Morgunblaðið - 19.12.2018, Blaðsíða 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 2018
VANTAR ÞIG STARFSFÓLK?
Suðurlandsbraut 6, Rvk | S. 419 9000 info@handafl.is | handafl.is
Við útvegum hæfa
starfskrafta í flestar
greinar atvinnulífsins
Traust og fagleg
starfsmannaveita
sem þjónað hefur íslenskum
fyrirtækjum í áraraðir
Kristín Heiða Kristinsdóttir
khk@mbl.is
Ég er í þessari bók meðalannars að pæla í and-stæðunum í veröldinni ogmannfólkinu, dulúðinni
annars vegar og vísindamódelinu
hins vegar, þar sem allt er rökrétt
og hólfað niður í bása, þar sem skyn-
semin ræður ríkjum og ekkert und-
ur eða kraftaverk
getur gerst eða
nokkuð dulúðugt.
Þetta er að hluta
til pæling um
hvað það hefur
gert hugarfari
okkar nútíma-
fólks að missa
dulúðina að
stórum hluta úr
lífi okkar,“ segir
Bergsveinn Birgisson rithöfundur
en hann sendi nýlega frá sér skáld-
söguna Lifandilífslækur. Þar segir
frá Magnúsi Árelíusi sem sendur er
frá Danmörku norður á Strandir „í
rannsakstilgangi“, því til stendur að
flytja Íslendinga til Danmerkur, til
að „bjarga“ þeim frá sulti og seyru.
Magnús er fulltrúi upplýsingar-
stefnu og vísindahyggju þess tíma,
en hann kynnist öðrum og óvæntum
hliðum lífsins á eigin skinni. Vísinda-
maðurinn reynist rammskyggn og
draugar fylgja honum í leiðangr-
inum. Og ekki er allt útskýranlegt
með vísindum sem fyrir ber. „Þegar
ég fór af stað með þessa sögu var ég
með ákveðnar hugmyndir um hvað
ég ætlaði að gera. Ég hafði vissa
stjórn, en svo stoppaði sagan. Þetta
var á erfiðum tíma í lífi mínu og ég
sá að ég varð að gefast upp og sleppa
tökunum, vera auðmjúkur og leyfa
sögunni að verða eins og hún vildi
vera. Þá fóru þessir draugar að
koma inn í söguna og segja má að
þeir hafi tekið yfir stjórnina. Glöggir
lesendur sjá að frá miðbiki sögunnar
gerist eitthvað með textann, ég var
leiddur áfram. Ég hleypti að ein-
hverju sem er stærra en ég sjálfur.
Ég held að það sé oft vanvirt í list-
inni að skynja hve heili manns er
smár og umkomulaus, þetta með að
vera auðmjúkur og hleypa að þess-
um stóra anda sem er á bak við allt.“
Borðaði selshreifa vikulega
Bergsveinn er þaulkunnugur
sögusviði bókarinnar, Ströndum,
hann dvaldi ungur drengur hjá
ömmu sinni og afa á Selströnd við
mynni Steingrímsfjarðar rétt norð-
an við Drangsnes. Hann borðaði sel-
kjöt og selshreifa á hverjum laugar-
degi í uppvextinum og segir selkjöt
enn vera sitt uppáhald.
„Átján ára sigldi ég til Norður-
fjarðar og gerði út trillu þar í sex eða
sjö sumur. Ég hef farið mikið um
þetta svæði og er því nokkuð kunn-
ugur en ég þurfti við ritun bókar-
innar að tala við gömlu meistarana
til að finna út hvar leiðir fólks lágu
þarna um miðja átjándu öld, hesta-
leiðir yfir hálsa og annað slíkt. Ég
hef líka lagt mig eftir að hlusta á
gamalt fólk í gegnum tíðina, ég fór
17 ára og tók viðtöl við gamalt fólk á
Vestfjörðum og norður á Ströndum
sem sagði mér margt forvitnilegt frá
þessum slóðum. Þá var fræjum sáð.
Ef maður getur tjáð einhverja hugs-
un og vill koma einhverjum skila-
boðum áfram til lesenda út frá svæði
og menningu sem maður kannast
persónulega við, þá á maður að gera
það,“ segir Bergsveinn sem segir
bréf til Landsnefndar fyrri frá Ís-
lendingum frá því um 1770 hafa ver-
ið fjársjóð við bókarskrifin.
