Morgunblaðið - 26.01.2019, Qupperneq 31

UMRÆÐAN 31
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. JANÚAR 2019
Mér varð á að lesa
grein eftir Samfylk-
ingar-hagfræðinginn
Bolla Héðinsson sem
birtist í Fréttablaðinu
9. janúar síðastliðinn.
Þóttist Bolli þar hafa
hitt „vin“ sinn á förn-
um vegi, sem er víst
útgerðarmaður. Það
fyrsta sem flaug í
gegnum huga mér við
lestur greinarinnar var gamall
brandari um þrjá menn sem sóttu
um sama starfið; bókari, viðskipta-
fræðingur og hagfræðingur. Þeir
fengu allir sömu spurninguna, hvað
eru 2+2? Bókarinn og viðskipta-
fræðingurinn svöruðu báðir, sem
rétt er, 4. Hagfræðingurinn lyfti
brúnum, reisti sig, dró fyrir glugga
og sneri sér að þeim sem um ráðn-
inguna sá og spurði: Hvaða svar
viltu?
Þekking þessa „vinar“ Bolla á
rekstri hefur ekki verið ýkja yfir-
gripsmikil eða traust, ef hann hefur
haldið að kaup á einum jeppa hefðu
dugað til þess að lækka veiði-
gjaldið. Rétt er að benda hagfræð-
ingnum á það, að veiðigjald er
reiknað meðaltal af afkomu útgerð-
arinnar í heild. Allir útgerðarmenn
og allar þeirra fjölskyldur þurfa að
kaupa sér nýjan bíl, og líklega rúm-
lega það, til að það hafi áhrif á
veiðigjald af aflaverðmæti flotans
sem er yfir 200 millj-
arðar króna. Það
merkilega er að hag-
fræðingurinn, seðla-
bankaráðsmaðurinn
og háskólakennarinn,
skuli ekki í krafti
menntunar og reynslu
hafa leiðrétt þennan
misskilning „vinar“
síns. Kannski var
þetta gamall nemandi
Bolla!
En að öllu gamni
slepptu, þá er það
grafalvarlegt, ef ekki beinlínis
vandræðalegt, að maður í stöðu
Bolla Héðinssonar sem situr í
stjórn Seðlabankans og kennir við
virta háskóla skuli láta svona frá
sér fara. Allir með lágmarksþekk-
ingu á rekstri sjá í gegnum svona
gamanmál og vita í hvaða pólitíska
tilgangi þau eru skrifuð líkt og önn-
ur skrif Bolla um sjávarútveg.
Hvatirnar eru augljósar. Hafi þetta
verið kaldhæðni, þá fer hún honum
ekki sérlega vel. Starfsheitið hag-
fræðingur virðist stórt við fyrstu
sýn, en við lestur greina Bolla
freistast maður til þess að efast um
innihaldið.
Í siðareglum HR kemur fram í 5.
grein: „Við leitum þekkingar af
heilindum og hlutlægni, og leggjum
áherslu á fagleg vinnubrögð, gagn-
rýna hugsun og málefnalegan rök-
stuðning.“ Í 7. grein segir svo: „Við
virðum fræðilegt sjálfstæði,
vinnum ávallt samkvæmt eigin
sannfæringu og látum hagsmuna-
tengsl ekki hafa áhrif á niðurstöðu
okkar.“
Athyglisvert væri að fá svar við
þeirri spurningu hvort það var há-
skólakennarinn eða Samfylkingar-
maðurinn sem sat við lyklaborðið
og skrifaði greinarstúfinn um út-
gerðarmanninn.
Eftir Pál
Steingrímsson »Hagfræðingurinn
lyfti brúnum, reisti
sig, dró fyrir glugga og
sneri sér að þeim sem
um ráðninguna sá og
spurði: Hvaða svar
viltu?
Páll Steingrímsson
Höfundur er sjómaður.
pall.steingrimsson@gmail.com
Hagfræðingur, hvaða svar viltu?
Funahöfða 7, 110 Reykjavík | Sími 577 6666
   


Kæli- & frystiklefar
í öllum stærðum
GIMLI fasteignasala / Grensásvegi 13, 108 Rvk. / s 570 4800 / gimli@gimli.is
www.gimli.is
Við vitum hvað þín
eign kostar
Það er orðið sér-
stakt áhugamál
margra æðstu manna
þjóðarinnar að breyta
klukkunni hér á landi.
