Morgunblaðið - 24.10.2018, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. OKTÓBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þeir eru tilsem berjasér á brjóst
og segja að aðild að
ESB og upptaka
myntar sem tekur
mið af efnahagsástandi hvers
tíma í Þýskalandi feli ekki í sér
neitt afsal á fullveldi. Í tilviki
þeirra sem þannig tala er að-
eins tvennt til. Þeir vita lítið
eða næstum ekkert eða þeir
tala gegn betri vitund.
Ítalía er eitt af stofnríkjum
ESB og Róm var bæði fæðing-
ardeildin og vaggan. Þá var
látið eins og samstarf um að
auðvelda lipur viðskipti landa á
milli gæti aldrei storkað valdi
þeirra að öðru leyti.
Þetta fyrirheit hefur verið
svikið í vikulegum áföngum
síðan. Rúmum 3.000 vikum síð-
ar er tiltölulega lítið orðið
eftir.
Þessa sér stað í fæðingar-
staðnum Róm þessa dagana.
Þar situr ný ríkisstjórn í kjöl-
far myndarlegs sigurs í þing-
kosningunum. Stjórnin er
meirihlutastjórn með 352
stuðningsmenn á þingi gegn
278. Ríkisstjórnin hefur samið
fjárlagafrumvarp og lagt fram
í þinginu. En ókjörnir andlits-
lausir fulltrúar í Brussel fengu
einnig sent eintak. Þeir hafa
nú tilkynnt hreppstjórn Ítalíu
að yfirvaldið hafi hafnað fjár-
lagafrumvarpinu! Sjálfsagt
munu þeir sem sjá slíka frétt í
blaði eða heyra hana í útvarpi
reka upp stór augu og sperra
löng eyru.
Breska Guardian segir frá
atburðunum í stórri frétt:
„Framkvæmdastjórn ESB upp
á kant við Róm eftir að hafa
tekið skref sem ekkert for-
dæmi er fyrir og hafnað drög-
um að fjárlagafrumvarpi ríkis-
stjórnarinnar í aðgerð sem er
hugsuð til þess að knýja lýð-
skrumsstjórnina í landinu til
að skera niður útgjaldaákvarð-
anir sínar. Ítalíu var veittur
þriggja vikna frestur til að
leggja fram (í Brussel) endur-
skoðaða fjárhagsáætlun og
einn (af nokkrum) varaforseti
framkvæmdastjórnarinnar,
Valdis Dombrovskis, vakti at-
hygli á því að Ítalía verði nú
þegar hærri fjárhæðum í
vaxtagjöld en landið veitir til
skólamála.
Varaforsetinn, fyrrverandi
forsætisráðherra Lettlands,
hótaði að hefja þegar ferli sem
leiða kynni til þess að ESB
legði sektir á Ítalíu ef hin nýja
ríkisstjórn félli ekki frá áform-
um sínum. Dombrovskis sakaði
stjórnvöld í Róm um að ganga
„opinberlega og meðvitað gegn
skyldum sem landið hefði und-
irgengist“.“
Orð Dombrovskis sem
fylgdu í framhaldinu voru
einkar athyglis-
verð: „Í dag, í
fyrsta sinn í sög-
unni, neyddist
framkvæmda-
stjórnin til að
krefjast þess að þjóð á evru-
svæðinu endurskoðaði fjár-
lagafrumvarp sitt.“ Og vara-
forsetinn bætti við: „En við
sáum engan annan kost í stöð-
unni … Við fyrstu sýn getur
sýnst freistandi að brjóta regl-
ur. Með því má öðlast þá til-
finningu að maður hafi brotist
úr ánauð. Það getur verið
freistandi að leitast við að
komast úr skuldaklafa með því
að safna meiri skuldum. En að
því kemur að skuldabyrðin
verður óviðráðanleg og þú end-
ar með að glata öllu þínu
frelsi.“
Fyrstu viðbrögð benda ekki
til að Ítalía ætli að sæta þeirri
niðurlægingu að láta einn úr
kippu varaforseta fram-
kvæmdastjórnar ESB tukta
sig til með svo niðurlægjandi
hætti.
