Skessuhorn - 25.02.1999, Blaðsíða 10

10
FIMMTUDAGUR 25. FEBRÚAR 1999
^ikCssum/k.
Við eigum stöku og stuðluð ljóð
sterk í formi og línum,
það sem engin önnur þjóð
á í fórum sínum.
Svo kvað Jakob á Varmalæk en
þó þetta sérstaka ljóðform okkar
Islendinga sem hefur lifað með
okkur í gegnum aldimar sé að
ýmsu leyti vinsælla nú en fyrir
svona 20-30 árum þá sjást stundum
merki þess að fólk er tæplega nógu
vel að sér í stuðlasetningu þegar til
á að taka. Þó þessi þáttur eigi í
sjálfu sér ekki að fjalla um brag-
fræði ætla ég að reyna að útskýra
frumatriði stuðlasetningar í ör-
stuttu máli.
Allt sem við segjum segjum við
í ákveðnu tónfalli, hvort sem við
gerum okkur grein fyrir því eða
ekki og skiptist í svokallaðar há-
kveður og lágkveður. Fyrst kemur
hákveða með meiri áherslu síðan
lágkveða með minni áherslu og
svo hákveða á ný. Oftast em tvö at-
kvæði í hverri kveðu (tvíliður) en
stundum þrjú (þríliður). I venju-
legri ferskeytlu sem er algengasta
útgáfa þessa stuðlaða ljóðforms
eru oftast 7 atkvæði í fyrstu línu og
6 í annari og skiptist í kveður á eft-
irfarandi hátt:
Gera-vil ég-lítið-ljóð
lengi-dags mig-sperri.
Byrjun-in er-bara-góð.
Botninn-ekki- verri!
Þama em stuðlamir L in í fyrri
hluta vísunnar en B in í seinni hlut-
anum.
Stuðlamir eða ljóðstafimir
standa ifemst í kveðum á ákveðn-
um áherslustöðum í vísunni og
fylgjast yfirleitt að þrír. Annar hvor
stuðullinn í fyrstu og þriðju línu
þarf að vera í þriðju kveðu og önn-
ur og fjórða lína þurfa að byrja á
sama staf, svokölluðum höfuðstaf,
þó er hægt að bjarga sér úr vand-
ræðum með því að skjóta áherslu-
lausu einsatkvæðisorði framan við.
Við gætum til dæmis ekki sagt
„Lítið ljóð vil ég gera“ eða „lítið
vil ég gera ljóð“ hins vegar mætti
skjóta áherslulausu „og“ framan
við aðra eða fjórðu línu ef við
þyrftum á því að halda en alla jafna
sýnist mér fara best á að nota eins
fá orð og hægt er að komast af
með.
Þar með læt ég lokið þessari
bragfræðikennslu enda lætur mér
margt betur, en ýmsar ágætar
kennslubækur í bragfræði era fáan-
legar, t.d. Bögubókin eftir Ragnar
Inga Aðalsteinsson, en meðan ég
man, veit nokkur um höfund um-
ræddrar vísu?
Um tíma unnu þau saman hjá
Þorgeir & Ellert hf Inga Jóna Þórð-
ardóttir og Guðjón Guðmundsson
og tók Inga Jóna þátt í prófkjöri á
því tímabili. Valgeir Runólfsson
stakk eftirfarandi vísu að Guðjóni:
Það er þó alltaf virðingarvert ef
menn eru trúir sannfæringu sinni
og um forystu Steingríms Sigfús-
sonar í rauðgræna framboðinu fyr-
ir þeim gemlingum sem ekki
rekast í sameinaðri hjörð vinstri
manna kvað Vigfús Pétursson:
Þó að blási bitur él
og bandalagið slitni.
Grímur þarf að gefa vel
svo gemlingamir fitni..
Konur láta æ meir að sér kveða í
pólitík og fjölgar nú óðum á fram-
boðslistum og fella stundum karla
sem lengi hafa starfað í pólitfk úr
ömggum sætum. Andrés Magnús-
son kvað nú á dögunum:
Konur sækja Alþing á
úttroðnar af viti.
Frægir drengir falla þá
fyrir pilsaþyti.
