Morgunblaðið - 05.02.2019, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. FEBRÚAR 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Forsvarsmennfernrahelstu lyk-
ilsamtaka í íslensku
atvinnulífi gengu í
gær á fund Katrínar
Jakobsdóttur for-
sætisráðherra með
tillögur undir yf-
irskriftinni „Matvælastefna fyrir
Ísland“. Í bréfi forsvarsmanna
samtakanna fernra, Samtaka
iðnaðarins, Samtaka fyrirtækja í
sjávarútvegi, Samtaka ferða-
þjónustunnar og Bændasamtaka
Íslands, segir að mikil tækifæri
blasi við í íslenskri matvæla-
framleiðslu og það þurfi að end-
urspeglast í stefnumörkun
stjórnvalda til að fyrirtæki í
matvælaiðnaði geti nýtt þau.
Samhljómur er með þessum
áherslum og leiðaraskrifum
Morgunblaðsins bæði hvað
snertir sjávarútveg og land-
búnað og er full ástæða til styðja
tillögurnar samtakanna.
Í greinargerð með þeim er
áhersla lögð á þrennt, sjálf-
bærni, öryggi og heilnæmi og
verðmætasköpun.
„Íslensk matvæli, jafnt sjáv-
arafurðir sem landbúnaðar-
afurðir, eru þekkt fyrir hrein-
leika og sjálfbærni,“ segir þar.
„Lega landsins og veðurfar
valda því að notkun varnarefna í
landbúnaði er lítil sem engin.
Einangrun búfjárstofna hefur í
för með sér að búfjárheilsa er
hér með því besta sem þekkist
og sýklalyfjanotkun hverfandi
miðað við það sem víðast er.
Nytjastofnar sjávar eru nýttir á
sjálfbæran hátt og íslensk
stjórnvöld fylgjast grannt með
hafinu umhverfis landið. Enn-
fremur er mengun af völdum ör-
vera, lyfjaleifa og þungmálma í
matvælum og fóðri vöktuð og
niðurstöður birtar.“
Síðan segir að íslenskir mat-
vælaframleiðendur sameinist um
að „stefna að því að verða fram-
úrskarandi á heimsvísu með sér-
stakri áherslu á sjálfbærni, um-
hverfisvernd, hreinleika,
rekjanleika og öryggi“. Þá þurfi
gæðakerfi og innra eftirlit mat-
vælafyrirtækja, jafnt innlendra
framleiðenda sem innflutnings-
fyrirtækja, að sýna fram á að
þau starfi í samræmi við þessar
áherslur. Að auki þurfi innflutt
matvæli að uppfylla sömu kröfur
og gerðar eru til innlendra mat-
vælaframleiðenda. Að lokum er
skorað á íslensk stjórnvöld að
styðja við „framgang þessara
stefnumiða og sjá til þess að ís-
lenskir neytendur og gestir sem
sækja landið heim hafi ávallt að-
gang að fjölbreyttum og heil-
næmum úrvals matvælum“.
Undanfarið hefur sérstaða Ís-
lands í matvælaframleiðslu verið
að koma betur og betur í ljós.
Yfirgengileg notkun sýklalyfja í
landbúnaði hefur leitt til þess að
bakteríur, sem eru ónæmar fyrir
sýklalyfjum, eru orðnar mjög út-
breiddar. Sýklalyfjaónæmar
bakteríur gætu valdið miklum
skaða. Þegar sýkla-
lyfin komu til sög-
unnar varð bylting í
heilbrigðismálum í
heiminum. Það þarf
vart að tíunda hví-
líkt bakslag það
yrði ef ekki yrði
lengur hægt að nota
sýklalyf gegn algengum sýk-
ingum.
Undanfarið hefur verið sagt
frá aðgerðum til að hefta út-
breiðslu svínaflensu í Evrópu. Á
landamærum Danmerkur er til
dæmis verið að reisa girðingu til
að koma í veg fyrir að villisvín
komist inn í landið frá Þýska-
landi. Svínaflensan mun þó ekki
vera hættuleg mönnum. Sýkla-
lyfjaónæmu bakteríurnar eru
það hins vegar og það er aug-
ljóst að leggja verður höfuð-
áherslu á að verjast þeim hér á
landi.
