Skessuhorn - 17.02.2000, Blaðsíða 10

10
FIMMTUDAGUR 17. FEBRUAR 2000
SSeSSíiIÍííSM
jóðfegt 6orn
Vemdum vatnselginn
Heilir og sælir, lesendur góðir, til sjávar og sveita!
Á síðustu árum hefur verndarstefna af ýmsum toga átt æ rík-
ari sess í huga okkar íslendinga enda þykir hún ákaflega þjóðleg.
Hér er reyndar um nýtt hljóð í þjóðarstrokknum að ræða, því fyrir
aðeins örfáum árum voru samtök útlendra umhverfisvina talin til
hættulegustu óvina þjóðarinnar. Sendu þau hingað reglulega
allskonar og hryðjuverkamenn til að sökkva skipum og hleypa
minkum úr búrum.
Nú er öldin önnur. Nú vilja menn friða allt sem friðað verður
og telst það nú til þjóðlegra dáða fremur en landráða.
Menn hafa nefnilega uppgötvað að þegar sorp nær vissum
aldri þá fær það nýtt og göfugra hlutverk og nefnist mannvistarleif-
ar. Slíku sorpi er kolólöglegt að farga. Til að auðvelda fornleifa-
fræðingum framtíðarinnar greiningu mannsvistarleifa hafa nokkur
sveitarfélög gefið út tilskipanir um að flokka beri sorp, þegar á
æskudögum þess - sem sorp. Þannig er þessu farið þar sem ég
bý og reynir það mjög á takmarkaða greind mína. í skóla var ég
ávallt meðal duglausustu skussa í líffræði, enda greinin í senn
óskiljanleg og afskaplega leiðinleg.
Ég var reyndar búinn að grafa minningar um líffræðitíma í dýp-
stu afkima sálarinnar þegar tilskipunin um flokkun sorps brast á af
fullum þunga. Nú má ég engu farga án þess að hafa gengið
tryggilega úr skugga um það hvort viðkomandi ullabjakk muni
halda áfram að vera ullabjakk, hvort það hyggist breytast í mold á
næstu árum nú eða hvort það feli í sér leysi- eða spilliefni yfir við-
miðunarmörkum alþjóðlegra staðlaráða. Þar sem ég er afar iðinn
við ræstingar og frágang í eldhúsi á mínu heimili veldur þetta mér
ómældum vandræðum. Tímunum saman get ég staðið yfir rusla-
stömpum heimilisins (þeir eru fjórir) og velt fyrir mér í hvern þeir-
ra götóttir táfýlusokkar eigi að fara. Nú hefur mér lærst að vænt-
anlegt rotnunarferli veltur helst á því hversu römm táfýlan er í það
og það skiptið.
Nú mega lesendur ekki skilja þetta sem svo að ég telji vernd-
un náttúrunnar eiga sér upphaf og endi í rusladöllunum heima hjá
mér. Því fer fjarri. Perlur náttúrunnar er mun víðar að finna. Nú
þykir bæði fínt og þjóðlegt að vernda þær eins og kostur er. Tryg-
gja verður að eftir 1000 ár verði ásýnd landsins nákvæmlega eins
og hún er núna.
í því skyni þykir mikilvægt að banna með lögum að rífa hús
séu þau orðin afar gömul og illa farin, haldi hvorki vatni né vind-
um og séu eigendum sem vegfarendum til einskis nema ama.
Þetta er gert til að bjarga menningarverðmætum. Svo þykir okk-
ur alveg frábært þegar fólk yfirgefur heilu byggðarlögin, eins og á
Hornströndum. Þá getum við friðlýst svæðið, gert það að þjóð-
garði og bannað búsetu þar um aldur og ævi. Stefna okkar er að 1
friða með þeim hætti alla landsbyggðina og helst líka óbyggðar
lóðir í höfuðborginni a.m.k. í Laugardal.
Dýravernd er snar þáttur í lífsgildum okkar umhverfisvina.
Við styðjum af heilum hug verndun hvala, sela, refa, minka og
hverra þeirra kvikinda sem hingað til hafa talist til meindýra hér-
lendis. Jafnvel hrafna og veiðibjöllur viljum við friða. Aftur á móti
er okkur heldur í nöp við búpening enda leggst sá syndum spillti
fénaður á gróður landsins sem eitt sinn var viði vaxið frá fjöru til
fjalla, a.m.k. að kalla.
