Morgunblaðið - 01.02.2019, Qupperneq 19

19
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. FEBRÚAR 2019
Grýlukerti Snjórinn tekur á sig ýmsar myndir, jafnvel tveggja metra strýtu.
Ómar Óskarsson
Allir menn og konur
eiga að vera frjáls inn-
an vissra vébanda, en
það þarf mikla víðsýni
og andlegan þroska til
þess að skilja frelsið
og rugla því ekki sam-
an við allskonar duttl-
unga og heimskulega
fyrirtekt í ein-
staklingum, eða bara
vanþakklæti og ósvíf-
inn hugsunarhátt.
Þessi lýsing er mjög í ætt við það
frelsi sem John Stuart Mill var að
hugsa og setti fram í riti sínu um
Frelsið. Frelsið er vandmeðfarið,
en eins og útgerðarmaðurinn sagði:
„ég er með frelsi en á móti frelsi
sem skaðar!“ Hvenær skaðar frelsi
eins einstaklings einhvurn annan?
Þessi hugsun um frelsið kann að
vera barnaleg. Hugsjónin um frels-
ið er ekkert sérstaklega merkileg
hugsjón en hún er hin æðsta hug-
sjón!
Hin æðsta hugsjón
Fyrir mörgum er verkfall hin
æðsta hugsjón. Verkfall er ímynd
hins fullkomna frelsis. Svo vill til að
löggjafinn hefur sett hömlur á
verkfallsrétt í lögum um stétt-
arfélög og vinnudeilur. Þannig seg-
ir í vinnulöggjöf: „Óheimilt er og að
hefja vinnustöðvun:
1. Ef ágreiningur er einungis um
atriði, sem Fé-
lagsdómur á úr-
skurðarvald um,
nema til fullnæg-
ingar úrskurðum
dómsins.
2. Ef tilgangur vinnu-
stöðvunarinnar er
að þvinga stjórnar-
völdin til að fram-
kvæma athafnir,
sem þeim lögum
samkvæmt ekki ber
að framkvæma, eða
framkvæma ekki at-
hafnir, sem þeim lögum sam-
kvæmt er skylt að framkvæma,
enda sé ekki um að ræða athafn-
ir, þar sem stjórnarvöldin eru að-
ili sem atvinnurekandi.
Öll löggjöf setur hugsjónum tak-
mörk, jafnvel hinum æðstu hug-
sjónum.
Skyldur
Frelsinu fylgja skyldur. Þannig
er launafólki gert skylt að tryggja
sér lífeyri eftir að starfsævi lýkur.
Því miður er það svo að í löggjöf
um skyldutryggingu lífeyrisréttinda
og starfsemi lífeyrissjóða er hvergi
að finna yrðingu um markmið
lífeyrissjóða. Af lestri laganna má
þó leiða að lífeyrissjóðir hafa aðeins
eitt markmið og það er að tryggja
launamönnum og þeim er reka
sjálfstæða starfsemi trygg-
ingavernd vegna elli til æviloka, ör-
orku eða andláts.
Það er ekki markmið eða skylda
lífeyrissjóða að tryggja hagvöxt í
landinu og þaðan af síður að
tryggja fulla atvinnu. Það er því
hættulegt þegar verkalýðsleiðtogar
telja að meðal verkfæra þeirra í
kjarabaráttu sé að þeir geti beitt
lífeyrissjóðum fyrir sig til að knýja
fram kjarabætur! Og kjarabætur
hverra? Þeir sem hafa með lífeyr-
issjóði að gera eiga aðeins að
tryggja kjör núverandi lífeyrisþega
og þeirra sem eru byrjaðir að
greiða sig undir tryggingavernd í
trausti þess að gagn sé að lífeyr-
issjóðnum þegar lífeyrisaldri er
náð.
Lýðsleikjur
Þær lýðsleikjur eru til sem telja
að það sé siðferðilega ljótt að festa
fé til framtíðar. Þannig sé 36. gr.
laga um skyldutryggingu lífeyris-
réttinda og lífeyrissjóði „brask-
grein“. Sú grein laganna tekur
frelsi af stjórnarmönnum til að
gera hvað sem er eða það sem
duttlungar og fyrirtektir þrá. Lýð-
sleikjurnar eru svo heilagar að telja
„gegnumstreymi“ hentugast í líf-
eyrisheimi. Önnur útgáfa er sú að
allir lífeyrissjóðir eigi að ávaxta
eignir sínar á „bundnum reikningi í
Seðlabankanum“. Þá er kaleikurinn
um brask færður seðlabanka! Nóg
er á seðlabanka lagt að stunda hag-
stjórn og ávaxta og varðveita
gjaldeyrisvarasjóð þjóðarinnar!
