Morgunblaðið - 14.01.2019, Blaðsíða 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 14. JANÚAR 2019
Lögum samkvæmt á
lífeyrir aldraðra og ör-
yrkja að hækka í sam-
ræmi við hækkun
launa en aldrei að
hækka minna en vísi-
tala neysluverðs. Mikill
misbrestur hefur orðið
á því að þessu laga-
ákvæði væri fylgt. Líf-
eyrir hefur dregist aft-
ur úr í launaþróun.
Laun hafa hækkað margfalt meira
en laun. Lítum á þróun þessara mála
síðustu árin.
Launahækkun 13-44% –
Hækkun lífeyris 3%
Árið 2015 urðu miklar almennar
launahækkanir. Verkalýðshreyf-
ingin krafðist þess að lægstu laun
hækkuðu í 300 þús kr. á mánuði á
þremur árum. Það gekk eftir. Efling
og fleiri verkalýðsfélög undirrituðu
nýja kjarasamninga 15. maí 2015.
Samkvæmt þeim hækkuðu laun við
undirritun um 14,5% en þau hækk-
uðu um 40% á þremur árum, 2015-
2018. Framhaldsskólakennarar
sömdu um 44% hækkun launa á
þremur árum, grunnskólakennarar
sömdu um 33% launahækkun á
þremur árum og 11% hækkun til við-
bótar gegn afsali kennsluafsláttar,
læknar sömdu um 25-40% launa-
hækkun á þremur árum, hjúkr-
unarfræðingar fengu 23,9% hækkun
á fjórum árum, BHM
13% á tveimur árum,
mjólkurfræðingar 18%
hækkun og svo mætti
áfram telja. Þessi
launaþróun leiddi í ljós
13-44% launahækkun á
umræddu tímabili. Á
sama tíma og þetta
gerðist fengu aldraðir
og öryrkjar 3% hækk-
un. M.ö.o.: Það var far-
ið á svig við laga-
ákvæðið. Lífeyrir
fylgdi ekki launaþróun.
Laun hækkuðu nær tvöfalt
meira en örorkulífeyrir
Öryrkjabandalag Íslands fékk
Talnakönnun, Benedikt Jóhann-
esson, fyrrverandi fjármálaráð-
herra, til þess að rannsaka þróun
launa og lífeyris öryrkja á ákveðnu
árabili. Útkoman var þessi: Lág-
markslaun hækkuðu á tímabilinu
2008-2013 um 54,3% en lífeyrir ör-
yrkja hækkaði á sama tímabili að-
eins um 29%.
Laun þingmanna, embættis-
manna og ráðherra hækkuðu miklu
meira á umræddu tímabili en al-
menn laun. Þannig hækkuðu laun
þingmanna um 70% á árunum 2015
og 2016. Laun háttsettra embættis-
manna hækkuðu um allt að 48% með
úrskurði kjararáðs 2016. Hækk-
anirnar voru afturvirkar í 18 mán-
uði. Laun þeirra embættismanna
sem um ræddi hækkuðu upp í 1,2
millj.-1,6 millj. á mánuði. Laun ráð-
herra hækkuðu um 64% 2015 og
2016, hækkuðu í 1,8 milljón kr. á
mánuði; laun forsætisráðherra
hækkuðu í rúmar 2 milljónir á mán-
uði. Ráðherrar hafa mikil hlunnindi,
t.d. frían bíl og bílstjóra, mikil fríð-
indi í sambandi við ferðalög til út-
landa o.fl. Þingmenn njóta einnig
mikilla hlunninda, svo sem aksturs-
styrkja, húsnæðisstyrkja, skrifstofu-
styrkja og ríflegra dagpeninga í
ferðalögum.
Aldraðir og öryrkjar
hlunnfarnir
Af því sem hér hefur verið rakið
er ljóst að aldraðir og öryrkjar hafa
verið skildir eftir í kjara- og
launaþróun. Lög hafa verið brotin á
þeim. Það hefur verið níðst á öldr-
uðum og öryrkjum í kjaramálum.
