Skessuhorn - 23.08.2006, Blaðsíða 20

20
MIÐVIKUDAGUR 23. ÁGÚST 2006
..HMIIW..LI
110 ár liðin frá vígslu Akraneskirkju
Horft um öxl í kirkjusögu Akumesinga og fram á veg
í dag, 23. ágúst, eru nákvæmlega
110 ár liðin frá því að Akraneskirkja
var vígð. Af því tilefrd var efnt til
hátíðarguðsþjónustu sl. sunnudag.
Vígslubiskupinn í Skálholti, Herra
Sigurður Sigurðarsson prédikaði og
sr. Eðvarð Ingólgólfsson sóknar-
prestur og sr. Þorbjörn Hlynur
Árnason, prófastur Borgfirðinga
þjónuðu fyrir altari og sóknar-
nefhdarfólk tók þátt í athöfninni.
\Ið athöfnina söng kirkjukór Akra-
ness og Friðrik Vignir Stefánsson
lék á orgel. Að guðsþjónustu lok-
inni var boðið til kaffisamsætis í
Safhaðarheimilinu Vinaminni, en
þess má geta að Vinaminni er 20 ára
um þessar mundir. Margir mættu til
hátíðarguðsþjónustu og heiðruðu
hinn aldna félaga sirm, enda kirkjan
komin á virðulegan aldur. Á þessum
110 árum hafa einungis fimm prest-
ar þjónað prestakallinu; Jón Sveins-
son ffá 1896 (var áður að Görðum),
Þorsteinn Briem frá 1921, Jón M.
Guðjónsson frá 1946, Björn Jóns-
son frá 1975 og Eðvarð Ingólfsson
frá 1997.
Hafíst handa
Framkvæmdir undir lok aldamót-
anna 1900 voru öðrum annmörkum
háðar en við þekkjmn í dag. Eitt af
því fyrsta sem þurfri að gera var að
kaupa vagn til aðdrátta, því að eng-
um slíkum var til að dreifa. Kirkjan
keypti vagninn að einum þriðja á
móti hreppssjóði og seldi hlut sinn
síðan aftur eftír að byggingu lauk.
Þann 19. mars 1895 var byrjað að
grafa fyrir grunni kirkjunnar. Ollum
kostnaði við vinnu við grunninn var
deilt niður á sóknarmenn í samræmi
við efhahag. Þeir efhaminnstu
greiddu 10 aura og síðan hækkaði sú
upphæð efrir því sem menn höfðu
meira á milli handanna, mest greiddi
Thor Jensen 4 krónur og 40 aura.
Segja má að hér hafi verið um þrepa-
slriptan tekjutengdan skatt að ræða,
nokkuð sem ekki þylrir par fínt í dag.
Nefhd sem skipuð var um ffam-
kvæmdimar réði Guðmund Jakobs-
son trésmið sem yfirsmið kirkjunnar.
Hann kom á sínum ferh að mörgum
kirkjubyggingum og var brautryðj-
andi í þrótm nýs byggingarforms ís-
Garðakirkja átti í sjóði rúmlega
4.000 krónur og gekk það til smíðar-
innar, ásamt með tæplega 600 krón-
um sem fengust fyrir sölu viða kirkj-
unnar í Görðum og gamla altarisins.
Sóknamefhdin átti því eklri nema
fyrir rúmlega helmingi byggingar-
kosmaðarins og því varð að taka lán.
Var telrið 4.000 króna skuldabréfa-
lán úr Hinum almenna kirkjusjóði
og auk þess 1.000 króna lán í Lands-
bankanum með sjálfskuldarábyrgð
tíu einstaklinga í sókninni. Það að
reisa byggingar á lánum er því ekki
nýtt fyrirbæri hér á landi, en effir-
tektarvert er hve fljótt lánin vora
greidd upp, en árið 1900 var búið að
gera upp við Landsbankann.