Við höfum nefnilega sett markið hærra en fyrr. Við látum ekki
nægja að landið verði eftir þúsund ár eins og það er nú. Við vilj-
um að það verði eins og það var við landnám. Þess vegna leggj-
um við nú mikla rækt við skógrækt en þó með fyrirvara um þjóð-
erni trjánna. Grenitré og lúpínu rífum við upp með rótum eða
brennum til ösku enda aðhyllumst við bæði kynþáttafordóma og
aðskilnaðarstefnu í gróðurfarslegum málefnum.
Við viljum endurheimta votlendi og hleypum engri framkvæmd
í gegnum umhverfismat nema að því tilskyldu að svo og svo
margir hektarar túna verði lagðir undir vatn.
Við leggjumst eindregið gegn þeirri nauðgun fjallkonunnar að
gera breytingar á landslagi af mannavöldum. Seint munum við
fyrirgefa landnámsmönnum að breyta farvegi Öxarár og búa til
falskan foss í Almannagjá.
Mestar áhyggjur höfum við þó af framtíð hinna margumtöluðu
Eyjabakka. Eftir þúsund ár er hætt við að frostskemmdir og rof
hafi eyðilagt bæði bakkana og gljúfrin með öllu. Þess vegna
krefjumst við þess að svæðið verði verndað með því að sökkva
því á kaf í vatn. Það er þekkt aðferð að vernda viðkvæm líffæri
með því að geyma þau í vökva. Náttúra landsins er einmitt eitt af
viðkvæmum líffærum móður jarðar. Auk þess að vernda svæðið
fyrir eyðingaröflum dregur þetta fyrirkomulag stórlega úr átroðslu
ferðamanna. í miðlunarlóninu mætti svo búa til nokkra hólma,
einkum til yndisauka, en einnig mætti afhenda þá fremstu lista-
mönnum þjóðarinnar tii búsetu, ef þá skyldi langa til að búa á eyju.
Eftir þúsund ár geta menn svo tæmt úr lóninu til að skoða
ósnortin gljúfrin ef það verður þá hægt fyrir mótmælum umhverf-
isvina framtíðarinnar sem vafalaust munu líkja slíkri aðgerð við
það að tæma úr Þingvallavatni. Góðir íslendingar, verndum vatns-
elginn!
Verið kært kvödd á fjórða Þórsdegi í Þorra árið 3 e.Skh.
Bjctrki Már Karlssrm
jdlfikipaSur þjóöháttafrædingur {Æ
S
Ur heita pottinum fyrir vestan
Samstarf byggða
Nú eru í gerjun miklar félagsleg-
ar l)reytingar á Islandi. I fyrsta lagi
skal landinu skipt í færri og stærri
kjördæmi til Alþingiskosninga. I
öðru lagi er framundan að flytja
enn fleiri málaflokka til sveitarfé-
laganna frá ríkinu. I þriðja lagi bæt-
ist við vandi byggðaröskunar sem
nú er meiri en nokkru sinni fyrr.
Sveitarstjórnarmenn í fámennum
byggðalögum, sérstaklega í jaðar-
byggðum, hafa þá þegar hafið til
vegs umræðu um hvers er að vænta
við þessar nýju aðstæður. Og þeir
spyrja, hvað er til ráða og hvaða
breytingar þarf að gera heima fyr-
ir? Hugarflugið er virkjað svo
draumar megi rætast um að gera
fagrar og góðar byggðir betri fyrir
íbúana. Fyrst er spurt, hvernig er
hægt að standa styrkan vörð um
þau atvinnufyrirtæki sem eru starf-
andi í sveitarfélaginu og huga að
nýjum hugmyndum og nýjum at-
vinnutækifærum? Svörin eru mörg,
sem betur fer, þrátt fyrir öll kvóta-
kerfi. En í öllum svörum kemur
fram að löggjafann þarf að virkja til
samstarfs. Sveitarstjórnarmennirn-
ir í jaðarbyggðum segja; við viljum
leggja okkar krafta fram til að gera
okkar sveitafélög sterkari, vinsam-
legri og stærri í samfélagi sveitarfé-
laga á Islandi, en til þess þurfa leik-
reglur löggjafans að vera á þann
veg að þær auðveldi andóf gegn
byggðaröskun en framkalli ekki
byggðaröskun. Framkvæmdavaldið
þarf að auðvelda jaðarbyggðum að
setja heildstæða skólastefnu. Frá
leikskóla til framhaldskóla. Við vilj-
um varanlegan framhaldsskóla í
jaðarbyggðirnar, segja sveitar-
stjórnarmenn, því við viljum vinna
að því félagslega réttlæti að unga
fólkið okkar njóti allrar grunn-
menntunar sem næst heimabyggð.
