Morgunblaðið - 04.10.2018, Blaðsíða 20

20 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. OKTÓBER 2018
20-50%
afsláttur af öllum vörum
KRINGLU
KAST4-8.október
Kringlunni 4c – Sími 568 4900
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
„Ég er ekki tilbúinn að gefast upp.
Ég hef gaman af þessum búskap. En
ef við verðum fáir eftir verður erfitt
að halda áfram,“ segir Bjarni Stef-
ánsson, minkabóndi í Túni í Flóa-
hreppi. „Skuldirnar fara ekkert þótt
við hættum. Þetta er erfitt en kúabú-
ið styður við þetta hjá okkur,“ segir
Björn Harðarson, sem rekur minka-
bú í Holti í Flóa með tengdasyni sín-
um, Ólafi Má Ólafssyni.
Minkabúin eru rekin með miklum
halla þriðja árið í röð vegna lækkunar
á heimsmarkaðsverði skinna. Vonir
hafa verið bundnar við að verðið
myndi hækka aftur en það hefur ekki
gengið eftir, heldur hefur það lækkað
frekar. Þá hefur gengi krónunnar
verið óhagstætt. Nú er svo komið að
um 3.500 krónur fást fyrir skinnið
sem er rúmlega helmingur af fram-
leiðslukostnaði. Formaður loð-
dýrabænda sagði á dögunum að ef
ríkið myndi ekki aðstoða bændur í
gegn um erfiðleikatímann myndi
greinin leggjast af.
„Ætli það ekki bara, að þetta sé
það svartasta sem ég hef séð. Við
byrjuðum að vísu í svona kreppu, árið
1992, þegar margir voru að hætta.
Það var að mörgu leyti hagstætt að
byrja þá,“ segir Bjarni Stefánsson
um stöðuna í minkaræktinni.
Fara verður varlega
Bjarni hefur kynnst loðdýrarækt-
inni í sinni bestu og verstu mynd á
þeim 26 árum sem hann hefur verið í
greininni. „Það verður alltaf að fara
óskaplega varlega í fjármálum.
Maður má ekki skuldsetja sig.
Loðdýraræktin byrjaði á sínum tíma
fyrir hvatningu stjórnvalda og með
skuldsetningu. Það er eins og menn
nái sér ekki út úr því hjólfari. Menn
voru almennt hyggnir þegar síðasta
uppsveifla var, fóru ekki í eyðslu en
huguðu að endurnýjun búra og inn-
réttinga. Svo þurfa menn algerlega
að halda að sér höndum þegar verr
árar. Það getur dempað höggið að
hafa annað rekstur með eða vinna
með, menn fá þó launin,“ segir
Bjarni.
Þótt Bjarni og kona hans, Veronika
Narfadóttir, vilji halda áfram telur
Bjarni að ef skinnaverð hækkar ekki,
fóðurverð lækkar ekki eða enginn
stuðningur kemur frá ríkinu muni
verða veruleg afföll í greininni.
Bændur muni almennt ekki geta
haldið áfram. „Með því tapast mikil
þekking og mannauður. Og það tap-
ast möguleikar í umhverfismálum, að
nýta lífrænan úrgang sem fellur til í
landinu. Ég lít á fóðurstöðvarnar sem
sprotafyrirtæki í því efni sem hægt
væri að byggja ofan á og nýta þekk-
inguna betur,“ segir Bjarni.
Hann segir nauðsynlegt að endur-
skipuleggja rekstur fóðurstöðva í
þeim tilgangi að lækka fóðurverð og
draga úr höggi bænda. „Við ráðum
ekki hvað ríkið gerir og getum því
ekki hugsað um það en við verðum að
velta við öllum steinum á þeim svið-
um sem við ráðum við.“
Björn Harðarson í Holti og tengda-
sonur hans, Ólafur Már Ólafsson
smiður, hófu framleiðslu skinna fyrir
sex árum. Þeir byrjuðu á því að
breyta gömlum fjárhúsum í minka-
hús. „Við áttum kunningja sem er í
þessu og langaði að prófa til að hafa
eitthvað að gera á kvöldin og um
helgar,“ segir Björn. Ólafur segir að
þótt dýrt hafi verið að byggja upp
þegar hátt verð var á minkaskinnum
hafi fjárfestingin verið lítil í upphafi
og mögulegt að bakka út ef illa
gengi.
„Okkur var mjög vel tekið. Allir
vildu hjálpa til. Það er góð samstaða
innan hópsins og menn tala mikið
saman,“ segir Björn. Þeir ákváðu að
stíga næsta skref og byggðu sér-
hæfðan minkaskála fyrir 1.500 læður
á árinu 2014. Það var fjárfesting upp
á um 100 milljónir kr. Þá var verðið
farið að lækka og minkabóndi í
Skagafirði sem ætlaði að byggja eins
hús hætti við.
Síðan hefur þróun skinnaverðs
legið niður á við. „Við reiknuðum
með lægra verði en var en ekki að
það færi svona langt niður og það
gerði bankinn heldur ekki,“ segir
Björn.
Björn segir að ekki megi láta það
gerast að margir hætti búskap. Verið
sé að vinna tillögur um aðstoð við
greinina í samvinnu við stjórnvöld.