Mattero Salvini, varaforsæt-
isráðherra Ítalíu, sem staddur
var í Búkarest, sýndi engin
merki um iðrun: „Við munum
ekki draga eina evru út úr fjár-
lagafrumvarpinu,“ sagði hann
við blaðamenn og bætti svo við:
„Ég er sjálfur tilbúinn til þess
að hitta forseta framkvæmda-
stjórnar ESB, þess vegna á
morgun, og upplýsa hann um
það hvernig fjárhagur Ítalíu
muni taka stakkaskiptum til
hins betra með okkar aðgerð-
um. En enginn mun nema svo
mikið sem eina evru úr þessu
fjárlagafrumvarpi.“
Það gætu því verið fjörlegir
dagar fram undan á megin-
landi Evrópu. Ítalíu er óskað
alls góðs. En sporin hræða.
Grískir leiðtogar höfðu á sín-
um tíma stór orð uppi um það
að þeir myndu ekki láta Berlín
og Brussel stjórna sér. Þeir
myndu spyrja þjóð sína álits í
þjóðaratkvæði og svarið yrði
bindandi. Fáeinum dögum síð-
ar var ákvörðun um þjóðar-
atkvæði afturkölluð, forsætis-
ráðherrann í Aþenu settur af
og einum af varaforsetum
Seðlabanka Evrópu holað í stól
forsætisráðherrans. Síðan
hafa Grikkir verið barðir og
lamdir. Þjóðartekjur hafa
skroppið saman um 25% og
Grikkir sitja uppi með skuldir
sem þeir fá aldrei greitt.
En Ítalía er eitt öflugasta
ríki ESB og eitt af stofnríkjum
þess kann þá að verða sagt.
Kannski mun það vega meira
en hitt sem oft var minnt á að
Grikkland væri vagga lýðræð-
isins. Þegar í harðbakkann sló
var vaggan sú aðeins notuð til
þess að svæfa lýðræðið í land-
inu.
Valdaafsal ESB-
þjóða afhjúpað með
ömurlegum hætti}
Dregur til tíðinda
S
amkvæmt nýjustu skýrslu Efna-
hags- og framfarastofnunarinnar
um menntatölfræði eru megin-
styrkleikar íslenska mennta-
kerfisins gott aðgengi að menntun
og góð samskipti nemenda og kennara. Skýrsl-
an „Menntun í brennidepli“ tekur nú í fyrsta
sinn mið af heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóð-
anna og er því sérstaklega fjallað þar um jöfn
tækifæri til náms og hvernig félagslegar að-
stæður, uppruni og kyn hafa áhrif á skólasókn
og menntunarstig.
Fram kemur í skýrslunni að fjárfestingar
okkar í menntakerfinu hafa aukist og að hér sé
mjög hátt hlutfall háskólamenntaðra í alþjóð-
legum samanburði sem og mikil atvinnuþátt-
taka. Hlutfall háskólamenntaðra á aldrinum 25-
64 ára er einna hæst hér og í Danmörku af
Norðurlöndum. Í aldurshópnum 25-64 ára hafði 21% Ís-
lendinga og Dana lokið grunnnámi á háskólastigi árið 2017
en það hlutfall er 17% í Svíþjóð og Finnlandi og 19% í Nor-
egi. Þegar horft er á hlutfall kynjanna og þróunina síðustu
10 ár má sjá hversu hratt menntunarstig þjóðarinnar hef-
ur vaxið. Hlutfall háskólamenntaðra karla á aldrinum 25-
34 ára á Íslandi hefur aukist um 10 prósentustig á 10 árum
meðan hlutfall háskólamenntaðra kvenna hefur aukist um
20 prósentustig. Þetta er umtalsverð aukning á svo
skömmum tíma og ekki síst þegar tekið er tillit til þess að
þrátt fyrir hana telst atvinnuleysi hjá háskólamenntuðum
mjög lítið hér á alþjóðlegan mælikvarða.