Vígsla í vondu veðri
Akveðið var að vígja hina nýju
kirkju sunnudaginn 23. ágúst að
höfðu samráði við Herra Hallgrím
Sveinsson biskup yfir Islandi.
Heimamenn fyrirhuguðu að sækja
biskupinn til Reykjavíkur og fengu
til þess einn fárra áttæringa sem eft-
ir vora á Skaganum, Hafrenning frá
Akraneskirkja t dag.
íjarðarpófastsdæmis, vígði lrirkjuna í
umboði biskups.
túrúns, sem vmnið var af Guðjóni
Samúelssyni húsameistara ríkisins
árið 1927, var gert ráð fyrir lóð nýrr-
ar ldrkju vestan við Suðurgötu, neð-
an við gatnamót Suðurgötu og
Merkurteigs. Þar átti að rísa fögur
kirkja við kirkjutorg sem lægi hátt og
væri áberandi. Við það var fyrirhug-
að að reisa spítala, ráðhús og félags-
heimili og yrði það miðbær kaup-
túnsins. Ekkert varð af þessum hug-
myndum og árið 1945 var nýr upp-
dráttur samþykktur af skipulags-
stjóra, í óþökk bæjaryfirvalda. Sam-
kvæmt honum yrði framtíðarbygg-
ingarsvæði nýrrar kirkju við effi
enda Óðinsgötu. Af því tilefhi var
hinu heiðna nafni götunnar breytt
og hún nefnd Kirkjubraut. Kirkju-
lóðin var fyrirhuguð á opnu svæði
norðan við núverandi gatnamót
Skagavers og Kirkjubrautar og átti
kirkjan að loka Kirkjubraut í annan
endann og tum hennar að gnæfa yfir
miðri götunni. Nokkur hús voru
hins vegar þegar risin á þessu svæði
og mótmæltu eigendur þeirra hug-
myndunum og bæjaryfirvöld tóku
undir þau mótmæh, enda þóttd ljóst
að skipulagið yrði dýrt fyrir bæinn.
Skipulagsstjóri samþykkti uppdrátt-
inn engu að síður, með nokkrum
Heimaskaga. Var hann dubbaður
upp eins og þótti hæfa fyrirmennum
og var efrir þetta lengi vel nefrtdur
Biskupinn manna í millum. Að
morgni stmnudagsins var hins vegar
kominn mikill útsynningur og úfinn
sjór og ófært yfir hafið. Því var Haf-
renningur aldrei sjósettur og bisk-
upinn komst aldrei á leiðarenda.
Mikið fjölmemú lét sig þó veðrið
engu skipta og mætti prúðbúið til
vígslu Akraneskirkju, um 450
manns. Jón Sveinsson, sóknarprest-
ur og nýskipaður prófastur Borgar-
Frá vinstri: Sr Þorbjöm Hlynur Amason, prófastur á Borg, Herra Siguróur SigurSarson vígslubiskup í Skálholti og sr. Eðvarð Ingólfs-
son sóknarprestur á Akranesi.
Tekist á um kirkjustað
Það voru stórhuga merm sem ýttu
á byggingu Irirkjunnar fyrir rúmlega
ellefu tugum ára eins og lesa má um
í bók Gunnlaugs Haraldssonar;
Akraneskirkja 1896-1996: ásamt
ágripi af sögu Garða og Garðalrirkju
á Akranesi, en á þeirri bók er byggt í
þessari umfjöllun. Garðakirkja stóð
á landnámsjörðinni Görðum og
þótti möimum tilhlýðilegra að kirkj-
an væri nær því þéttbýh sem mynd-
ast hafði á Skaga og kviknuðu því
Jiugmyndir um að flytja lrirkjuna
þangað. Ekki voru þó allir á eitt sátt-
ir með hvert kirkjan ætti að fara.
Vildu sumir að henni yrði fundinn
staður á klöppinni fyrir vestan
Kirkjuvelh og suirnan Brekkubæjar.
