Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.09.2015, Blaðsíða 14

14http://www.ætt.is
Fréttabréf Ættfræðifélagsins í september 2015
aett@aett.is
sennilega eins konar gamalmennahæli, var fluttur í
Gufunes árið 1752 en lagður niður 1795.
Hjónin Ragnheiður Guðmundsdóttir og Páll Jóns-
son bjuggu í fyrstu í Gufunesi en árið 1809 fluttust
þau að Elliðavatni og bjuggu þar til æviloka. Páll lést
8. febrúar 1819 en Ragnheiður 24. ágúst 1840.
Ragnheiður Pálsdóttir fæddist 12. júní 1820 á
Vatnsenda er þá var kallað í Seltjarnarneshreppi en
telst síðari árin til Kópavogskaupstaðar.
Var hún þriðja barn foreldra sinna en tvær telpur
bráðungar voru eldri en hún og voru þær allar hver á
sínu árinu. Foreldrar þeirra, þau Matthildur Teitsdóttir
og séra Páll Pálsson, síðar jafnan skilgreindur sem Páll
prófastur í Hörgsdal, voru á fardögum 1821 að búa sig
undir að flytjast austur í Skaftafellssýslu. Hann til að
taka við sem aðstoðarprestur í Kirkjubæjarklausturs-
prestakalli og hún að ala fjórða barnið, Valgerði fædda
21. júní 1821.
Til að létta á fjölskyldunni og liðka til fyrir flutn-
ingnum austur var það ráðið að Ragnheiður litla
Pálsdóttir yrði eftir hjá Ragnheiði Guðmundsdóttur
ömmu sinni á Elliðavatni.
Varð það og ólst hún þar upp til tvítugsaldurs eða
meðan ömmunni entist aldur.
Um 30 ár á milli
Afinn, Páll Jónsson klausturhaldari, féll frá árið 1819
þá rúmlega áttræður og var Ragnheiður Guðmunds-
dóttir eiginkona hans um 30 árum yngri en hann.
Tveimur árum síðar giftist hún aftur og öðrum velætt-
uðum Skaftfellingi er verið hafði vinnumaður og síð-
ast ráðsmaður hjá þeim hjónum á Elliðavatni. Jón
Jónsson hét hann, jafnan nefndur silfursmiður, nær
aldarfjórungi yngri en húsmóðir hans og síðar eig-
inkona. En það var eftir nokkru að slægjast fyrir hann
að ná tangarhaldi á Elliðavatni sem metið var fimmta
dýrasta jörð í Seltjarnarneshreppi hinum forna.
Ekki löngu eftir lát Ragnheiðar eiginkonu sinn-
ar giftist Jón Jónsson, nú orðinn ábúandi og hand-
hafi Elliðavatns, Guðrúnu Mathiesen prestsdóttur frá
Arnarbæli í Ölfusi og var hún 28 árum yngri en bóndi
hennar. Sonur þessara hjóna, Jóns og Guðrúnar búenda
á Elliðavatni, var faðir Stefaníu Guðmundsdóttur
leikkonu. Þessi seinustu efnisatriði eru að mestu sótt í
ævisögu Stefaníu er kom út árið 1997.
Paul Gaimard
Um uppvöxt Ragnheiðar Pálsdóttur, hjá Ragnheiði
Guðmundsdóttur föðurömmu sinni á Elliðavatni,
mætti segja að hún lifði þar sem blóm í eggi á æskuár-
um.
Bærinn var við þjóðleiðina yfir Hellisheiði, nánast
um hlaðið, og oftast mikil umferð. Nefna má franska
lækninn Paul Gaimard og leiðangur hans 1836. Var
Meyer teiknari með í för og dró upp margar myndir
úr þeirri ferð m.a. af hlaðinu á Elliðavatni. Árið 1839
var Jónas Hallgrímsson á ferðinni til að skoða fornar
búðatættur í Þingnesi við vatnið. Hafði Ragnheiður,
sem öldruð kona, margt að segja börnum sínum og
barnabörnum frá æskuárunum á Elliðavatni og nafn-
kunnum mönnum sem þar voru á ferð eða höfðu við-
dvöl.
Minnisstæðar voru ferðir hennar með Ragnheiði
ömmu sinni hvert sumar í heimsókn til vinafólksins
í Viðey. Ólafur Stephensen bjó í Viðey síðustu emb-
ættisár sín og við svo mikla rausn að í frásögur er
fært. Hann lést 1812 og við búskapnum í eynni tók
sonur hans Magnús Stephensen (1762–1833) dóm-
stjóri við landsyfirdóminn, konferensráð að nafn-
bót og dr. jur. í háskólanum í Kaupmannahöfn 1819.
Magnús dómstjóri keypti Viðey árið 1817 af konungi
Danmerkur. Konungsvaldið hafði slegið eign sinni
á eyjuna líkt og aðrar kirkna- og klaustureignir við
siðaskiptin 1550.
Viðey
Á vaxtarskeiði sínu var amman Ragnheiður Guð-
mundsdóttir handgengin þessari fjölskyldu vegna
skyldleika sem áður er rakinn og ennfremur dvaldist
Páll Jónsson bóndi, klausturhaldari og gullsmiður á
Hörgslandi á Síðu og síðar á Elliðavatni. Hann var eig-
inmaður Ragnheiðar Guðmundsdóttur og afi Ragnheiðar
Pálsdóttur. Hann var fæddur 1737 og lést 1819. Hann
var um 30 árum eldri en kona hans. Ragnheiður
Guðmundsdóttir giftist síðar ráðsmanni sínum Jóni
Jónssyni og var hann um 25 árum yngri en hún. Eftir
lát hennar giftist Jón konu sem var um 30 árum yngri en
hann. Þannig teygðust hjónaböndin yfir um 85 ár!