Ein áskorun sem mörg ríki stríða við er mik-
ið atvinnuleysi meðal ungs fólks sem hverfur
frá námi og fær ekki vinnu. Ísland stendur
áberandi vel að vígi að þessu leyti, þrátt fyrir
að brotthvarf úr námi hafi verið viðvarandi á
framhaldsskólastigi. Ef litið er á aldursbilið 18
til 24 ára eru aðeins 5% íslenskra ungmenna
hvorki í skóla né vinnu og er það lægsta hlut-
fall meðal ríkja OECD.
Skólasókn dreifist líka yfir lengra tímabil
hér á landi, algengt er í samanburðarlöndum
okkar að skólasókn sé mikil á aldrinum 15-19
ára en minnki svo en hér er mjög hátt hlutfall
ungs fólks á aldrinum 25-29 ára í skóla. Ungt
fólk notfærir sér í auknum mæli tækifæri í at-
vinnulífinu og frestar skólagöngu en snýr aftur
eftir að hafa náð sér í starfsreynslu. Hvort
þetta er jákvætt eða neikvætt er matsatriði, en
sú hætta er fyrir hendi að hópar hverfi alfarið frá námi og
ljúki ekki skólagöngu á framhaldsskólastigi.
Menntatölfræði skiptir okkur miklu við stefnumótun og
ákvarðanatöku og samfella í þeim mælingum er afar mik-
ilvæg. Tekið verður mið af skýrslum og greiningarvinnu
sem fyrir liggja og sjónum beint að þessum áskorunum í
yfirstandandi vinnu við mótun menntastefnu Íslands til
ársins 2030. Um leið og við fögnum fjölgun háskólamennt-
aðra á Íslandi vil ég einnig óska Bandalagi háskólamanna
til hamingju með 60 ára starfsafmæli félagsins.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Hæst hlutfall háskólamenntaðra
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Munur á námsárangribarna, sem rekja má tilfélagslegrar og efna-hagslegrar stöðu
þeirra, kemur í ljós strax á fyrstu ár-
um skólagöngunnar. Sé ekkert að
gert eykst bilið á milli þeirra og
barna sem búa við betri aðstæður
jafnt og þétt yfir skólagönguna. Það
hefur neikvæð áhrif á námsárangur
barna sem hafa veikan bakgrunn að
sækja skóla sem koma illa út í próf-
um og könnunum eins og t.d. PISA.
Þó að munur á milli skóla sé minni
hér á landi en víðast hvar annars
staðar og stéttaskipting hér óveruleg
miðað við mörg önnur lönd eru þessi
áhrif engu að síður fyrir hendi hér.
Þetta er meðal þess sem fram
kemur í nýrri greiningu Efnahags-
og framfarastofnunarinnar, OECD,
á þeim niðurstöðum PISA-könnunar-
innar þar sem áhrif skólaumhverfis á
nemendur með veika félags- og efna-
hagslega stöðu eru greind. Þorgerð-
ur L. Diðriksdóttir, formaður Félags
grunnskólakennara, segir þessar
niðurstöður ekki koma á óvart.
„Hugsunarhátturinn og skólamenn-
ingin hafa gríðarleg áhrif á velgengni
nemenda. Ef það einkennist af því að
þeir sem séu í tilteknum skóla eigi
sér ekki viðreisnar von, þá finnur
nemandinn það að sjálfsögðu og
verður fyrir áhrifum af því.“
Ísland undir meðaltalinu
Í skýrslunni, sem birt var í gær,
segir m.a. að afar mismunandi sé eft-
ir löndum OECD hvort þeir nem-
endur, sem standa höllustum fæti
efnahags- og félagslega, sæki skóla
sem koma illa út úr PISA-könnun-
inni, en þegar þetta tvennt fer saman
er talað um að nemendurnir standi
illa að vígi á tvöfaldan hátt.
