Morgunblaðið - 24.05.2019, Qupperneq 15

15
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. MAÍ 2019
Sumarið er tíminn Það hefur verið rjómablíða í höfuðborginni undanfarna daga og þessar ungu stúlkur létu ekki bjóða sér tvisvar að fá að spóka sig á ylströndinni í Nauthólsvík.
Eggert
Þau segja það, fólkið
í Hreppunum, að eng-
inn maður sem þau
höfðu kynnst í lífi sínu
hafi verið jafn líkur
Jesúm Kristi og herra
Valdemar Briem,
vígslubiskup og prest-
ur þeirra í Hreppum.
Það skal ósagt látið
hvort hin rúmlega hálfa
tylft Klausturpostula-
bræðra og -systur hafi skilið til hlítar
eðli samnings um Evrópskt efna-
hagssvæði og eðli Krists í Hrepp-
unum. Eðli hins sameiginlega mark-
aðar er samræmt regluverk og að í
löndunum sem aðild eiga að þessu
efnahagssvæði sé starfrækt sam-
ræmt eftirlit til að tryggja rétt neyt-
enda á svæðinu. Skilningur þess er
þetta ritar er sá að markmið samn-
ingsins sé að tryggja rétt og lífskjör
neytenda í hverju landi fyrir sig, án
þess að forskoti eins lands sé fórnað
fyrir hagsmuni annars lands.
Þannig er lögmáli heimsviðskipta
um hlutfallslega yfirburði og verka-
skiptingu ekki varpað fyrir róða í
framkvæmd samningsins. Miklu
heldur ná hlutfallslegir yfirburðir að
bæta lífskjör þeirra sem yfirburð-
anna njóta, eins og þessi grunnstoð
hagfræðinnar gerir ráð fyrir. Verka-
skipting í stað sjálfsþurftarbúskapar
hefur skapað þau lífskjör sem við bú-
um við í dag. Verkaskiptingin er
grundvöllur auðhyggjunnar.
Alþjóðlegt samstarf
í flugmálum
Sá er þetta ritar hefur áður bent á
þá framsýni ráðamanna þjóðarinnar
að gerast aðili að Alþjóðaflugmála-
stofnuninni, ICAO, í desember 1944
þegar gefin höfðu verið út um 30
flugskírteini á Íslandi. Með þeirri að-
ild undirgangast íslensk yfirvöld og
þar með íslenskir flugrekendur ekki
aðeins stofnsáttmála ICAO, heldur
einnig þá viðauka við stofnsáttmál-
ann, sem gefnir hafa verið út.
Mér er í fersku minni, þá er ég
þurfti að læra flugreglur í „Annex
II“ á ensku og beið ekki skaða af.
Vissulega hafa flugmál þróast á
þeim 75 árum sem liðin eru frá stofn-
un ICAO. Þó fljúga enn flugvélar
sem þá flugu, eins og þær rómuðu
vélar DC 3. Hljóð slíkrar vélar eru
sumarboði á Íslandi.
Í Evrópu er starfandi European
Aviation Safety Agency, EASA.
Þessi stofnun er ein af stofnunum
Evrópusambandsins. Aðildarlöndum
EFTA, þar með Ís-
landi, hefur verið veitt-
ur aðgangur að þessari
stofnun. Meðal starfs-
sviða þessarar stofn-
unar er að staðla og
samræma flugstjórn,
þ.e. „Air Taffic Contol“,
í Evrópu og tegundar-
viðurkenningar ein-
stakra flugvélategunda.
Framsal á valdi í
flugmálum
Í flugmálum er gagn-
kvæm viðurkenning reglna nauðsyn-
leg. Þannig er samstarf og gagn-
kvæm viðurkenning reglna og
réttinda mikilvæg milli Federal Av-
iation Administration, FAA, í Banda-
ríkjunum og EASA í Evrópu.
Með aðild Íslands að þessu sam-
starfi hefur Alþingi stofnað Sam-
göngustofu til að annast samstarfið.
Alþjóðlegt samstarf var áður í hönd-
um Flugmálastjórnar.
Ekki verður séð að löggjafinn eða
framkvæmdavaldið hafi framselt er-
lendum stofnunum vald. Hinar er-
lendu stofnanir vinna umfangsmikla
tæknivinnu, sem Samgöngustofa við-
urkennir.
Nú kann staðan að verða sú að
reyna muni á hina gagnkvæmu við-
urkenningu flugvélategunda vegna
kyrrsetningar Boeing 737 MAX flug-
véla. Boeing-verksmiðjurnar munu
þurfa að sannfæra bæði EASA og
FAA um kerfisuppfærslur í hinum
nýju flugvélum.
Samgöngustofa hefur engar for-
sendur til að vinna þá vinnu sem evr-
ópskar og bandarískar stofnanir
þurfa að vinna til að BOEING 737
MAX verði flughæfar að nýju.
Kaupmáttarbreytingar
Á meðfylgjandi mynd má sjá þró-
un kaupmáttar á liðnum 25 árum og
er kaupmáttur þá reiknaður sem
hækkun launavísitölu umfram
neysluverð. Á þessum tíma hefur Ís-
land verið aðili að Evrópsku efna-
hagssvæði.
Vissulega hefur þróun kaupmáttar
ekki verið jöfn yfir allt tímabilið. Frá
upphafi til loka tímabilsins hefur
aukning kaupmáttar verið 2,5% á ári
að meðaltali. Á árunum eftir hrun
fjármálakerfisins versnuðu lífskjör
og þar með kaupmáttur launa.