Það er ekki unnt að orða það á annan
hátt. Aldraðir og öryrkjar geta ekki
sætt sig við slíka meðferð lengur.
Mál er að linni.
Laun hafa hækkað miklu
meira en lífeyrir TR
Eftir Björgvin
Guðmundsson » Aldraðir og öryrkjar
hafa verið skildir
eftir í kjara- og
launaþróun. Lög hafa
verið brotin á þeim. Þeir
geta ekki sætt sig við
slíka meðferð.
Björgvin Guðmundsson
Höfundur er fyrrv. borgarfulltrúi
vennig@btnet.is
Maður er nefndur
Jón Baldvin og er
Hannibalsson. Sat á
þingi 1982-1998, ráð-
herra 1987-1995 og
formaður Alþýðu-
flokksins 1984-1996.
Þá var hans mátturinn
og dýrðin. „Einn sér-
deilis góður og frómur
herra“, samgróinn öllu
sem einn toppkrata
má prýða, vinur Kananna á Vell-
inum, borðnautur toppanna í
NATO og ávallt til þjónustu
reiðubúinn við þá sem eiga Ísland.
Verður þó helst í minnum hafður
vegna einstakrar eljusemi við að
gylla fyrir þjóð sinni inngöngu í
Evrópusambandið. Þangað tókst
honum og sálufélögum hans ekki að
koma Íslendingum. Aftur á mótti
átti hann drjúgan þátt í að koma
þjóð sinni inn í forgarð þess fyrir
aldarfjórðungi, Evrópska efnahags-
svæðið, EES. Þar húkir Ísland nú,
eftir mikil umbrot þar á bæ, ásamt
tveimur öðrum þjóðum, Noregi og
Liechtenstein.
Nú kemur Jón Baldvin, nærri
áttræður maðurinn, og á greiðan
aðgang að fjölmiðlum og fordæmir
það sem hann áður unni. Í viðtali
við RÚV í apríl 2016 líkti hann
ESB við brennandi hús sem enginn
maður fer inn í. Í Útvarpi Sögu 1.
nóvember og „Silfrinu“ stuttu síðar
lýsti hann því hvernig draumarnir
hans dýru hafa breyst í andhverfu
sína. „Evrusvæðið er algjörlega
misheppnað,“ sagði hann. „Það er
vegna þess að það er kerfislægur
galli í hönnuninni. Þetta er eins og
hús sem er skakkt á grunninum og
heldur hvorki vatni né vindum.“
Nokkuð góðar þessar húsasamlík-
ingar hjá honum.
Og það var meira blóð í kúnni.
EES-ríkin þrjú búa við það sem
Jón Baldvin kallar e-mail-lýðræði.
Sem þýðir að þótt þau teljist full-
valda fá þau æ meira magn lög-
gjafar sent í pósti þessum og eru
að auki háð eftirliti og
dómsúrskurðum
EFTA-dómstólsins.
Hann sagði líka: „Evr-
ópa er í fjár-
málakreppu með spillt
og rotið fjármálakerfi.
Hefur ekki tekið á því
og hún er pólitískt for-
ystulaus. Mamma
Merkel hefur aldrei
tekið eina einustu
ákvörðun um að leysa
mál út frá neinu öðru
en skammtímahags-
munum Þýskalands.“ Í Silfrinu
hnykkti hann betur á þessu atriði
og sagði: „Pólitíkin í ESB er eins
og hún er í fyrsta lagi út af for-
ustuleysi og í öðru lagi vegna þess
að fjármagnseigendur ráða þarna
lögum og lofum.“ Hefði alveg mátt
bæta því við að þýsk heims-
valdastefna hefur næstum náð því
sem henni tókst ekki í tveimur
heimstyrjöldum; að læsa klónum í
þær féþúfur Evrópu sem einhver
veigur er í.