Og það er býsna algengt, en
meðaltalið í OECD-löndunum yfir
nemendur með veikan bakgrunn sem
sækja slíka skóla er 48%. Hér á landi
er þetta hlutfall 45% og Ísland er í 6.
sæti á lista yfir þau OECD-lönd þar
sem þetta hlutfall er lægst.
Samanborið við hinar Norður-
landaþjóðirnar er Ísland í 4. sæti,
Finnland er það Norðurlandanna þar
sem þetta hlutfall er lægst. Síðan
koma Svíþjóð og Noregur, svo Ísland
og síðan Danmörk þar sem talsvert
er um sérskóla fyrir börn með ýmsar
sérþarfir.
Fram kemur að námsárangur í
skólum sé betri eftir því sem félags-
legur og efnahagslegur bakgrunnur
nemenda sé sterkari. Því sé afar
mikilvægt að skólar séu ekki einsleit-
ir í þessu tilliti, heldur komi saman í
þeim nemendur með mismunandi
bakgrunn. Þessu til staðfestingar
segir að einkunnir nemenda með
veikan bakgrunn sem sækja „sterka“
skóla séu 78% hærri en nemenda úr
sama þjóðfélagshópi sem sækja lak-
ari skóla. Þorgerður segir að þessar
niðurstöður komi sér ekki á óvart,
ein af megináherslum íslenska skóla-
kerfisins sé fjölbreytni og að allir
geti blómstrað. „Við eigum að halda
áfram að hlúa að því, allar rann-
sóknir sýna hvað þetta skiptir miklu
máli.“
Meðal þess sem fjallað er um í
skýrslunni eru mismunandi viðhorf
nemenda til skóla og náms eftir bak-
grunni þeirra. Þannig séu nemendur
með veikan bakgrunn líklegri til að
hafa lítinn áhuga á námi og sýni frek-
ar truflandi hegðun.
Einnig kemur fram að skólar
sem komi illa út á prófum og annars
konar samanburði séu ólíklegri til að
laða til sín hæfustu kennarana, t.d.
sýni rannsóknir að í meira en þriðj-
ungi þeirra landa sem tóku þátt í
PISA-könnuninni árið 2015 séu
kennarar í slíkum skólum með minni
menntun og reynslu en kennarar í
skólunum sem koma betur út úr
prófum.
Vellíðan skiptir miklu
Þorgerður segir að kjör kennara
séu ekki í samræmi við þau ólíku úr-
lausnarefni sem þeir geti staðið
frammi fyrir og séu mismunandi eftir
m.a. félags- og efnahagslegum bak-
grunni nemenda. „Við erum með
einn miðlægan kjarasamning sem
tekur ekki á þessum mun og það get-
ur reynt mikið á kennara í skólum
þar sem félagslegur bakgrunnur
nemenda er veikur.“
Í skýrslunni er ennfremur
fjallað um vellíðan nemenda með
veikan félagslegan og efnahagslegan
bakgrunn. Að meðaltali býr einn af
hverjum fjórum nemendum í þeim
hópi í löndum OECD yfir „félags-
legri og tilfinningalegri seiglu“, eins
og það er orðað í skýrslunni. Í því
felst að vera ánægður með lífið, vera
félagslega viðurkenndur og kvíða lít-
ið sem ekkert fyrir prófum.
Þetta hlutfall er talsvert hærra
hér á landi, en einn af hverjum þrem-
ur íslenskum grunnskólanemendum
með veikan bakgrunn segist ánægð-
ur með lífið og tilveruna. „Það kemur
ekki á óvart,“ segir Þorgerður. „All-
flestar rannsóknir hafa sýnt ná-
kvæmlega þetta; að krökkunum okk-
ar líður almennt betur í skólanum en
krökkum í öðrum löndum.“
Einna glöðustu nem-
endurnir eru á Íslandi
Morgunblaðið/Hari
Í skóla Félagslegur og efnahagslegur bakgrunnur grunnskólanemenda
skiptir miklu máli varðandi námsárangur þeirra samkvæmt skýrslu OECD.