Þær tillögur, sem samtökin
leggja fram, krefjast í raun ekki
mikilla aðgerða. Ísland nýtur nú
þegar sérstöðu í matvælafram-
leiðslu, hvort sem það er í land-
búnaði eða sjávarútvegi. Eins og
segir í greinargerð þeirra upp-
fylla íslensk matvælafyrirtæki
allar kröfur Evrópusambandsins
um hollustuhætti, dýravernd og
matvælaeftirlit. Matvælastofnun
sinnir víðtæku eftirliti og birtir
reglulega skýrslur um allt frá
skimunum vegna smitsjúkdóma í
dýrum til hitastigs í lönduðum
afla og eftirlits með aflameðferð
og löndunaraðstæðum.
Oft vill gleymast þegar borin
er saman innlend vara og inn-
flutt að framleiðendur sitja ekki
við sama borð. Varnir geta hins
vegar kostað sitt. Í greinargerð
samtakanna fernra er sérstak-
lega fjallað um þá heimild sem
íslensk stjórnvöld hafa nú fengið
til að setja sérstakar viðbótar-
tryggingar vegna salmonellu í
kjúklingakjöti, hænueggjum og
kalkúnakjöti vegna forvarna.
Gagnrýnendur hafa sagt að
þetta sé ekkert annað en vernd-
artollur. Það er öðru nær. Ís-
lendingar feta hér í fótspor Svía
og Finna og eru samferða Dön-
um. Spurningin er mun frekar
hvort ekki eigi að fara sömu leið
til að koma í veg fyrir að afurðir
mengaðar kampýlóbakter berist
til landsins.
Það vekur athygli hversu víð-
tækra hagsmuna þau félög, sem
standa að tillögunum, hafa að
gæta. Þarna eru ekki aðeins
Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi
og Bændasamtök Íslands, held-
ur Samtök iðnaðarins og Samtök
ferðaþjónustunnar. Það þarf
hins vegar ekki að vekja furðu.
Umhverfissjónarmið valda því
að kröfur um að flytja þurfi mat
sem skemmstan veg til neytand-
ans fara vaxandi. Í ferðaþjón-
ustu sjá menn sér hag í því að
geta boðið upp á innlenda fram-
leiðslu. Þá eykur gróskumikil
framleiðsla innanlands jafnvægi
í þjóðarbúskapnum. Það má gera
sér mat úr þessum tillögum.
Margt mælir með
tillögum fernra lyk-
ilsamtaka um mat-
vælastefnu
fyrir Ísland}
Tækifæri í
framleiðslu matvæla
L
andsmenn hafa margir beðið eftir
nauðsynlegum samgöngubótum
eða hreinlega að halda við þeim
vegum sem fyrir eru. Verkefnin
eru næg en fjármunir sem settir
eru í þau litlir. Um alltof langan tíma hafa
skattar og gjöld sem innheimt eru vegna akst-
urs og ökutækja ekki ratað á þann stað sem
þeim er ætlað, þ.e. til viðhalds og nýfram-
kvæmda. Vegna þessa hafa mörg verkefni beð-
ið og bíða enn þrátt fyrir stóraukna umferð,
tjón og alvarleg slys sem ekki verða metin til
fjár.
Ríkisfjármálaáætlun ríkisstjórnar Katrínar
Jakobsdóttur var innihaldslítil en líklega var
fátt jafn rýrt og það sem sneri að samgöngu-
málum. Síðastliðið haust var svartnættið slíkt
hjá samgönguráðherra að hann varaði fólk við óraunhæf-
um væntingum um samgöngubætur. Það er skiljanlegt þar
sem hann var nýbúinn að samþykkja áður nefnda ríkisfjár-
málaáætlun. Áætlun ráðherra gekk síðan meira og minna
út á það að framkvæma eftir kjörtímabilið þótt bætt væri
lítillega í á nokkrum stöðum.