Jón Baldvin sagði einnig í viðtal-
inu í Útvarpi Sögu að innleiðing á
orkupakka 3 frá ESB myndi leiða
til þess að orkuverð á Íslandi
hækkaði. Þetta er rétt. Þeir kost-
uðu líka sitt orkupakkar nr. 1 og 2,
sem búið er að innleiða. Þar var
kveðið á um að aðskilja skyldi
framleiðslu og dreifingu á orku. Sá
„aðskilnaður“ er nú ekki meiri en
svo að orkuframleiðslufyrirtækin
eiga dreifingarfyrirtækið Landsnet
hf. með húð og hári. Eigendur
Landsnets hf. eru: Landsvirkjun
64,74%, Orkubú Vestfjarða 5,98%,
Rarik 22,50% og Orkuveita Reykja-
víkur 6,78%. Það eina sem gerðist
var að búið var til fokdýrt bákn,
Landsnet hf., sem teygir anga sína
vítt um land, með tilheyrandi skrif-
stofum, stjórn, stjórum og starfs-
fólki. Reikningurinn sendur orku-
notendum í landinum, öðrum en
þeim sem eru með langtímasamn-
inga (stóriðjan). Með þessu var
ESB að undirbúa jarðveginn fyrir
mögulega nýtingu Evrópu á orku
frá Íslandi. Með orkupakka 3 verða
Íslendingar að undirgangast allt
regluverkið sem þar liggur að baki
og afsala sér yfirstjórn á eigin
orkumálum til ACER, yfirþjóð-
legrar orkustofnunar Evrópu.
Í ályktun á Landsfundi Sjálf-
stæðisflokksins í mars 2018 um iðn-
aðar- og orkumál var klykkt út
með þessum orðum: „Sjálfstæð-
isflokkurinn hafnar frekara fram-
sali á yfirráðum yfir íslenskum
orkumarkaði til stofnana Evrópu-
sambandsins. Hluti sjálfstæðis-
manna undir forustu iðnaðar- og
nýsköpunarráðherra ætlar þó að
virða þessa ályktun að vettugi. Eru
sjálfstæðismenn aftur orðnir langs-
um og þversum eins og fyrir meira
en öld? Á flokksþingi Framsókn-
arflokksins í mars 2018 voru nánast
einróma samþykktar ályktanir
gegn frekara framsali fullveldis á
sviði orkumála. En svo hefur
Fréttablaðið orðrétt eftir iðnaðar-
ráðherra: „Það er engin óeining
innan ríkisstjórnarinnar um málið.“
Guð hjálpi þér, mannlega eymd.
Hvað er að frétta hjá verkalýðs-
hreyfingunni um þetta mál? Graf-
arþögn þar á bæ. Öðru vísi mér áð-
ur brá. Hún barðist af hörku gegn
afsali íslenskra landsréttinda og
gegn erlendri hersetu á Íslandi,
einkum á árunum 1945-1951, gegn
inngöngu Íslands í NATO 1949,
gegn inngöngu Íslands í Efnahags-
bandalag Evrópu 1962 og fyrir út-
færslu fiskveiðilögsögunnar í 200
sjómílur í fjórum áföngum á ár-
unum 1952-1975. Veralýðshreyf-
ingin var pólitísk og pólitísk bar-
átta er ekki það sama og hags-
munabarátta gegn atvinnu-
rekendum og ríkisstjórn.
Fagfélagsstefna heitir það og
breytir ekki þjóðskipulaginu á
nokkurn hátt.
Maður var nefndur
Eftir Ólaf Þ.
Jónsson »Nú líkir Jón Baldvin
ESB við brennandi
hús sem enginn maður
fer inn í.
Ólafur Þ. Jónsson
Höfundur er skipasmiður.