Aðrir vildu setja hana á lóð sem
Hallgrímur Jónsson hreppstjóri í
Guðrúnarkoti hafði gefið undir
lrirkjuna. Var það hluti Bjargslóðar,
en 20 árum áður hafði hann gefið
stóra lóð trndir barnaskólann. Á
safhaðarfundi þann 24. febrúar 1894
var samþykkt að flytja kirkjuna ofan
á Skaga. Efrir deilur var gengið til
atkvæða um kirkjustæðið og sam-
þykkt með miklum meirihluta að
reisa kirkjuna á Bjargslóð. Á fund
þennan mættu 160 sóknarmenn af
184, eða um 87% og sýnir það vel
hve mikið hjartans mál kirkjubygg-
ingin var söfnuðinum. Eftír fundinn
gaf yfirstjóm kirkju og landssjómin
formlegt leyfi til að flytja kirkjuna og
um leið var Garðakirkja lögð niður.
lenskra Irirkna. Samkvæmt áætlun
skyldi verlrið hefjast í júní 1895 og
vera lokið „að smíði og förvun“
þann 14. maí 1896. Þessi áætlun
raskaðist þó nokkuð og efiú það sem
flutt var til smíðinnar frá Noregi
kom ekki til Akraness fyrr en í ágúst
1895 og smíðin hófst 9. september
sama ár. Guðmundur sat ekki auð-
um höndum á meðan hann beið eft-
ir timbrinu heldur tók hann að sér
að reisa nýtt hús við Vesturgötu fyr-
ir Olaf Finsen héraðslækni, sem
nefiit er Læknishús. Smíði kirkjunn-
ar stóð til óshtið ffarn á mitt sumar
1896.
Framúrkeyrsla
og lántaka
Flutningur og smíði kirkjunnar
var mikil framkvæmd á sínum tíma.
Líkt og Islendinga er siður við slíkar
framkvæmdir gekk mönnum illa að
spá fyrir um heildarkostnað við
verkið. Kirkjan kostaði fullsmíðuð
9.942 krónur og 92 aura og er þá
reiknað með sú upphæð sem fékkst
þegar umffamefni var selt á uppboði
að smíði lokinni. Annars virðast það
hafa verið efniskaupin sem keyrðu
kostnaðinn fram úr áætlun. Kom þar
til að yfirsmiðurinn virðist hafa van-
metið efhisþörfina þannig að ekki
var hægt að kaupa allt efni í kirkjuna
í einu lagi, sem hefði lækkað kosm-
aðinn töluvert. Þess í stað þurfri að
panta byggingarefhið nánast jafhóð-
um frá útlöndum með tilheyrandi
kosmaði.
Endurbætur
og andlitslyfting
Akraneskirkja er friðuð vegna ald-
urs og því verða allar endurbæmr á
henni nú að fara fyrir Húsafriðunar-
nefnd ríkisins. I gegnum tíðina hafa
ýmsar lagfæringar verið gerðar á
kirkjunni auk almenns viðhalds. Fyr-
ir ári síðan var ný útidyrahurð sett í
kirkjuna, en Landsbanki Islands stóð
straum af kostnaðinum. Einnig var
bekkjum kirkjunnar breytt og gerðir
þægilegri til setu, en vegna friðunar-
innar mátti ekki skipta um bekkd. I
tilefni af 100 ára vígsluafmæli lrirkj-
unnar árið 1996 var hún klædd að
utan, suðurhhð hennar tekin í gegn
og skipt um gler. Árið 1967 var
kdrkjan lengd og skrúðhús byggt við
hana. Einnig hefur tumi kirkjunnar
verið breytt.
Kirkjulaus Kirkjubraut
Frá fyrsm stundu var mönnum
ljóst að Akraneskirkja væri of lítil,
enda rúmaði hún ekki nema um
helming sóknarbarna við vígslu
hennar. I fyrsta aðalskipulagi kaup-
Kirkjukór Akraneskirkju naut veöurblíðunnar jýrir messu.