Svör þurfi að berast í þessum
mánuði því bændur eru að undirbúa
ákvarðanir um ásetning og pelsa svo
dýrin í nóvember. „Ef ekki kemur
nein aðstoð munu einhverjir hætta,“
segir Ólafur Már. Hann minnir líka á
að flestir minkabændur þurfi að
bregðast við auknum kröfum um
búrastærðir fyrir dýrin, í síðasta lagi
fyrir lok næsta árs. Annars verði
skinn þeirra ekki gjaldgeng á mörk-
uðum. Björn og Ólafur Már eru með
nýtt hús og eru því ekki í þeirri stöðu.
Tekur á taugarnar
Ástandið í greininni tekur á and-
lega hjá þeim fjölskyldum sem hlut
eiga að máli. „Það er allt öðruvísi að
vinna við þetta þegar illa gengur en
þegar vel gengur. Maður verður að
vanda sig áfram en sér ekki árangur-
inn með sama hætti og þegar verðið
er hátt,“ segir Ólafur Már í Holti.
„Mér líður alltaf vel þegar ég er að
sinna dýrunum í minkaskálanum. En
ég er þreyttur. Við spörum við okkur
aðkeypta vinnu og leggjum meira á
okkur sjálf. Þess vegna nýtur maður
ekki vinnunnar eins vel,“ segir Bjarni
í Túni.
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Atvinna Minkabændurnir í Túni og Holti í Flóa vinna mikið í minkaskálunum þessa dagana. Hvolparnir eru orðnir stórir og þurfa mikið og fram undan er enn meiri annatími við pelsun og skinna-
verkun. Bjarni Stefánsson reynir að ná athygli hvíts minks og Ólafur Már Ólafsson og Björn Harðarson eru með hvolp með silfurbláan feld í sínu húsi.
Það svartasta sem ég hef séð
 Miklir erfiðleikar í minkaræktinni vegna lágs skinnaverðs  Margir þurfa að óbreyttu að hætta
 Bændurnir í Túni og Holti vilja ekki gefast upp  Skuldirnar hverfa ekki þótt við hættum
„Ég tel að þetta yrði verulega mikil
lyftistöng fyrir greinina og myndi
tryggja að bændur yrðu tilbúnir til
að taka slaginn inn í næstu tvö ár.
Við trúum því að það fari að losna
um þann tappa sem er á mark-
aðnum og skinnaverð fari að hækka
en höfum ekkert í hendi um það,“
segir Einar Eðvald Einarsson, for-
maður Sambands íslenskra loð-
dýrabænda, um tillögur sem fram
koma í minnisblaði Byggðastofnun-
ar um vanda minkaræktarinnar.
Tillögurnar miðast við þriggja
ára áætlun, fyrir árin 2018-2020. Í
upphafi er gert ráð fyrir að
Byggðastofnun fái fjármagn til að
veita minkabændum sértæk lán út
á framleiðslu þessa árs, um 2.000
krónur á skinn. Þarf um 300 millj-
ónir til þess.
Tvö seinni árin myndi ríkið
leggja fjármagn í sjóð, 100-150
milljónir á ári, sem fóðurstöðvar
gætu sótt í til hagræðingar og auk-
innar úrvinnslu á afskurði úr fisk-
vinnslu og kjötvinnslu. „Það rímar
mjög vel við loftslagsmarkmið
ríkisstjórnarinnar þar sem áform
eru um að hefja skattlagningu á
urðun lífræns úrgangs árið 2020 og
að hætta honum síðan alveg. Ef
urðun verður hætt þarf að finna
aðra nýtingarmöguleika. Sem dæmi
má nefna sölu á hráefni í fóður-
framleiðslu erlendis og elds-
neytisframleiðslu hér innanlands.
Fóðurstöðvar loðdýraræktarinnar
gætu haft mikilvægt hlutverk í því
en þar er tækjabúnaður ásamt
þekkingu og reynslu af meðhöndl-
un á lífrænum afurðum,“ segir
Einar.
Ráðherrar ræða málin
Fulltrúar loðdýrabænda hafa
verið í viðræðum við stjórnvöld um
vanda greinarinnar. Kristján Þór
Júlíusson landbúnaðarráðherra
segir að hann og Sigurður Ingi Jó-
hannsson, ráðherra byggðamála,
hafi verið að ræða það hvort og þá
hvernig hægt væri að bregðast við
vandanum. Allt of snemmt sé að
fullyrða um niðurstöðuna. Kristján
getur þess að engar fjárheimildir
séu í fjárlögum þessa árs sem hægt
sé að grípa til í þessum tilgangi.
Sigurður Ingi vekur athygli á því
að greinin er í fordæmalausum
erfiðleikum. Verðsveiflan nú sé
óvenjulega djúp og löng auk þess
gengið hafi ýkt sveifluna á sama
tíma og kostnaður hafi aukist hér
innanlands. „Mér finnst það áhuga-
vert við greinina sem stundum hef-
ur skilað umtalsverðum gjaldeyris-
tekjum að hún er að umbreyta
úrgangi í gjaldeyri,“ segir Sigurður
Ingi og lætur þess getið að hann
vilji skoða tillögur Byggðastofnun-
ar til hlítar.
Lagt til að Byggða-
stofnun veiti lán