„Þar er venjulegt fólk að segja
frá ástandi sínu og tengslum við
höndlarann. Ég hefði til dæmis aldr-
ei getað skrifað um brennivínssölu-
manninn nema af því slíkir menn
koma fyrir í þessum bréfum,“ segir
Bergsveinn en mikil vinna liggur að
baki því að tileinka sér tungutak
fyrri tíma. „Maður getur ekki að-
skilið innihald og form. Ef maður
ætlar að ná stemningu þessa tíma og
talanda hins danska aðals, þá verður
maður að nota þennan kansellístíl,
til að fanga það hvernig fólk hugs-
aði.“ Þegar hann er spurður að því
hvort hann hafi ákveðnar persónur í
lifanda lífi sem fyrirmyndir í þeim
skondnu og allsérstökum persónum
sem bregður fyrir í bókinni, segir
hann að rithöfundar verði vissulega
alltaf fyrir áhrifum af fólki sem þeir
mæta á lífsleiðinni. „Hjá mér er hver
persóna oftast smíðuð úr nokkrum
sem ég þekki eða hef hitt, þannig
býr maður til nýja manneskju.“
Mennskan sjálf líður fyrir
Saga Bergsveins er marglaga
en við lestur hennar verður lesand-
anum óneitanlega hugsað til fyrir-
hugaðra virkjanaframkvæmda á
Ströndum, því víða er komið inn á
yfirgang valdsins og dýrmæti
ósnortinnar náttúru.
„Ég tala vissulega beint inn í
samtímann með því að velja Strand-
ir sem sögusvið. Upplýsingamaður-
inn er fyrstur til að horfa á náttúr-
una með hugarfari þess sem spyr:
hvernig get ég grætt peninga á
þessu? Þetta viðhorf er hættulegt ef
það fer úr hömlu. Hagfræðimódelið
setur Hvalárvirkjun fram sem skyn-
semi og framfarir, að það sé verið að
efla atvinnulíf, vegagerð, rafmagns-
öryggi og svo framvegis. En hið
óhugnanlega er að það verða hvorki
betri vegir né betra rafmagnsöryggi.
Þetta mun ekki styðja við byggðina
eða fólkið, þvert á móti. Það er
skekkjan í þessu, menn nota sjónar-
mið skynsemismannsins og beita því
til að skapa gróða fyrir nokkra auð-
menn í Kanada og einn Íslending.
Svæðið á Ströndum mun ekkert fá í
sinn vasa, fólk gefur landið erlendu
auðvaldi. Í þessu kristallast yfir-
gangur valdsins, sem við sjáum líka
úti í heimi, almenningur hefur sífellt
minna um það að segja hvernig hlut-
irnir fara.
Gamla hugmyndin um að verða
upplýst manneskja snerist nefnilega
líka um að þekkja fortíðina og sög-
una. Nú hefur hagnýtissjónarmið
skynseminnar sigrað, sem er ekki
það sem upphaflegu upplýsingar-
mennirnir vildu. Þessi hagkvæmn-
issjónarmið eru eins og trúarbrögð,
ofuráhersla á hagvöxt í nútímanum
er trúarkredda,“ segir Bergsveinn
og bætir við að hagfræðingar sem til
dæmis sitja hjá OECD og segja hin-
um ýmsu löndum að forgangsraða á
þennan veginn eða hinn, þeir skilji
ekki hvað þeir eru að eyðileggja.
„Þeir hafa ekki hugmynd um
það, því það er rof á milli kontórista
og menningar. Þessir menn í röðum
hagfræðiafla hafa allt of mikil völd,
án þess að skynja hvernig þeir eru
að sundra menningu og gerbreyta
hugarfari fólks á þann veg að
mennskan sjálf líður fyrir. Hagfræð-
ingar ættu að leggja stund á húm-
anísk fræði áður en þeir verða hag-
fræðingar, veröldin þarf á því að
halda, ef hún á að standa.“
Eitthvað stærra en maður sjálfur
„Þá fóru þessir draugar
að koma inn í söguna og
segja má að þeir hafi tek-
ið yfir stjórnina,“ segir
Bergsteinn Birgisson um
það þegar hann skrifaði
bókina Lifandilífslæk.
Morgunblaðið/Einar Falur
Rithöfundur Bergsveinn Birgisson segist hafa þurft að vera auðmjúkur og leyfa sögunni að verða eins og hún vildi vera.
Franskir bændur smöluðu sauðfé á
Lýðveldistorgið í París í gær til að
mótmæla drápum úlfa á kindum.
Ástæða mótmælanna er að ríkis-
stjórn Emmanuels Macrons, forseta
Frakklands, ákvað fyrr á árinu að
leyfa úlfastofninum í landinu að
stækka um nær 40 af hundraði, að
sögn fréttaveitunnar AFP. Talið er að
nú séu um 360 gráúlfar í Frakklandi
og gert er ráð fyrir að þeim fjölgi í
500 á næstu fimm árum. Gráúlfar
hurfu í landinu á fjórða áratug ald-
arinnar sem leið en þeir komu þang-
að aftur frá Ítalíu árið 1992. Úlfarnir
hafa einnig breiðst út til Sviss og
Þýskalands á síðustu árum.
Fjölgun rándýranna hefur leitt til
úlfúðar milli stjórnarinnnar og
bænda sem segja að hún hafi orðið til
þess að drápum úlfa á sauðfé hafi
stórfjölgað.
Mótmæli á Lýðveldistorginu í París
Bændur og sauðfé mótmæla
drápum úlfa í Frakklandi
Me Bóndi gengur fram hjá sauðfé sínu á Lýðveldistorginu í París í gær.