Eitt af því sem fylgir breytingum
og hraða nútímans em tíðir hjóna-
skilnaðir og fjöldi einstæðra for-
eldra. Símon Jón Jóhannsson orti
eftirfarandi vögguljóð tileinkað
einstökum feðrum og þó sum
hinna ungu skálda segi að formið
hefti hugsunina þá sé ég ekki ann-
að en höfundur hafi komið þokka-
lega frá sér hugsun sinni og leyfi
mér að efast um að þetta kvæði
væri nokkuð betra þó það væri
óstuðlað:
Sofðu litla lukkutröll,
ljúfur ertu og sætur.
Pabbi geymir gullin öll,
geislabyssu og He-man höll.
En vakir yfir videói um nætur.
Það er margt sem mamma veit,
minn er hugur þungur.
Nýleg bamalögin leit,
lofuð er þar mæðrasveit.
En ég mun reynast rembusvín og
pungur.
Sofðu ljúfur sofðu rótt.
Seint mun best að vakna.
Aðeins þessa einu nótt
í örmum pabba sefur rótt
Einnig feður finna til og sakna.
Maður hefur heitið Kristján
Schram og mun hafa gefið út
ljóðabók sem ég veit þó ekki um
nafn á en þætti fengur í. Eftir að
hann komst á miðjan aldur hitti
hann æskuvinkonu sína sem hafði
áhuga á að endumýja íyrri kynni
en fékk þetta svar:
Gildir sama um gott og slæmt
góða æskuvina.
Það á enginn afturkvæmt
inn í fortíðina.
Einhvemtíma þegar honum lík-
aði ekki fyllilega athafnir valda-
manna varð honum að orði:
Mörgu er hægt að koma í kring
og klóra sig úr vanda.
Þegar sál og sannfæring
seld er hæstbjóðanda.
Vertu slyngur, komdu í kring,
svo konan þvingi ei fleira.
Sendu Ingu inn á þing
en aldrei hingað meira.
Stundum hefur borið við að oss
venjulegum meðaljónum hefur
fundist að þingmenn eyddu óþarf-
lega miklum tíma í að ræða mál
sem kannske væm ekki þau sem
mestu máli skiptu og einhvemtíma
var kveðið:
Þeir em að pexa á þingi sko,
þeir á svoddan bull trúa,
þar á meðalmennskan svo
marga og dygga fulltrúa.
Þó þessi maður hafi ekki orðið
þekktur hagyrðingur má fullyrða
að sá sem svona yrkir hefur ort
eitthvað fleira bitastætt. Ef einhver
gæti frætt mig um Kristján
Schram, eða ljóð hans væri mér
þökk í því.
Með þökk fyrir lesturinn.
Dagbjartur Dagbjartsson
Refsstöðum 320 Reykholt
S 435 1367
Reykholt í
Borgarfírbi
menningarsetur
Reykholt í Borgarfirði er staður
sem allir landsmenn þekkja sem
skóla- og menningarsetur auk
þess að hafa verið áningarstaður
ferðamanna, bæði erlendra og
innlendra. Þar hefur orðið mikil
breyting eftir að Héraðsskólinn í
Reykholti leið undir lok líkt og
fleiri héraðsskólar. Þar er núna
að mótast ný mikilvæg menning-
arstarfsemi sem hæfir þessu
forna höfuðbóli. Með framlög-
um af fjárlögum þessa árs er
leitast við að tryggja þá fram-
vindu sem er nauðsynleg svo efla
megi þennan merka sögustað og
nýta einstaka aðstöðu héraðsbú-
um til hagsbóta.
Snorrastofa
I tengslum við nýja kirkju hefur
verið reist þjónustumiðstöð fyrir
ferðamenn og svokölluð Snorra-
stofa. I Snorrastofu verður bóka-
safn og vinnuaðstaða fræðimanna.
Tengist stofan minningu hins
merka goðorðsmanns og sagnarit-
ara Snorra Sturlusonar sem sat í
Reykholti, ríkti og réði á íslandi
uns hann var höggvinn í Reykholti
1241 að undirlagi Noregskonungs.