Þessa árlegu meðalaukningu
kaupmáttar um 2,5% á ári í 25 ár má
túlka á nokkra vegu. Einn er sá að
breytingu á kaupmætti megi rekja til
framleiðnibreytingar. Það kann einn-
ig að vera að kaupmáttarbreyting
eigi uppruna sinn í breytingum á við-
skiptakjörum. Viðskiptakjör geta
verið markaðsaðild, viðskiptahindr-
anir og tollar í viðskiptalöndum og
ekki síður í heimalandinu. Frjáls við-
skipti bæta lífskjör. Landsfram-
leiðsla á mann hefur vaxið svipað á
ári og kaupmáttarbreytingin.
Það er hægt að reikna lífskjara-
bata síðustu 25 ár á yfir 1.200 millj-
arða. Það er álitamál hvað leiðir af
hverju.
Framleiðslufall
Í meðfylgjandi línuriti hef ég
teiknað ímyndað framleiðslufall fyrir
ríki. Það er einfalt að sýna fram á að
breytingar á viðskiptaumhverfi hafa
áhrif á getu ríkja til að framleiða og
þar með til framleiðnibreytinga.
Það er einfaldast að fullyrða að
framfarir og afnám einokunar í fjar-
skiptum hafi dregið úr viðskipta-
kostnaði. Það færir framleiðslufallið
út. Það að með sömu aðföngum fást
meiri afurðir, en það er framleiðni-
aukning.
Í stað samráðs framleiðenda kem-
ur samkeppni. Framleiðendur koma
aldrei saman til fundar án þess að
sameinast gegn viðskiptavinum sín-
um. Það kann að vera að framleið-
endum þyki reglugerðarumhverfi
íþyngjandi. Með sameiginlegum og
samkynja markaði vita framleið-
endur um þær kröfur sem gerðar
eru. Það dregur úr viðskiptakostn-
aði.
Orð í upphafi aðildar að EFTA
Aðild að alþjóðasamtökum er sam-
fellt viðfangsefni Alþingis og oftast
er slík aðild betur undirbúin en önn-
ur mál sem fyrir Alþingi koma. Um
aðild Íslands að EFTA sagði þáver-
andi forsætisráðherra, dr. Bjarni
Benediktsson, í þingræðu:
„Sízt er orðum aukið að fá mál
hafa komið betur undirbúin fyrir hið
háa Alþingi en EFTA-málið. Á ár-
unum milli 1955 og 1960 voru veru-
legar athuganir gerðar á því, hvort
Íslendingar ættu að gerast aðilar að
EFTA eða um svipað leyti og þau
samtök voru stofnuð.“
Forsætisráðherra sagði einnig í
þingræðu sinni:
„Ég er sannfærður um, að einmitt
sú staðreynd, að á næstu misserum
blasa við samningar við Efnahags-
bandalagið eigi að verða okkur hvöt
til þess að gerast aðili að EFTA. Svo
varhugavert sem það er fyrir okkur
að vera utan við EFTA og EBE, er
það þeim mun hættulegra að vera ut-
an við algjöra heild aðal viðskipta-
þjóða okkar, sem í Efnahagsbanda-
lagið fara.
En jafnframt undirstrika ég
greinilega, að ég tel það ekki koma til
álita að ísland geti gerzt fullkominn
aðili að Efnahagsbandalaginu.
Hins vegar er ljóst, að ef þarna
myndast ný og stór heild, þurfum við
að ná einhverjum viðskiptatengslum
við þá heild, því að þá eru þar saman
komin ríki, sem við höfum a.m.k.
helming og stundum 60% viðskipta
okkar við. Og það yrði okkur stór-
hættulegt ef við værum algjörlega
utan tengsla við þann markað.“
Það var ekki talið að aðild að
EFTA fæli í sér framsal á valdi. Eftir
athugun tel ég að mál það sem kallað
er „Orkupakki III“ feli ekki í sér
valdaframsal til erlendrar stofnunar,
sem Ísland á ekki aðild að.
Það kann að vera að ACER fram-
kvæmi svipaða vinnu í orkumálum og
EASA þarf að framkvæma í flug-
málum. En Orkustofnun og Eftir-
litsstofnun EFTA munu hafa vald-
heimildirnar.
Samviskan
Getur nokkur heiðarlegur maður,
eða maður sem nokkurs metur fugl,
varið fyrir samvisku sinni að mála
fugl sitjandi á steini frá eilífð til ei-
lífðar, hreyfingarlausan eins og
dæmdan dela eða sveitamann sem
situr fyrir hjá ljósmyndara á Krókn-
um? Nú reynir á samvisku þing-
manna.
Eftir Vilhjálm
Bjarnason » Verkaskipting í stað
sjálfsþurftarbúskap-
ar hefur skapað þau lífs-
kjör sem við búum við
í dag. Verkaskiptingin
er grundvöllur
auðhyggjunnar.
Vilhjálmur Bjarnason
Höfundur var alþingismaður.
Ávinningur aðildar að Evrópsku efnahagssvæði
Kaupmáttarbreytingar
1994 1999 2004 2009 2014 2019
190
180
170
160
150
140
130
120
110
Kaupmáttur
1994 = 100
Ímynduð framleiðsluföll
1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 2015 2018
Afurðir
Aðföng
Framleiðslufall með aðild að EES
Framleiðslufall án aðildar að EES