Það er eðlilegt að við lítum okkur næst þegar við veltum
samgöngum fyrir okkur og hvað við teljum brýnast. Sveit-
arfélögin í suðvesturkjördæmi hafa barist fyrir auknu um-
ferðaröryggi. Nægir þar að nefna Reykjanesbraut,
Reykjavíkurveg og Sundabraut svo nokkur verkefni séu
nefnd. Þolinmæði þessara aðila er eðlilega á þrotum og nú
er svo komið að margir sveitarstjórnarmenn á suðvest-
urhorninu eru hlynntir veggjöldum verði það til þess að
flýta framkvæmdum og auka öryggi. Í útvarps-
viðtali kom fram hjá bæjarstjóra Hafnarfjarðar
að hún teldi veggjöld eingöngu koma til greina
ef fjármunirnir rötuðu beint í verkefnin á svæð-
inu. Þetta er skiljanleg afstaða og fyrirmynd-
irnar til en eins og flestir muna þá fóru gjöld
sem greidd voru fyrir notkun á Hvalfjarð-
argöngum í að greiða niður kostnað við þau.
Kostnaður bifreiðaeigenda eykst að sjálfsögðu
við notkun á gjaldskyldum vegum. Það verður
því að vera markmið okkar, verði einhvers kon-
ar veggjöld að veruleika, að annar kostnaður
þeirra lækki á móti, t.d. kolefnisskatturinn,
sem núverandi ríkisstjórn hefur gert að sér-
stöku áhugamáli sínu, eða bensíngjöld.
Það er vel þess virði að reyna að finna leiðir
til að fjármagna framkvæmdir með nýjum
hætti. Það breytir því þó ekki að skattar sem innheimtir
eru í dag vegna aksturs og ökutækja fara langt með að fjár-
magna núverandi þörf. Því er eðlilegt, eins og áður hefur
verið nefnt, að þeir lækki til móts við gjaldheimtu. Í um-
ræðu um veggjöld má ekki gleyma að víða um land eru veg-
ir sem algerlega eru óboðlegir, sama á hvaða tíma sólar-
hrings ekið er um þá, og verða ekki lagaðir með
gjaldheimtu á notkun. Sum okkar búa varla við samgöngur
og annars staðar þurfa íbúar að leggja sig í hættu við að
ferðast milli byggðarlaga, þeim má ekki gleyma.
gunnarbragi@althingi.is
Gunnar Bragi
Sveinsson
Pistill
Samgöngur
Höfundur er alþingismaður suðvesturkjördæmis
og varaformaður Miðflokksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Það gæti bæði verið heppilegtog hagkvæmt ef verðandiÞjóðarsjóður yrði hýstur íSeðlabanka Íslands fremur
en að heyra beint undir fjármála- og
efnahagsráðuneytið, eins og frum-
varp efnahags- og fjármálaráðherra
um stofnun sjóðsins gerir ráð fyrir.
Þetta er mat yfirstjórnenda í Seðla-
bankanum sem kemur fram í ít-
arlegri umsögn Seðlabankans við
stjórnarfrumvarpið um Þjóðarsjóð.
Sjóðurinn á eins og fram hefur
komið að vera vörn fyrir þjóðina ef
stórfelld áföll ríða yfir og til hans
eiga að renna tekjur ríkisins af arð-
greiðslum og auðlindaafnotagjöldum
frá orkuvinnslufyrirtækjum. Reikn-
að er með að sjóðurinn verði feiki-
lega stór í framtíðinni eða 250 til 300
milljarðar króna, sem jafngildir um
10% af landsframleiðslu.
Viðskiptaráð, sem einnig telur
hentugra að Þjóðarsjóðurinn verði
hluti af efnahagsreikningi Seðla-
bankans, bendir í umsögn á að fram-
tíðarstærð sjóðsins samsvari útflutn-
ingi sjávarafurða síðustu 13-15
mánuði.
Rök byggð á misskilningi
Mismunandi skoðanir á stofnun og
fyrirkomulaginu í kringum vænt-
anlegan Þjóðarsjóð koma fram í um-
sögnum við frumvarpið sem sendar
hafa verið til efnahags- og viðskipta-
nefndar. Í umsögn Seðlabankans er
lýst stuðningi við „þá hugmynd að
nýta tímabundnar arðgreiðslur, svo
sem af orkufyrirtækjum, í því skyni
að auka viðnámsþrótt þjóðarbúsins
gagnvart áföllum“. En með ítarleg-
um rökstuðningi er m.a. á það bent
að sjónarmið um vörslu Þjóðarsjóðs-
ins séu þau sömu og sum þeirra
markmiða sem liggja að baki vörslu
gjaldeyrisforða Seðlabankans.