Um þetta hafa enn og
aftur spunnist heitar
umræður og sitt sýnist
hverjum. Sálfræðingar
tala um að það sé auð-
vitað miklu betra að
vakna og sofna á rétt-
um sólartíma. Ráðamenn, sem
kannski eru úti í Evrópu mestan
sinn vökutíma, tala um að hér sé svo
dimmt á morgnana að þetta nái ekki
nokkurri átt og þurfi að laga tímann
til.
Myrkur á veturna
og birta á sumrin
Við búum á Íslandi og þar, eins og
allir ættu að vita, er myrkur á vet-
urna og birta á sumrin. Þetta er ekki
mikið flóknara en þetta. Í löndum
sem eru sunnar á hnettinum en við
er þessu á þann veg farið að það
birtir á morgnana og dimmir á
kvöldin. Svoleiðis er þetta ekki hér
eins og ég gat um hér á undan og eru
ferðamenn oft furðu lostnir yfir
þessum ósköpum, sérstaklega þegar
þeir ætla að fara í rúmið á sumar-
kvöldum og klukkan segir þeim að
það eigi að vera komin nótt. En lít-
um aðeins á um hvað við erum að
tala.
Að breyta klukkunni
Yrði klukkunni breytt á Íslandi,
eins og stungið hefur verið upp á,
þannig að hádegið yrði fært framar
um klukkustund, má sjá það í
Almanaki Háskóla Íslands fyrir 2019
að þeir sem vakna kl. 7
á morgnana munu síð-
ast vakna í birtu hinn
26. október að hausti í
stað 5. október nú og að
vori munu þeir vakna
fyrst í birtu hinn 26.
febrúar í stað 15. mars,
eins og því er háttað nú.
Þarna munar tveimur
til þremur vikum vor og
haust. Þannig að allt tal
um að laga verði tímann
að líkamsklukkunni er
hljóm eitt í þessu sam-
hengi og á ekki við um Ísland, þó það
eigi við um lönd sem sunnar eru á
hnettinum. Hér skellur myrkrið ekki
á eftir því sem fólk í Ítalíu eða
Frakklandi á að venjast á hverju
kvöldi, heldur fer það miklu fremur
eftir árstíma og hraðinn á breyting-
um að vori og hausti er svo ör að það
að breyta klukkunni hefur lítil sem
engin áhrif hér á landi.
Sól eftir vinnu
Hver kannast ekki við hversu
þægilegt það er á okkar stutta sumri
að geta notið sterkra sólargeisla eft-
ir að vinnu lýkur því sólin er tiltölu-
lega hátt á lofti síðdegis eftir gild-
andi klukku á sumrin. Mörgum
þykir það betra en að sitja þessa fáu
sólargeisla af sér í námi eða vinnu.
Eftir Karl Gauta
Hjaltason
Karl Gauti Hjaltason
» Við búum á Íslandi
og hér, eins og allir
ættu að vita, er myrkur
á veturna og birta á
sumrin.
Höfundur er alþingismaður
utan flokka.
Hvað er klukkan?
Brýnasta verkefnið
í málefnum aldraðra
er að hækka lífeyri
þeirra sem eru með
lægsta lífeyrinn frá
almannatryggingum,
hafa einungis tekjur
frá almannatrygg-
ingum („strípaðan líf-
eyri“). Þessir eldri
borgarar hafa engan
lífeyrissjóð. Margar
ástæður geta verið
fyrir þessari stöðu eldri borgar-
anna; veikindi, gjaldþrot lífeyris-
sjóða, enginn lífeyrissjóður hjá
húsmæðrum o.fl. Lífeyrir 2019
frá TR er 212 þús. kr. eftir skatt
á mánuði hjá þeim sem búa með
öðrum og 252 þús. á mánuði eftir
skatt hjá þeim sem búa einir.
Þetta er hungurlús og engin leið
að lifa af svo lágum tekjum. Þeir
sem hafa svo lágar tekjur verða
að neita sér um að fara til læknis
og/eða að leysa út lyf sín. Dæmi
eru um það, að þeir sem eru á
þessum lægsta lífeyri hafi ekki
átt nóg fyrir mat. Vegna alvöru
málsins sendi ég Katrínu Jakobs-
dóttur forsætisráðherra bréf 18.
janúar í fyrra og skoraði á hana
að leiðrétta þennan lága lífeyri.
Um neyðarástand væri að ræða.
Katrín svaraði ekki bréfinu. Og
hún sinnti ekki erindinu allt árið
sem liðið er frá því hún fékk bréf-
ið. Ekki hefur orðið nein raun-
hækkun lífeyris aldraðra og ör-
yrkja að frumkvæði ríkisstjórnar
Katrínar frá því hún tók við
völdum!