Vormenn Íslands
voru þeir nefndir sem í
byrjun 20. aldar efldu
þjóðerniskennd lands-
manna, stöppuðu stáli í
þjóðina og börðust fyr-
ir sjálfstæði og bjartri
framtíðarsýn.
Nú er öldin önnur og
sú óáran virðist hrjá
sumt fólk að hafa þörf
fyrir að tala niður til
eigin þjóðar og þeirra starfa sem
helgað hafa brauðstritið í erfiðisvinnu
gegnum árin. Verst er þó þegar talað
er niður til unga fólksins og sagt að
það sé ofdekrað og framtakslaust.
Raddir bölmóðsins heyrast víða og
oft meðal þeirra sem lítið þekkja til
erfiðisvinnu, vanmeta náungann og
ofmeta sjálfan sig.
Það er algengt að heyra því haldið
fram að við Íslendingar séum íhalds-
samir á okkar menningu og tökum
ekki nógu vel á móti útlendingum og
komi það fyrir að útlendingar sem hér
dvelja kvarta undan einhverju þá er
strax ákveðið að það sé allt Íslend-
ingum að kenna. Raddir bölmóðsins
telja eðlilegt að erlendir innflytjendur
varðveiti menningararf uppruna síns
en jafn sjálfsagt að nauðsynlegt sé að
lappa upp á gömul og góð íslensk gildi
með erlendum áhrifum. Ef útlend-
ingar læra ekki íslensku þá er það álit
bölmóðsins að það sé allt Íslendingum
að kenna.
Svona ofurgestrisni flokkaðist í
mínu ungdæmi undir það sem kallað
var undirlægjuháttur. Sem betur fer
eru erlendir innflytjendur langflestir
ánægðir hér og bera landsmönnum
vel söguna og ástæðulaust að fela það.
Sá áróður hefur lengi verið í gangi
að Íslendingar vilji ekki vinna í fiski
og raunar ekki verkamannastörf yf-
irleitt. Hvort þessum áróðri var
hrundið af stað til að réttlæta gegnd-
arlausan innflutning útlendinga í lág-
launastörf veit ég ekki, en þarna er á
ferðinni niðurlægjandi umræða um
undirstöðuatvinnuveg þjóðarinnar,
sem túlka mjög auðmýkjandi viðhorf
til verðugra starfa verkafólks.
Þegar svo við þennan áróður bætist
að unga fólkið okkar er sagt sérhlífið
og latt og alið upp í ofdekri, keyrt í
skóla og hangi þess á milli yfir tölvu-
leikjum, þá er viðurstyggð eyðilegg-
ingarinnar í áróðri orðin niðurbrjót-
andi afl á sjálfsímynd þjóðarinnar og
gróinni verkmenningu.
Sem svar við nefndum andstyggð-
aráróðri kemur hér lítil frásögn.
Mér er minnisstætt þegar sjón-
varpsfréttakona var stödd, að ég held
á Vopnafirði, fyrir nokkrum árum.
Þar var þá sú staða að óvenjumikið
var að gera í fiskverkun og svo mikið
að unglingar voru kallaðir til starfa
eins og algengt var fyrr á árum.
Fréttakonan beindi hljóðnemanum að
tveim stúlkur á að giska 14 ára göml-
um og spurði þær hvort þeim fyndist
ekki leiðinlegt að vinna þessa vinnu.
Önnur stúlkan svaraði á þessa leið
„Nei, þetta er ekki leiðinlegt, þetta er
sko gaman.“ Viðtalið var þar með bú-
ið. Blessuð stelpan svaraði spurning-
unni eins og sönnum Íslendingi sæm-
ir, því íslenskum ungmennum hefur
alltaf þótt og mun alltaf finnast gam-
an að reyna á skrokkinn
og takast á við erfið lík-
amleg störf, þau eru
ungum og hraustum lík-
ama áskorun og þjálfun
til uppbyggingar fyrir
heilbrigt andlegt og lík-
amlegt líf.