,,Vegna samlegðar við önnur verk-
efni sem Seðlabankinn hefur, svo
sem eins og varðveisla gjaldeyr-
isvarasjóðs og lánamál ríkissjóðs,
gæti verið hagkvæmt að Seðlabanki
Íslands sæi einnig um daglegan
rekstur og umsýslu Þjóðarsjóðs.
Hann telur sig geta það með hag-
kvæmum hætti og án þess að breyt-
ingar yrðu gerðar á hlutverki stjórn-
ar og annarra stjórnvalda við mótun
fjárfestingarstefnu skv. frumvarp-
inu,“ segir þar.
Þá telja stjórnendur bankans að
rök sem reifuð eru í greinargerð
frumvarpsins gegn því að Seðla-
bankanum verði falin umsýsla sjóðs-
ins byggist á misskilningi. Góð
reynsla sé af umsýslu um lánamál
ríkissjóðs hjá Seðlabankanum. Ef
farin yrði sú leið sem Seðlabankinn
mælir með færi hann með umsýslu
og framkvæmd en stefnumótunin og
forsvar Þjóðarsjóðsins yrði hjá ráð-
herra og stjórn sjóðsins.
Viðskiptaráð leggur til annars
konar fyrirkomulag en frumvarpið
gerir ráð fyrir. Ekki sé ástæða til að
arðgreiðslur Landsvirkjunar renni í
sjóðinn heldur byggist hann upp
hægt og bítandi í samhengi við þjóð-
hagslega þróun t.d. ef útflutnings-
tekjur vaxa óvenju hratt með til-
heyrandi gjaldeyrisinnstreymi, gætu
þær tekjur runnið í sjóðinn með
gjaldeyrisinngripum Seðlabankans.
Sjóðurinn yrði í vörslu Seðlabankans
sem hluti af gjaldeyrisforðanum.
Stærri gjaldeyrisforða verði með
tímanum skipt í tvennt; hefðbundinn
gjaldeyrisforða og Þjóðarsjóð og að-
eins megi ráðstafa fjármunum í
Þjóðarsjóðinn ef gjaldeyrisforðinn er
yfir ákveðnu hlutfalli af landsfram-
leiðslu.
Vilja að Seðlabank-
inn hýsi Þjóðarsjóð
Morgunblaðið/Júlíus
Framkvæmt Arðgreiðsla Landsvirkjunar á að fara í Þjóðarsjóð. Á sl. 5 ár-
um lauk byggingu Þeistareykja- og Búðarhálsstöðva og Búrfellsstöðvar II.
Viðskiptaráð ber saman stærð
fyrirhugaðs Þjóðarsjóðs við
nokkrar hagstærðir og sjóði í
öðrum löndum í umsögn sinni.
Ef heildareign sjóðsins yrði 300
milljarðar kr. jafngildir það 840
þúsundum kr. á hvern íbúa. Til
samanburðar eru eignir lífeyris-
sjóða rúmlega 12,2 milljónir á
íbúa, erlendar eignir lífeyris-
sjóða tæplega 3,3 milljónir á
hvern íbúa og gjaldeyrisforði
Seðlabankans rúmar tvær millj-
ónir á íbúa. Erlendar skuldir rík-
isins eru til samanburðar 361
þús. kr. á hvern íbúa og ófjár-
magnaðar lífeyrisskuldbind-
ingar eru 1.734 þús. kr. á íbúa.
Ef litið er til annarra landa
má sjá að norski olíusjóðurinn
er metinn á 22,5 milljónir á
hvern íbúa, írski fjárfesting-
arsjóðurinn 576 þúsund kr. á
íbúa og ástralski framtíðarsjóð-
urinn 506 þús. kr. á hvern íbúa.
840 þúsund
kr. á íbúa
ÞJÓÐARSJÓÐURINN