I þjónustumiðstöðinni er sýningar-
salur sem er ætlað að verða
fræðasetur þeirra sem sækja Reyk-
holt heim og vilja nema sögu stað-
arins og fá leiðsögn og fræðslu um
sögu héraðsins og raunar sögu Is-
lands.
Öll er þessi aðstaða hin besta og
þeim sem að standa til mikils
sóma. Frændur okkar Norðmenn
hafa sýnt Reykholti mikinn áhuga
og hafa stutt byggingu Snorra-
stofu. Vilja þeir þrátt fyrir allt
halda minningu Snorra á lofti.
Bókhlaöa Lands-
bókasafns Islands
Það er vissulega við hæfi að nú
skuli unnið að því á vegum Lands-
bókasafns Islands að koma upp að-
stöðu fyrir safnið í gamla héraðs-
skólahúsinu. Með því nýtist húsa-
kostur og um leið em sköpuð störf
á staðnum, þó færri verði en þau
sem vora þegar skólastarfið var í
blóma. Ber að fagna því að stjóm
Landsbókasafnsins skuli þannig
dreifa starfsemi sinni sem þörf er
fyrir og getur verið utan höfuð-
stöðvanna í Reykjavík.
Þjóöminjar í
Reykholti
I Reykholti em merkar og í raun
einstakar þjóðminjar. Þar má nefna
Snorralaug, sem telst með merk-
ustu fomminjum, og göngin sem
em talin hafa legið frá bæ Snorra
að lauginni sem enn stendur og
mun hafa verið hlaðin á 13.öld.
Auðvitað þarf að varðveita þess-
ar gersemar og sinna betur en gert
hefur verið. I Reykholti er hafin á
vegum Þjóðminjasafns Islands
umfangsmikil vinna við fomleifa-
uppgröft og rannsóknir á þeim
leifum sem þar er að finna. Er þess
að vænta að þær rannsóknir geti
bmgðið ljósi á búsetu og sögu
Sturla Bö&varsson.
staðarins og jafnframt orðið til
þess að draga að ferðamenn sem
vilja kynnast rannsóknum og sjá
þær rústir sem tengjast þessum
merka sögustað.
Hóteliö
Um leið og skólahaldi lauk í
Reykholti var leitast við að tryggja
starfsemi og nýtingu skóla og
heimavistar. Með samningi við
Óla Jón Ólason og Steinunni
Hansdóttur hótelhaldara var stefnt
að rekstri allt árið. Hefur sú starf-
semi farið vel af stað og orðið
lyftistöng fábreyttu atvinnulífi.
Takist að efla ferðamennsku í
Borgarfirði ætti hótelrekstur allt
árið í Reykholti að geta orðið til að
styrkja stöðu ferðaþjónustu í hér-
aðinu öllu og skapað skilyrði til
þess að halda uppi öflugu menn-
ingarstarfi sem tengja má starfi í
héraði á sviði tónlistar, leiklistar,
bókmennta, myndlistar og hvers
konar alþýðulistar.
Stuöningur ríkisins
Framtak og framkvæmd heima-
manna við endurreisn Reykholts-
staðar hefur verið einstakt afreks-
verk. Reksturinn hvflir nú á íbúum
héraðsins. Rfldsvaldið hefur leitast
við að koma að málum svo sem
eðlilegt er með merkan sögustað.
Gerður var samningur um árleg-
an stuðning við Snorrastofu, veitt
fé til fomleifarannsókna og sérstök
fjárveiting veitt á þessu ári vegna
starfsaðstöðu forstöðumanns
Snorrastofu. Næstu verkefni sem
ferðamálayfirvöld hljóta að koma
að með einum eða öðrum hætti er
hin almenna móttaka ferðamanna
sem sérstakt rekstrarfélag,
Heimskringla, stendur fyrir. Fjöl-
famir ferðamannastaðir em sam-
eiginleg auðlind ferðaþjónustunn-
ar. Þar má nefna Gullfoss og
Geysi, Mývatn, Helgafell, Borg á
Mýrum, Djúpalón undir Jökli,
Bamafossa, Skaftafell og Þing-
velli, svo nokkuð sé nefnt. Allir
þessir staðir leggja til aðdráttarafl
náttúmfegurðar og íslenskrar
sögu, sem eðlilegt er að kostað sé
nokkm til úr hinum sameiginlegu
sjóðum. Þess er vert að minnast
þegar kröfumar frá höfuðborgar-
svæðinu um framkvæmdir í þágu
ferðaþjónustu aukast stöðugt.
