Morgunblaðið - 19.12.2018, Qupperneq 10

10 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 2018
Opið virka daga 10.00 - 18.15 laugardaga 11.00 - 14.00 | Gnoðarvogi 44, 104 Reykjavík | sími: 588 8686
JÓLAHUMARINN ER KOMINN
Gómsætir og girnilegir réttir í fiskborði beint í ofninn
N FRÁ
STÓR KANADÍSKUR HUMARGLÆNÝ LÚÐA
ÞORSKHNAKKAR
NÝLÖGUÐ HUMARSÚPA
SALTFISKHNAKKAR
LÖNGUNAKKAR
Í JAPÖNSKUM RASPI
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Launagreiðslur ríkissjóðs hafa aukist um tugi
milljarða á síðustu árum. Miðað við núverandi
afkomumarkmið má ekki mikið út af bera til að
afkoma fari undir gólf fjármálastefnunnar á
næstunni. Því er svigrúm til launahækkana hjá
ríkinu lítið. Því til viðbótar er ljóst að gangi
áætlanir um tekjuöflun ekki eftir gæti það kall-
að á mótvægisaðgerðir. Þá ýmist skattahækk-
anir eða niðurskurð ríkisútgjalda.
Órói í fluginu hefur aukið óvissu í efnahags-
málum. Gert hefur verið ráð fyrir áframhald-
andi fjölgun ferðamanna en með því myndu
tekjur ríkissjóðs aukast. Sveinn Þórarinsson,
sérfræðingur hjá Landsbankanum, áætlaði í
samtali við Morgunblaðið síðustu helgi að er-
lendum ferðamönnum gæti fækkað um á þriðja
hundrað þúsund vegna niðurskurðar WOW air
Tugprósenta aukning
Ríkissjóður greiddi 150,5 milljarða í laun 2015
og launagreiðslurnar voru komnar í 182,8 millj-
arða í fyrra. Samkvæmt fjárlögum 2018 og 2019
er áætlað að launagreiðslurnar verði 199,6 millj-
arðar í ár og 206,5 milljarðar á næsta ári. Það er
tugprósenta aukning á nokkrum árum.
Ríkisútgjöldum má almennt skipta í þrjá
flokka; samneyslu, tilfærslur og fjárfestingu.
Laun eru verulegur hluti samneyslunnar.
Fram kemur í fjármálaáætlun fyrir árin 2019-
2023, sem birt var í apríl, að áætlað sé að sam-
neysla ríkisins, sem hlutfall af vergri landsfram-
leiðslu haldist stöðug yfir áætlunartímann, eða í
kringum 11,2%.
Í umfjöllun fjármálaráðs um síðustu fjármála-
áætlun kom fram að samkvæmt stefnu stjórn-
valda muni heildarafkoma ríkissjóðs versna
milli ára 2018 og 2019. Þar af muni heildar-
afkoma A-hluta ríkissjóðs minnka úr 1,2% í 1%
og svo enn frekar næstu ár. Þá sé ekki hægt að
gera ráð fyrir að ríkissjóður muni hafa sömu
óreglulegu tekjur og síðustu ár, m.a. vegna
stöðugleikaframlaga.
Í umfjöllun fjármálaráðs kom enn fremur
fram að áætlun næstu ára sé í mörkum afkomu-
markmiða. Fjármálaáætlun fullnýti heimildir
stefnunnar og svo til ekkert borð sé fyrir báru.
Myndi kalla á aðgerðir
Verði tekjur undir væntingum mun það sam-
kvæmt lögum um opinber fjármál kalla á að-
gerðir. Þá ber að nefna þessu til viðbótar að af-
komuviðmiðið sem unnið er eftir geri ekki kleift
að tekjufæra óreglulega liði, s.s. sölu ríkiseigna,
til að bæta afkomu. Afkoman verði einungis
bætt með hækkun skatttekna eða með því að
draga úr útgjöldum.
Af þessu má ætla að svigrúmið er lítið og ef
laun ríkisstarfsmanna hækka umfram þróun á
almennum vinnumarkaði rakni þessar áætlanir
upp. Þá er hætt við að stjórnvöld þurfi að bregð-
ast við. Í þessu efni má rifja upp að launavísitala
Hagstofunnar bendir til að hið opinbera hafi
leitt launahækkanir í ár.