Skyldur og ábyrgð að
viðhalda frelsi
Það fylgja því skyldur og ábyrgð
að viðhalda frelsi. Fjárhagslegt
frelsi eftir að starfsaldri lýkur
verður ekki leyst með skattlagn-
ingu á vinnandi fólk. Nú um stund-
ir eru sennilega sex á vinnumarkaði
fyrir hvern lífeyrisþega. Þeir sem
ekki hafa náð að tryggja sér lífeyr-
isréttindi fá greidda „tekjutrygg-
ingu“, sem er fjármögnuð að hluta
til með tryggingagjaldi, en það er
nú 6,6% af launum. Þetta hlutfall
kann að þurfa að hækka í um 30% í
fullkomnu gegnumstreymiskerfi
þegar aðeins verða fjórir starfandi
á móti einum lífeyrisþega en sá
tími er ekki langt undan. Þegar svo
er komið verða útborguð laun
starfsmanns aðeins um 35% af
launakostnaði atvinnurekanda.
Lífeyrissjóðir eru ekki peð í skák
um kaupgjald í landinu. Lífeyris-
sjóðir eru ekki of stórir og þurfa
enn að stækka til að standa undir
fyrirsjáanlegri lífeyrisbyrði í land-
inu. Efnahagslegt frelsi eftir að
starfsævi lýkur er ekki ómerkara
en frelsi vinnandi manns.
Að þekkja mun á nafn-
og raunvöxtum
Það er því miður svo að valdhaf-
ar og sitjandi þingmenn, jafnvel há-
lærðir hagfræðingar í þingliði, tala
þannig að ætla mætti að þeir þekki
ekki mun á nafnvöxtum og raun-
vöxtum. Því miður er það svo að
verðbætur eru ekki tekjur hjá þeim
er við þeim tekur. Verðbætur eru
aðeins aðlögun að raunveruleika,
enda heita verðbætur á ensku
„inflation adjustment“. Verkalýðs-
leiðtogar sem telja að það sé samn-
ingsatriði að „banna verðtrygg-
ingu“ eru á hinum mestu
villigötum. Sama er að segja um
heilan stjórnmálaflokk sem kvarn-
ast hefur úr og hefur að markmiði
að afnema fátækt. Hann telur að
fátækt muni minnka með því að
„afnema verðtryggingu“. Slíkt er
fásinna því sennilega eiga 80% af
„verðtryggðum“ fjármála-
gerningum sér endastað í lífeyris-
sjóðum, en þeim er ætlað að koma í
veg fyrir fátækt eftir að starfsævi
lýkur!
Skáld um frelsi
„Frelsið er kóróna lífsins og
verðmætast verðmæta, frelsið til að
skoða himininn, frelsið til að liggja í
grænum hvammi í læk, frelsið til að
sjá stúlku álengdar, frelsið til að
sýngja, frelsið til að biðjast bein-
inga.“
Verkalýðsleiðtogar eiga að hafa
frelsi að leiðarljósi og ekki að
skipta sér af því sem er á forræði
þingræðis.
Eftir Vilhjálm
Bjarnason » Verkalýðsleiðtogar
eiga að hafa frelsi að
leiðarljósi og ekki að
skipta sér af því sem er
á forræði þingræðis.
Vilhjálmur Bjarnason
Höfundur var alþingismaður.
Um frelsi og lífeyrissjóði
Fréttamönnum og
dagskrárgerð-
armönnum Rík-
isútvarpsins er margt
betur gefið en að
kannast við mistök í
starfi eða reyna að
bæta fyrir brot sín og
biðjast velvirðingar.
Þeim er falið vald
sem greinilega er
ekki öllum gefið að
kunna með að fara gagnvart fólki
og fyrirtækjum.
Stjórnendur Kastljóss sökuðu
Samherja og Vinnslustöðina hik-
laust um lögbrot vorið 2012 og
standa enn við þær ásakanir þrátt
fyrir að þær hafi verið hraktar eða
dæmdar dauðar og ómerkar ann-
ars staðar, innan og utan rétt-
arsala dómskerfisins.
Ég fer ekki fram á annað en
Kastljós dragi undanbragðalaust til
baka þessar ásakanir, viðurkenni
mistök sín og biðjist afsökunar
þótt seint sé.
Í ljósi reynslunnar kemur mér
ekki á óvart að í furðulegri Morg-
unblaðsgrein 29. janúar skuli
ábyrgðarmenn Kastljóss 2012, Sig-
mar Guðmundsson og Helgi Seljan,
skauta fram hjá kjarna máls. Þeir
sjá ekkert athugavert við fram-
göngu sína gagnvart Samherja og
VSV, hvað þá að þeir iðrist gjörða
sinna. Í staðinn veitast þeir með
lágkúrulegum hætti að Elínu
Björgu Ragnarsdóttur, sem kærði
þá til siðanefndar RÚV á dög-
unum, og fullyrða að hún hafi haft
samráð við mig um blaðaskrif sín
um afglöp Kastljóss. Elín Björg á
að hafa „gefið sér tíma til að setj-
ast niður með forstjóra Vinnslu-
stöðvarinnar“ til að reyna að „end-
urskrifa sjö ára gamalt viðtal
Kastljóss við hana“.