Í dreifðum byggðum
landsins skiptir atvinna
öllu máli. Fólk spyr ekki
hvort störfin séu leið-
inleg, það að hafa vinnu
er það sem máli skiptir.
Verkamannastörf eru undirstaðan
undir öll önnur störf, þar lærir fólk að
stilla saman hug og hönd, beita vél-
um, verkfærum og sýna verktækni.
Enda segir Biblían að verður sé
verkamaðurinn launa sinna.
Atvinnurekstur
Það er þjóðarmein að lagalegt um-
hverfi skuli vernda kennitöluflakk.
Enginn á að hagnast á því að fara á
hausinn. Þeir óhæfari halda þá velli
en þeir sem standa vilja og falla með
atvinnurekstri sínum hrekjast frá því
að samkeppnisumhverfið er heið-
arleika og manndómi í óhag.
Breytt siðferði í atvinnurekstri er
nú þjóðarsmán. Gömlu gildin um
virðingu fyrir starfsfólki í láglauna-
störfum virðist hjá sumum fyr-
irtækjum liðin tíð. Hagnaðarsjón-
armið og arðgreiðslur til skráðra
eigenda eru nú málið og andi maura-
púkans situr við stjórnvölinn. Reglan
sem áður var „skilvísi og sátt við sam-
félagið“ er nú „greiða sem minnst og
taka sem mest“.
Íslenskir iðnaðarmenn og verka-
fólk, sem þekkti rétt sinn og starfs-
skyldur, hraktist úr landi á hrun-
árunum og tók með sér mikinn
mannauð í starfsþekkingu og siðferð-
issýn í atvinnuháttum. Afleiðingin var
óöldinni hagstæð og flóðgátt opn-
aðist, þar sem erlent verkafólk
streymdi/streymir inn í landið. Fólk
sem, samkvæmt fréttum, er svikið í
kaupi og kjörum og sagt er að þræla-
hald blómstri nú á Íslandi.
Sumir vilja selja raforkuna úr landi
sem er í líkingunni svona álíka vit-
rænt fyrir framvindu atvinnulífsins
og að selja úr sér blóðið. Það er gott
þegar gengur vel í atvinnurekstri og
fyrirtæki skila arði undir góðri stjórn,
en það er slæmt ef blind auðhyggja
tekur öll völd og gerir þjóðfélagið að
ræningjabæli.
Fjölmenningarvellan sem reynir
að stjórna viðhorfum Íslendinga með
því að læða neikvæðum viðhorfum
minnimáttarkenndar inn í þjóðarsál-
ina er í eðli sínu árás á sjálfstæðisvit-
und landsmanna. Jákvæð viðhorf í
orði og verki eru vorboðarnir nú eins
og í byrjun 20. aldar. Íslandi allt.
Ég bið íslenskri þjóð Guðs friðar.
Bölmóður eða
manndómur?
Eftir Ársæl
Þórðarson
Ársæll Þórðarson
» Verkamannastörf
eru undirstaðan
undir öll önnur störf,
þar lærir fólk að stilla
saman hug og hönd,
beita vélum, verkfærum
og sýna verktækni.
Höfundur er húsasmiður.
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi umræðu í landinu og birtir aðsendar greinar
alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt í notkun og tryggir öryggi í samskiptum
milli starfsfólks Morgunblaðsins og höfunda. Morgunblaðið birtir ekki greinar
sem einnig eru sendar á aðra miðla.
Kerfið er aðgengilegt undir Morgunblaðslógóinu efst í hægra horni forsíðu
mbl.is. Þegar smellt er á lógóið birtist felligluggi þar sem liðurinn „Senda inn
grein“ er valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er notað þarf notandinn að nýskrá sig inn í
kerfið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja hverju þrepi í skráningarferlinu. Hægt er að
senda greinar allan sólarhringinn.
Nánari upplýsingar veitir starfsfólk Morgunblaðsins alla virka daga í síma
569-1100 frá kl. 8-18.