2014, Qupperneq 28

28 Litli-Bergþór
Brúará brúuð 1901
Í blaðinu Ísafold frá 24. júlí 1901 segir svo:
„Ný brú er nú lögð á Brúará í Biskupstungum, á
Steinbogagljúfrinu, svo sem 50 föðmum fyrir neðan
gömlu brúna, ef brú skyldi kalla, á sprungunni í miðri
ánni. Brú þessa hina nýju, sem er úr tré, hefir smíðað
hr. kaupm. H. Helgason* í Reykjavík, og flutt hana
austur og lagt hana á ána. Hún er vel traust og öll
járnvarin, 25 álna löng (15,7 m) og 4,5 alin á breidd
(2,8 m); en 9 álna hæð (5,7 m) frá henni niður að
vatni. Yfir hana fór nýlega 14 hesta lest alklyfjuð, og
var ekkert lát á.
Brúin er gerð á landssjóðs kostnað með því að
vegurinn milli Þingvalla og Geysis er landssjóðsvegur.
Kostnaðarreikiningur ófullger enn. Hann verður
mikill að tiltölu, vegna afar örðugs flutnings.
Sumstaðar urðu menn að bera máttarviðina; hestum
varð eigi við komið. Um hesta varð að skifta 4 sinnum
á klukkustund, þar sem örðugast var yfirferðar, annars
hefðu þeir ekkert enzt.
Gamla brúin litla yfir hraunsprunguna í miðjum
árfarveginum er þar með úr sögunni. Þar var tími til
kominn. Það var sveitin Biskupstungnahreppur, sem
hana hafði smíða látið. Hún var orðin 30-40 ára (þ.e.
smíðuð milli 1860-70 –innsk. L-B) og farin að fúna,
þótt í vatni lægi nær alla tíð. Handrið var eftir henni
beggja vegna til skamms tíma, en nú horfið fyrir
nokkrum árum og því ærið glæfralegt að fara hana, er
áin var mikil og alldjúpt var á brúnni. Enda hrapaði í
fyrra hestur út af henni alklyfjaður niður í gljúfrið og
hefir ekkert af honum sést síðan.“
*Helgi þessi kaupmaður Helgason, sem minnst er á í
greininni, var fjölhæfur atorkumaður og vel kunnur
á sínum tíma. Auk þess að vera framkvæmdamaður
og trésmiður, var hann tónskáld og stofnandi
Lúðraþeytarafélags Reykjavíkur. Er hið kunna lag
„Öxar við ána“ eftir hann. Hann lagði einnig stund
á brúarsmíðar og voru brýr Helga með sérstöku lagi,
svokölluðu norsku lagi. Brýrnar hans voru penar
og praktískar. Á árunum 1889-1898 smíðaði Helgi
til dæmis sjö brýr á ár á Suðurlandi, þ.e. bæði fyrir
austan fjall og sunnan Hvítár í Borgarfirði. Hann
gegndi ýmsum öðrum störfum í Reykjavík, var m.a.
slökkviliðsstjóri og sat jafnframt í bygginganefnd.
(Heimild: Baldur Þór Þorvaldsson og ljósrit úr
bókinni „Brýr að baki“ eftir Svein Þórðarson frá
2006)
Brúin frá 1901 var því búin að vera á Brúará í sex
ár, þegar Friðrik VIII Danakóngur reið með fríðu
föruneyti um sveitir Suðurlands í byrjun ágúst 1907
og misskilningur að áin hafi verið brúuð í tilefni
konungskomunnar, eins og skilja má af frásögnum í
árbók FÍ 1961. Kóngsvegurinn var hinsvegar lagður
með hökum og skóflum til Þingvalla og þaðan austur að
Geysi árin 1906 -1907 í tilefni konungskomunnar, því
gert var ráð fyrir að kóngur kysi að aka í yfirbyggðum
hestvagni. En svo fór að hann vildi heldur fara ríðandi.
Fullyrðingar um að aðeins ferðakamarinn hafi verið
á hjólum í ferðinni er þjóðsaga, en ýmis farangur
tilheyrandi konungsfylgdinni austur að Geysi hefur
verið hafður á vögnum. Í bókinni ÍSLANDSFERÐIN
1907 segir um ferðalagið frá Þingvöllum „fór
hann (farangurinn) á undan þegar um nóttina
ásamt matarbirgðum og tjöldum.“ Einnig segir:
„Konungsfylgdin taldi tvö hundruð ríðandi menn. Að
vísu óku nokkrir léttivagnar með, til vonar og vara.
Var ætlunin að reyna þá
á nýruddum vegum og
nota, ef svo kynni að fara,
að einhverjir hefðu ekki
fullkomna úthaldssemi
á hestbaki. Í Reykjavík
hafði komið til mála,
að konungur ferðaðist
akandi. Þegar á hólminn
kom, reyndist hans hátign
einna fremstur í flokki
dugandi hestamanna
og bauð byrginn sólu, í
hnéháum reiðstígvélum,
klæddur bláum sjóliðs-
foringjabúningi, með
derhúfu, að hætti
aðmírála, á höfði. Enginn
þoldi betur rykmökkinn
á götunum og ætíð reið
hann í fararbroddi, með
Íslandsráðherra sér við
hlið.“
Bíll á leið yfir gömlu brúna frá 1901. (Úr myndasafni Geirs Zoëga, fyrrum vegamálastjóra)