Kostar 2,7 milljarða
að hækka lífeyri
þeirra verst stöddu
Ég hef bent á að það kosti lítið
að hækka lífeyri lægst launuðu
aldraðra. Um tiltölulega lítinn
hóp sé að ræða, eða 1.847 eldri
borgara. Það kostar 2,7 milljarða
kr. að hækka ellilífeyri þessa
hóps í 420 þús. á mánuði. (Með-
taldir þeir sem hafa 25 þús. kr.
viðbótartekjur og
minna á mánuði.
Skerðir ekki lífeyri.)
Fjárlögin fyrir árið
2019 eru upp á 803
milljarða, heildar-
útgjöld. Ekki geta
2,7 milljarðar talist
há upphæð í hlutfalli
við þá háu upphæð.
Að mínu mati þyrfti
einnig að hækka líf-
eyri öryrkja sam-
bærilega. Þá er eðli-
legt að hækka einnig
lífeyri þeirra eldri
borgara sem eru með lágar við-
bótartekjur, t.d. 26-50 þús. kr. á
mánuði.
Afnema þarf allar
tekjuskerðingar aldraðra
En hvað með þá sem hafa
greiðslur úr lífeyrissjóði? Jú, svo
sannarlega þarf að huga að þeim
einnig. Ég hef lægst launuðu
eldri borgara og öryrkja í for-
gangi vegna þess að þar er um
líf eða dauða að tefla. Já, það er
ótrúlegt að í þessu velmegunar-
þjóðfélagi, þar sem eyðsla, óhóf
og bruðl er í hámarki, skuli hóp
eldri borgara og öryrkja vera
haldið við sultarmörk. Sá hópur
hefur að mínu áliti algeran for-
gang en samtímis eða strax í
kjölfar ráðstafana fyrir þá lægst
launuðu þarf að gera aðgerðir til
þess að afnema skerðingar
vegna lífeyrissjóða og afnema
aðrar skerðingar. Það var alveg
skýrt, þegar lífeyrissjóðirnir
voru stofnaðir, að þeir áttu að
vera hrein viðbót við almanna-
tryggingar. Þetta staðfesta
margir verkalýðsleiðtogar og
ASÍ gaf út yfirlýsingu 1969, þar
sem þessi skilningur var stað-
festur Þetta er svikið með grófri
skerðingu á lífeyri almanna-
trygginga hjá þeim sem fá lífeyri
úr lífeyrissjóðum. Þetta verður
að leiðrétta sem allra fyrst.
Einnig þarf að afnema allar aðr-
ar tekjuskerðingar sem eldri
borgarar sæta í kerfi almanna-
trygginga.
Afnám kostar
35 milljarða króna
Það kostar 35 milljarða að af-
nema allar tekjuskerðingar sem
eldri borgarar sæta hjá TR. Það
er ekki svo há upphæð þegar haft
er í huga hvað ríkið hefur haft
mikla fjármuni af eldri borgurum
á undanförnum áratugum. Ís-
lenska ríkið leggur í dag miklu
lægri upphæð til eftirlauna eldri
borgara en ríkisvaldið gerir í hin-
um Norðurlandaríkjunum og inn-
an OECD (miðað við hlutfall af
þjóðartekjum). Íslenska ríkið
þarf að hækka greiðslur sínar til
eftirlauna aldraðra um 36 millj-
arða til þess að jafna metin við
OECD, þ.e. til þess að umræddar
greiðslur verði jafnmiklar og hjá
ríkjum OECD til jafnaðar.
Afnema á tekjuskerðingar og
hækka lægsta lífeyri strax
Er það dýrt að afnema tekju-
skerðingar aldraðra í kerfi TR?
Er kostnaðarsamt að hækka
lægsta lífeyri aldraðra? Svar mitt
er nei. Ríkið hefur sparað stórfé
á því undanfarna áratugi að
skerða tryggingalífeyri. Þess
vegna er það aðeins réttlátt
gagnvart öldruðum og eðlilegt að
skerðingar séu nú afnumdar.
Ríkið á ekkert val þegar kemur
að lægsta lífeyri aldraðra. Það er
mannréttindabrot að halda
lægsta lífeyri áfram við fátæktar-
mörk (sultarmörk). Þess vegna
verður ríkið að hækka þennan líf-
eyri strax. Það þolir enga bið.
Ódýrt að hækka
lægsta lífeyrinn
Eftir Björgvin
Guðmundsson » Það kostar 35 millj-
arða að afnema allar
tekjuskerðingar sem
eldri borgarar sæta hjá
TR. Það er ekki svo há
upphæð.
Björgvin
Guðmundsson
Höfundur er fv. borgarfulltrúi.
vennig@btnet.is
Atvinna