Morgunblaðið - Sunnudagur - 03.03.2019, Blaðsíða 10

VETTVANGUR
10 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3.3. 2019
Kristinn
Magnússon
Neysluvenjur Vest-urlandabúa ógna nátt-úrunni og þar með tilvist
mannsins. Augljóst er að við kaup-
um of mikið. Við skiptum út not-
hæfum vörum og fáum okkur nýj-
ar. Tölur um úrgang fara
hækkandi og stór hluti þess sem
við setjum á nytjamarkaði endar í
landfyllingu. Millistéttin í heim-
inum fer stækkandi með auknum
kröfum um lífsgæði. Við ætlum því
að minnka neyslu en munum ekki
alveg hætta að kaupa. Hvernig
getum við sem neytendur stuðlað
að sjálfbærara samfélagi?
Eitt af þeim skrefum sem hægt
er að taka er að versla við minni
fyrirtæki í heimabyggð. Þegar við
verslum við minni verslanir, jafn-
vel þar sem eigandinn stendur
vaktina, erum við að styðja at-
vinnu í heimabyggð. Rannsóknir
hafa sýnt að þegar við verslum við
minni fyrirtæki (ekki stórar al-
þjóðlegar keðjur) þá verður meira
af peningunum eftir í nærsam-
félaginu. Við styðjum þannig við
uppbyggingu samfélags okkar með
því að styðja frumkvöðla, hönnuði
og/eða listamenn. Þegar við gerum
það stuðlum við að auknum og
fjölbreyttari atvinnumöguleikum
sem gerir fleirum kleift að búa í
og leggja sitt af mörkum til sam-
félagsins. Auk þess setja minni
fyrirtæki oft á tíðum meiri svip á
samfélagið þar sem meira úrval
verður í boði af vöru og þjónustu.
Ímyndaðu þér t.d. ef við værum
bara með alþjóðlega keðju kaffi-
húsa á Íslandi en ekki fjölbreytta
flóru minni kaffihúsa (sem er því
miður staðan víða í heiminum).
Einnig standa minni verslanir og
þjónustuaðilar úr nærsamfélagi
frekar fyrir viðburðum svo sem
stuttum námskeiðum, mörkuðum
eða öðrum uppákomum. Þessi fyr-
irtæki eru auk þess líklegri til að
nota aðra vöru eða þjónustu úr
nærsamfélaginu og þannig stuðla
að enn meiri uppbyggingu svæð-
isins. Þá hafa minni verslanir oft á
tíðum hærra þjónustustig og
þjálfa starfsfólk sitt til að kunna á
og skilja vöruna sem er til boða.
Hvernig getum við nýtt okkur
þetta til uppbyggingar á betra
samfélagi? Fyrsta skref er að
spyrja sig; hvernig fyrirtæki vil ég
hafa í mínu samfélagi? Hvers
vegna? Hvaða þjónusta skiptir
mig máli? Hvernig atvinnumögu-
leika vil ég að samfélagið bjóði
upp á? Þegar við höfum leitt hug-
ann að þessu getum við nýtt það
þegar við verslum eða notum aðra
þjónustu. Hvort sem við förum á
kaffihús, veitingastað eða kaupum
aðra vöru. Oft þegar við verslum
erum við að kaupa af vana, við
förum í sömu búðina og grípum
sömu hlutina og við erum vön. Það
getur e.t.v. verið auðveldara að
byrja á að hugsa þetta út frá
vörum sem við kaupum sjaldnar
og þurfum því að stoppa og hugsa
um hvort sem er. Segjum sem svo
að þér sé boðið í boð eða veislu og
að þú viljir gleðja gestgjafann með
góðu súkkulaði. Þarna gefst tæki-
færi til að kaupa handgert íslenskt
súkkulaði t.d. í stað einhvers er-
lends súkkulaðis. Þannig styður
þú við íslenskt fyrirtæki í eigu
frumkvöðuls sem býr í og byggir
upp þitt nærsamfélag. Það sem ég
þekki til af slíkri framleiðslu á Ís-
landi eru keyptar inn kakóbaunir
beint af bónda og fær því bóndinn
meira fyrir sinn hlut en í margri
annarri súkkulaðiframleiðslu. Ef
þú vilt fá upplýsingar um fram-
leiðsluna ætti starfsfólk að geta
svarað spurningum því það veit
betur hvað það er að selja þegar
framleiðslan er á staðnum. Þetta
er auðvitað bara eitt dæmi af
mörgum um hvernig við getum
auðveldlega lagt okkar af mörkum
að betra og sjálfbærara samfélagi
með því að breyta neyslumynstri.
Þetta gildir einnig þegar við
ferðumst erlendis. Ferðamenn
geta skipt sköpum um uppbygg-
ingu borga og sveitarfélaga með
því að huga að því hvar þeir eyða
peningum sínum. Ertu að gista á
stöku hóteli í eigu einhvers sem
býr í nærsamfélaginu eða hjá al-
þjóðlegri hótelkeðju? Hvar borðar
þú þegar þú ferðast? Við hvaða
verslanir verslarðu erlendis?
Vakinn, gæða- og umhverf-
iskerfi ferðaþjónustunnar á Ís-
landi, leggur áherslu á þetta. Fyr-
irtæki sem vilja fá vottun Vakans
ættu að kaupa vörur og þjónustu
af fyrirtækjum í heimabyggð þeg-
ar ferðast er með ferðamenn um
landið, nýta starfsþekkingu og
starfskraft heimamanna þar sem
því verður við komið og styðja við
uppbyggingu samfélagsins á ann-
an hátt.
Það er margt sem við getum
gert til að byggja upp sjálfbærara
samfélag og hér eru aðeins tekin
nokkur dæmi. En dæmin sýna að
við getum lagt okkar af mörkum
til að byggja upp það samfélag
sem við viljum búa í og gefið öðr-
um samskonar tækifæri, okkur öll-
um til heilla.
Að byggja upp sjálfbært samfélag
Í átt að
sjálfbærni
dr. Snjólaug
Ólafsdóttir
snjolaug@andrymi.is
’ Fyrsta skref er aðspyrja sig; hvernigfyrirtæki vil ég hafa ímínu samfélagi? Hvers
vegna? Hvaða þjónusta
skiptir mig máli?
Glæsilegir skartgripir
innblásnir af íslenskri sögu
G U L L S M I Ð U R & S K A R T G R I PA H Ö N N U Ð U R
Skólavörðustíg 18 – www.fridaskart.is