Þeir segja; aðgangur að menntun er
öflugasta leiðin til að efla byggð og
skapa andóf gegn byggðaröskun.
Þeir segja líka; umfrarn allt verðum
við að gera það sem unnt er til að
vanda til menningarstarfs, skóla-
og íþróttarmála, því við vitum að
sveitarfélögin hafa ekki efni á að
spara í umgjörð um leik og starf
unga fólksins. Þeir segja; með því
að gera umhverfið öruggara og
vinalegra fyrir börnin og ungling-
ana í sveitarfélaginu, efla sjálfsvit-
und barnanna og gera unglingana
sterkari til að mæta til leiks í sam-
keppnisþjóðfélaginu með öllu sínu
áreiti, gerir fjölskyldumar sterkar
og sveitarfélagið sterkara til að
takast á við önnur í búsetusam-
Erling Gardar Jónasson
keppninni. Þeir vilja hafa málefhi
æskunnar og fjölskyldunnar í fyrir-
rúmi. Og þeir vilja berjast fyrir því
að landsbyggðarfólk hafi sama að-
gang að samfélagsþjónustu og aðrir
þegnar þessa lands, þeir segjast
aldrei líða viðbótarkostnað á lands-
byggðarfólk í heilbrigðis- eða
menntamálum. Þeir vilja vera fjár
síns ráðandi, óháðir skömmtunar-
stjórn framkvæmdavaldsins um
tekjustofha til að sinna lögbundn-
um verkefnum sínum, og yfirfrökk-
um í stjórnarráðinu við að sinna
sínum skyldum. Þeir vilja fá aukinn
atvinnuágóða af störfum ríkisstofn-
ana og ríkisfyrirtækja heim í sín
byggðarlög, þeir vilja að hamlað sé
á móti fjölgun ríkisstarfsmanna á
höfuðborgarsvæðinu. Sveitar-
stjórnirnar vita að með því styrkja
samstarf milli nágrannasveitarfé-
laga í öllum málaflokkum jafnt lög-
bundnum sem ólögbundnum verða
þau sterkari til að mæta kröfum
tímans í þjónustu við grunneiningu
samfélagsins, fjölskylduna, og ef
það kemur í ljós að enn meiri styrk-
leiki fáist með sameiningu sveitar-
félaga hafa sveitarstjórnir sýnt að
þær eru alls óhræddar að fást við
slíkt. Hugarflugið færir sveitar-
stjórnarmenn auðvitað út í enn
meiri víddir því af nógu er að taka í
þeirri viðleitni að hefja sókn til
bættrar aðstöðu fyrir fjölskylduna í
fábýlinu. Allt þjóðfélagið þarfnast
þess að fram fari markviss umræða
um nauðsynlegt viðnám gegn óg-
urlegri og ógnar kostnaðarsamri
búseturöskun sem á sér stað um
þessar mundir. Sveitarstjórnirnar
gegna veigamiklu hlutverki í þeirri
umræðu og ég held að ekki standi á
þeim að sinna þeirri kvöð. En þær
hvetja sennilega ríkisvaldið og Al-
þingi til að vera alvöru þátttakend-
ur í umræðunni svo áratuga öfugri
byggðstefnu verði snúið til raun-
verulegrar byggðastefhu.
Hugmyndir eru gulli betri, en
vilji, atorka og samkennd eru verk-
færin sem þarf til framkvæmda.
Byggjum barnvænar byggðir.
Erling Garðar Jónasson.