Lítið borð fyrir báru hjá ríkissjóði
 Verði hagvöxtur minni vegna samdráttar í ferðaþjónustu gæti það bitnað á tekjuöflun ríkissjóðs
 Það gæti aftur kallað á mótvægisaðgerðir  Lög um opinber fjármál setja ríkissjóði vissar skorður
Morgunblaðið/Þórður
Fjármálaráðuneytið Tekjur ríkissjóðs hafa
aukist mikið í uppsveiflunni á síðustu árum.
Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahags-
ráðherra, segir að til þess að unnt verði að
lækka skatta þurfi launahækkanir að vera inn-
an þess svigrúms sem er fyrir hendi.
Tilefnið er óvissa í ferðaþjónustu og mögu-
legur samdráttur vegna óróa í fluginu. Með því
gætu tekjur ríkissjóðs orðið minni en spáð var.
„Við þurfum að fara að snúa umræðunni á
Íslandi upp í það fyrir hvaða launahækkunum
er svigrúm í hagkerfinu. Ef launahækkanir eru
langt umfram það svigrúm sem er sannarlega
til staðar í hagkerfinu fer að vera mikið vafa-
mál hvort stjórnvöld gera rétt í því að fylgja
eftir áformum um lækkanir á tekjuskatti ein-
staklinga. Við höfum boðað skattalækkanir í
þágu þeirra sem eru í neðra þrepinu, lægri- og
millitekjuhópunum, en það er óskynsamlegt
að fylgja því eftir ef kjarasamningar fara úr
böndunum og menn eru að taka út meira en
innistæða er fyrir. Þá þarf að huga mjög vel að
tímasetningu slíkra aðgerða. Þær eru hugs-
aðar til að greiða fyrir samningum en ekki til
að greiða fyrir óábyrgum samningum. Þetta
gæti verið óskynsamlegt að gera ef Seðla-
bankinn væri á sama tíma að draga úr spennu
í hagkerfinu með hækkun vaxta.
Við erum með ákveðnar launa- og verðlags-
forsendur í fjárlagafrumvarpinu. Þar vorum
við upphaflega að gera ráð fyrir 0,5% kaup-
máttaraukningu á næsta ári, miðað við verð-
bólguspána eins og hún leit út þegar fjárlögin
voru tekin saman. Síðan versnaði verðbólgu-
spáin og við sögðum að við það myndi svig-
rúm til launahækkana í sjálfu sér ekkert breyt-
ast, ekkert vaxa. Þannig að
við breyttum ekki launa- og
verðlagsforsendunum. Það
sem gerist verði samið um
laun sem eru umfram for-
sendur fjárlaga er að þá get-
ur mögulega þurft að láta
reyna á varasjóð. Síðan þarf
auðvitað að taka með í reikn-
inginn hverjar eru afleiðingar
fyrir lífeyrisskuldbindingar
ríkisins, ef samningar þróast með tilteknum
hætti. Við erum búin að gefa okkur ákveðnar
forsendur og höfum eitthvert svigrúm í vara-
sjóðnum, að því gefnu að hann verði ekki not-
aður í annað ófyrirséð og óvænt.
Ef honum hefur ekki verið ráðstafað í annað
kann að vera að ríkissjóður hafi einhvers kon-
ar stuðpúða í varasjóðnum. Það er hins vegar
ekkert hægt að segja til um það á þessari
stundu.“
Með varasjóði vísar Bjarni til almenns vara-
sjóðs í fjárlögum sem er ætlað að mæta
ófyrirséðum, óvæntum og óumflýjanlegum út-
gjöldum. Varðandi lífeyrisskuldbindingar vísar
hann til fyrri hækkana.
„Sögulega séð höfum við ekki gefið því
nægilegan gaum hvaða áhrif launabreytingar
hjá opinberum starfsmönnum hafa haft á
eftirlaunaskuldbindingar ríkisins. Það hefur í
einstaka tilvikum hlaupið á milljörðum, eða
jafnvel milljarðatugum, sem eftirlaunaskuld-
bindingarnar vaxa án þess að nokkur sé að
hafa áhyggjur af því,“ segir Bjarni.
Umræðan snúist um innistæðuna
FJÁRMÁLARÁÐHERRA BENDIR Á BREYTTAR HORFUR
Bjarni
Benediktsson