Sturla Böðvarsson
Höfundur er alþingismaður
fyrir Vesturlandskjördœmi
Aðsendar greinar sendist:
skessuh @ aknet.is
Haygarb&harnfo
Anton óhræddur
Á miklu þorrablóti að Mið-
garði í Innri Akraneshreppi um
síðustu helgi var óvæntur heið-
ursgestur Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, sveitarstjóri í ná-
grannasveitarfélaginu Reykja-
vík. Tók hún þátt í skemmtidag-
skrá kvöldsins ásamt kollega
sínum Anton Ottesen. Ræddu
þau um hugsanlega sameiningu
hreppanna og fór vel á með
þeim. Kom það skýrt fram í
máli Antons að ástæðan fyrir
áhuga hans væri sú að þetta
væri auðveldasta leiðin til að
fjölga íbúum Innri Akranes-
hrepps um 100 þúsund manns á
einu bretti. Ingibjörg sagðist
óttast það mest að ef Anton
myndi leiða lista Sjálfstæðis-
manna þá yrði róðurinn þyngri
en áður. Anton taldi allar líkur á
því að hann myndi leiða listann
ef hann legði sig eftir því enda
væri hann vanur að eiga við
Ingu Jónu Þórðardóttur núver-
andi oddvita listans. Var rifjað
upp að fyrir allmörgum árum
bar Anton sigurorð af Ingu Jónu
í prófkjöri sjálfstæðismanna á
Vesturlandi fyrir alþingiskosn-
ingar. Hann hafnaði í 5. sæti en
Inga Jóna í því sjötta.
Leibtogi heimsins
Ekki er allt sem sýnist í póli-
tíkinni eins og eftirfarandi
dæmi ber vott um: Þú átt að
kjósa leiðtoga heimsins og þitt
atkvæði vegur þungt. Það em
þrír í framboði: A, B og C.
Frambjóðandi A er tengdur
hópi nýaldarsinna og stjömu-
spekinga. Hann á tvær frillur,
keðjureykir og drekkur 8-10
glös af Martíní á dag.
Frambjóðandi B var rekinn
frá tveimur fyrirtækjum, sefúr
fram eftir degi, notaði ópíum á
almannafæri og drekkur hálfan
líter af koníaki á hveiju kvöldi.
C er margheiðmð stíðshetja.
Hann er grænmetisæta, reykir
ekki og drekkur aðeins einstaka
bjór á tyllidögum. Hann er
heldur ekki þekktur fyrir óhóf-
legt kvennafar. Hvem myndir
þú kjósa?
Til frekari upplýsingar þá er
frambjóðandi A Franklin D.
Roosevelt, B Winston Churchill
og C er Adólf Hitler.
Skakkt póstfang
Vestlendingur flúði land fyrir
skömmu og ætlaði að sóla sig í
Flórída í nokkrar vikur. Konan
komst ekki á sama tíma og
þurfti að taka næsta flug sem
var eftir þrjá daga. Þegar mað-
urinn kom á hótelið í Florída
tók hann upp fartölvuna sína,
tengdi hana við gemsann og
sendi konunni sinni tölvupóst.
Hann var hins vegar búinn að
fá sér aðeins neðan í því og eitt-
hvað skolaðist netfangið til í
höfðinu á honum. Svo illa vildi
til að tölvupósturinn hafnaði í
tölvudós fullorðinnar konu á
Norðurlandi sem hafði orðið
ekkja deginum áður. Þegar hin
syrgjandi ekkja tékkaði á tölvu-
póstinum hjá sér las hún af
skjánum í andartak, rak síðan
upp vein og féll í yfirlið á gólf-
ið. Á skjánum stóð: „
Kæra eiginkona.
Ég er kominn og búinn að
bóka mig inn. Nú bíð ég bara
eftir að þú komir á fimmtudag-
inn.
E.s. Það er eins og ég sagði.
Það er helvíti heitt héma.
Þinn elskulegur eiginmaður.