Ljóshærðir menn
Til tilbreytingar og til að koma
til móts við háværar kröfur helm-
ings þjóðarinnar er hér einn af
karlkynsk Ijóskum.
Þrír ljóshærðir menn voru
stopp á bakkanum á straumhörðu
fljóti og vissu ekki hvernig þeir
ættu að komast yfir.
Sá fyrsti biður tii guðs að hann
verði nógu greindur til að finna
leið til að komast yfir. Guð gerir
hann skolhærðan og hann syndir
yfir.
Sá næsti biður til guðs að hann
verði ennþá greindari en sá fyrsti.
Guð gerir hann umsvifalaust
dökkhærðan og hann smíðar sér
bát í hvelli og siglir yfir ána.
Sá þriðji biður guð að gera sig
enn greindari en hina tvo. Guð
breytir honum í konu og hún
Iabbar yfir brúna!
T S . .
I rigningu
Kona nokkur hélt fram hjá
manni sínum á daginn meðan
hann var í vinnu. Einn dag er kon-
an í rúminu með elskhuganum
þegar húsbóndinn á heimilinu
kemur óvænt akandi heim að hús-
inu. Konunni brá að sjálfsögðu í
brún og hún sldpar kærastanum
að grípa fötin sín og hoppa út um
gluggann. Elskhuginn lítur út um
gluggann og segist ekki geta farið
út því það sé grenjandi rigning.
“Ef maðurinn minn sér okkur
hérna drepur hann okkur bæði,”
sagði konan. Elskhuginn hefur því
engin önnur ráð en að stökkva út
um gluggann og hraða sér á brott
frá húsinu. Þegar hann kemur út á
göm lendir hann í flasinu á hópi af
skokkurum. Hann ákveður að
slást í hópinn með þeim þótt hann
sé nakinn því hann vill kömast
óséður frá húsinu.
Hinum hlaupurunum var að
sjálfeögðu starsýnt á nakta mann-
inn og einn þeirra spurði hann
hvort hann hlypi aOtaf nakinn.
“Já,” sagði hinn. “Það er svo npta-
legt að Iáta ferskt útiloftið leika
um líkamann á meðan maðu'r er
að hlaupa”.
“En hleypurðu alltaf með fötin
undir hendinni,” spurði skokkar-
inn. “Já svo ég geti klætt mig þeg-
ar ég er búinn að hlaupa áður en
ég tek strætó heim,” sagði sá
nakti.
En hleypurðu alltaf með
smokk?, spurði hlauparinn. “Bara
þegar rignirl”
Ekki neitt
Einn góðan veðurdag kom eig-
inmaðurinn heim ff á vinnu og brá
heldur við, því allt var í rúst.
Börnin þrjú vom að leika sér úti-
við í leðjunni, í náttfötunum ein-
um fata, með allskonar umbúðir
utan af mat og innihald í kringum
sig. Dyrnar á bíl eiginkonunnar
vom opnar og eins útidymar á
húsinu. Hann fór inn og þar var
enn meiri óreiða. Lampi lá á hlið-
inni, sjónvarpið var stillt hátt á
teiknimyndastöð og í dagstofuni
vom hrúgur af leikföngum og
barnafatnaði. I eldhúsinu var
vaskurinn fullur af óhreinu leir-
taui, morgunverðinum hafði verið
dreift um borðið og gólfið,
hundamatur um allt gólf, brotið
glas var undir borðinu og sand-
hrúga var rétt fyrir innan bak-
dyrnar.
Eiginmaðurinn var nú orðinn
verulega áhyggjufullur, hljóp upp
stigann þar sem hann klofaði yfir
leikföng og fatnað og leitaði að
eiginkonu sinni. Hann taldi víst að
hún væri veik eða slösuð en þess í
stað lá hún í rúminu og las bók í
góðu yfirlæti. Hún leit upp þegar
hann kom inn, brosti til ítans og
spurði hann hvernig dagurinn
hefði gengið hjá honum? Hann
horfði á hana steini lostinn og
spurði hvað hefði eíginlega komið
fyrír. Hún brosti fallega og svar-
aði: „Sko, þú spyrð mig alltaf að
því á hverjum degi hvað í ósköp-
unum ég hafi að gera allan daginn.
I dag gerði ég ekíd neitt!”