Svo láta herramennirnir sér
sæma að blanda núverandi vinnu-
stað hennar, Fiskistofu, í málið!
Þar með hafa þeir í
raun óskað eftir mál-
efnalegum gjald-
þrotaskiptum í um-
ræðunni.
Nú er það svo að
ég hef aldrei hitt El-
ínu Björgu og hvorki
haft samskipti við
hana í síma, tölvu-
póstum né á nokkurn
annan veg. Fullyrð-
ingin um samráð er
einfaldlega alröng en
sver sig því miður í
ætt við vinnubrögðin í
Kastljósinu forðum. Seint á síðasta
ári var athygli mín vakin á tölvu-
pósti sem Elín Björg sendi Kast-
ljósi og þáverandi útvarpsstjóra og
birti á fésbókarsíðu sinni daginn
eftir að Kastljós misnotaði gróflega
viðtal við hana. Ég vísaði óbeint til
þessa tölvupósts í viðtali núna í
janúar. Elín Björg kaus svo sjálf
að fjalla um málið opinberlega og
benti á að RÚV hefði aldrei virt
hana svars.
Helgi og Sigmar skrifa sem þá-
verandi ábyrgðarmenn Kastljóss
og eru enn á launaskrá hjá RÚV.
Þeir brutu af sér árið 2012, vilja
ekkert við það kannast og kjósa
sér hrokafullt viðmót götustráka í
viðbrögðum sínum. Þeir reyna að
afvegaleiða umræðuna en komast
ekki upp með það. Sigmar sagði
þannig í inngangsorðum Kastljóss:
„Dótturfélag Samherja í Þýska-
landi hefur keypt afla af Samherja
á allt að þriðjungi lægra verði en
gengur og gerist í sambærilegum
viðskiptum samkvæmt upplýs-
ingum sem Kastljós hefur aflað
sér. Fyrirspurn Kastljóss um málið
varð tilefni viðamikillar rannsóknar
og húsleitar hjá Samherja í morg-
un. Grunur leikur á að Samherji
hafi brotið lög um gjaldeyr-
isviðskipti en allur útflutningur fé-
lagsins á síðustu misserum er nú
til skoðunar.“
Saman dregið segir áfram í inn-
gangi að afleiðing þessa sé sú að
sjómenn fái lægri laun og rík-
issjóður minni skatttekjur, hafnir
minni tekjur og ríkissjóður sömu-
leiðis af auðlindagjöldum. Það fyr-
irkomulag, að nokkur sjávarútvegs-
fyrirtæki reki sölufyrirtæki
erlendis, leiði til þess að unnt sé að
selja til erlendra dótturfyrirtækja
á mun lægra verði en almennt
tíðkist og taka þannig arð af auð-
lindinni út erlendis.
Í kynningu þáttar um Vinnslu-
stöðina var vitnað til Kastljósþátt-
arins daginn áður og sagt að for-
ystumenn sjómanna og fiskvinnsla
án útgerða kölluðu eftir því að
stjórnvöld létu kanna viðskipti
sjávarútvegsfyrirtækja við erlend
dótturfélög sín. Sú tilvitnun vísar
til þeirra fullyrðinga Kastljóss,
sem sagt var að byggðust á eigin
rannsóknum þess, að nokkur
sjávarútvegsfyrirtæki tækju út arð
af auðlindinni gegnum lágt verð til
þeirra. Þær ásakanir standa enn í
Efstaleiti 1.
Ég hef áður lýst því að rannsaka
þurfi aðdraganda umfjöllunar
Kastljóss og samspil RÚV, rík-
isstjórnar þess tíma og Seðlabanka
Íslands. Sú krafa er enn jafn knýj-
andi og fyrir sjö árum.
Óhaggaðar standa fullyrðingar
um að starfs- og siðareglur hafi
verið þverbrotnar. Sigmari og
Helga væri hollt að lesa þær yfir
minnst vikulega. Hugsanlega lán-
ast þeim þá að viðurkenna að þeir
brutu á nafngreindum fyrirtækjum
og tröðkuðu á réttindum viðmæl-
enda sinna.
Götustrákar okkar
allra í Efstaleiti
Eftir Sigurgeir
Brynjar Krist-
geirsson
» Óhaggaðar standa
fullyrðingar um að
starfs- og siðareglur
hafi verið þverbrotnar.
Sigmari og Helga væri
hollt að lesa þær yfir
minnst vikulega.
Sigurgeir Brynjar
Kristgeirsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Vinnslustöðvarinnar hf.
binni@vsv.is